Separate and Dissenting Judicial Opinions and Their Significance for a Democratic Society. Reflections Against the Background of Polish Law

• Authors: Joanna Misztal-Konecka

Title variants

PL

Sędziowskie zadanie odrębne i jego znaczenie w społeczeństwie demokratycznym. Refleksje na tle prawa polskiego

Abstracts

PL

Wymierzanie sprawiedliwości w poważniejszych i trudniejszych sprawach powierzane bywa w większości systemów prawnych kompletom sędziowskim złożonym z kilku, kilkunastu, a czasem nawet kilkudziesięciu osób. W praktyce przy tym nie zdarza się, by wymagano od wskazanej grupy sędziów jednomyślności przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Przedmiotem rozważań podjętych w artykule jest zagadnienie możliwości i znaczenia ujawnienia faktu, że orzeczenie zapadło niejednomyślnie, a także tego, jakimi racjami kierował się sędzia lub sędziowie sprzeciwiający się zdaniu większości. Analiza tego zagadnienia wymaga sięgnięcia nie tylko do metody dogmatycznoprawnej, ale także prawnoporównawczej i aksjologicznej. Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, że prawodawcy (choć nie we wszystkich państwach i nie we wszystkich organizacjach międzynarodowych) w coraz szerszym zakresie dopuszczają podanie do wiadomości stron i publiczności tego, że nie wszyscy sędziowie głosowali za określonym rozstrzygnięciem oraz powodów zajętego przez nich stanowiska. Mimo podnoszenia szeregu zastrzeżeń wobec instytucji zdania odrębnego (votum separatum) związanych z podważeniem autorytetu sądu i wydanego orzeczenia, okazuje się, że społeczeństwo demokratyczne, ceniące transparentność oraz wagę argumentów merytorycznych, z aprobatą podchodzi do tej instytucji. Zabezpiecza ona bowiem prawo sędziego do wyrażenia własnego stanowiska, jak też prawo stron i społeczeństwa do poznania racji przemawiających za odmiennym rozstrzygnięciem, w tym do ich twórczego spożytkowania dla dobra sądownictwa i nauki prawa. Oznacza to, że zdania odrębne i ich uzasadnienia stają się istotnym czynnikiem kształtowania postrzegania wymiaru sprawiedliwości.

EN

In most legal systems, the administration of justice in complex and difficult cases is, entrusted to panels composed of multiple judges. In practice, rarely does it happen that this designated group of judges is required to reach a unanimous decision. The subject under scrutiny in the article is the issue of the possibility and significance of disclosing the fact that the judgment was not reached unanimously, along with the rationale that the judge(s) pursued in opposing the majority position. The analysis of this issue requires reaching not only for the legal dogmatic method, but also the legal comparative and axiological methods. The presented research leads to the conclusion that legislators (although not in all countries and not in all international organizations) are increasingly open to allow for the disclosure to the parties and the public of the fact that not all judges voted for a particular decision, along with the reasons for the dissenting position. Despite several objections to the institution of dissenting opinion (votum separatum) connected with undermining the authority of the court and the judgment issued, it turns out that democratic society, which values transparency and the power of substantive arguments, approves of this institution. Dissenting opinion safeguards the judge’s right to express their view, as well as the right of the parties and the public to know the reasons for an alternative solution, including their creative use for the benefit of the judiciary and legal science. Consequently, one can claim that dissenting opinions and the reasons for them constitute a crucial factor in shaping the perceptions of justice.

Keywords

EN

dissenting opinion; democratic society; administration of justice; authority of judicial decisions; justification of the acts of applying the law

PL

zdanie odrębne; społeczeństwo demokratyczne; wymiar sprawiedliwości; autorytet orzeczeń sądowych; uzasadnienie aktów stosowania prawa

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2023
• Volume: 35
• Issue: 2
• Pages: 43-52

Dates

published

2023

Contributors

author

Joanna Misztal-Konecka

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie

• https://orcid.org/0000000188495447

References

• Bader Ginsburg, R. (2010). The Role of Dissenting Opinions, Minnesota Law Review pp. 1-8
• Bielska-Brodziak, A., Tobor, Z. (2013). Zdania odrębne w orzecznictwie podatkowym, Przegląd Podatkowy 9, pp. 9-14.
• Bojańczyk, A. (2012). Zdanie odrębne w postępowaniu karnym, Forum Prawnicze 6, p. 3-13.
• Bratoszewski, J. (1961). Zdanie odrębne, Nowe Prawo 11, pp. 1386-1397.
• Bratoszewski, J. (1973). Zdanie odrębne w procesie karnym, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Brennan, W.J. Jr. (1985). In Defence of Dissents, The Hastings Law Journal 37, pp. 427-438.
• Dudek, D. (2020). Votum separatum sędziego – człowiek czy instytucja, Palestra Świętokrzyska 51–52, pp. 22-35.
• Grochowski, M. (2014). Uzasadnienie voti separati a prawo do sądu. Zależności i gwarancje, Studia Prawnicze 4, pp. 49-60.
• Grochowski, M. (2015). Uzasadnienie zdania odrębnego, in: I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski (eds), Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, Warszawa: Wolters Kluwer.
• Gujda, J. (2015). Zdanie odrębne jako forma „krytyki” wyroku sądowego w procesie karnym, Iustitia 3, pp. 141-149.
• Kaftal, A. (1968). Glosa [do wyroku Sądu Najwyższego z 23 listopada 1965 r., I KR 256/65], Nowe Prawo 11, pp. 1487-1492.
• Kempisty, H. (1963). Votum separatum, Państwo i Prawo 2, pp. 271-281.
• Królik, M. (2012). Zadanie votum separatum w procesie poszukiwania prawdy obiektywnej, Kościół i Prawo pp. 195-208.
• Kruk, E. (2005). Zdanie odrębne sędziego w polskim procesie karnym. Zagadnienia wybrane, in: L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda (eds), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kubec, Z. (1960). Votum separatum, Nowe Prawo 2, p. 198-205.
• Lipczyńska, M. (1969). Votum separatum w współczesnym polskim ustawodawstwie karnoprocesowym, oraz w praktyce, in: J. Fiema, W. Gutekunst, S. Hubert (eds), Księga pamiątkowa ku czci prof. dra Witolda Świdy, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Mazur, P. (2017). Ujawnienie zdania odrębnego z perspektywy filozoficznoprawnej, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica 79, pp. 75-87.
• Najgebauer, Z. (1964). Instytucja „zdania odrębnego” a jego publikacja, Nowe Prawo 7-8, pp. 758-764.
• Pankiewicz, P. (2016). Votum separatum w prawie kanonicznym i prawie polskim, Kościół i Prawo 2, p. 107-126.
• Pogoda, B. (1932). Zdanie odrębne, Gazeta Sądowa Warszawska 24, pp. 333-334.
• Prusak, F. (1968). Glosa do postanowienia składu 7 sędziów z dnia 20 marca 1967 r. (U 1/67), Nowe Prawo 4, pp. 694-698.
• Prusak, F. (1964). Dopuszczalność ujawnienia zdania odrębnego, Nowe Prawo 1, pp. 63-65.
• Prusak, F., Najgebauer, Z. (1965). Ujawnienie zdania odrębnego w procesie karnym, Nowe Prawo 4, pp. 398-407.
• Raffaelli, R. (2012). Dissenting opinions in the Supreme Courts of the Member States. European Parliament.
• Rosengarten, F. (1984). Zdanie odrębne w procesie karnym, Nowe Prawo 1, pp. 58-65.
• Rymarz, F. (1996). Zdanie odrębne w przepisach i praktyce orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego, in: Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, J. Trzciński, A. Jankiewicz (eds), Warszawa: Biuro Trybunału Konstytucyjnego.
• Rzucidło-Grochowska, I. (2015). „Część historyczna” uzasadnienia orzeczenia sądowego, in: Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, in: I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski (eds), Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, Warszawa: Wolters Kluwer.
• Skrętowicz, E. (1972). Glosa [do wyroku Sądu Najwyższego z 19 maja 1971 r., IV KR 83/71], OSPiKA 6, pp. 273-274.
• Skrętowicz, E. (1971). O jawności zdania odrębnego w postępowaniu karnym, Nowe Prawo 3, pp. 391-393.
• Skrętowicz, E. (1984). Zdanie odrębne w procesie karnym. Kwestie wybrane, Annales UMCS, Sectio G 31, pp. 103-111.
• Szerer, M. (1956). Votum separatum, Nowe Prawo 7-8, p. 127-131.
• Szerer, M. (1964). Zdanie odrębne w świetle właściwego myślenia prawniczego, Nowe Prawo 9, pp. 840-846.
• Szerer, M. (1968). Funkcja zdania odrębnego, Państwo i Prawo 2, pp. 283-286.
• Tobor, Z. (2014). Spór o zdania odrębne, in: Wielowymiarowość prawa, J. Czapska, M. Dudek, M. Stępień (eds), Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Wojciechowski, M. (2015). Epistemologia sporu w kontekście instytucji sędziowskiego zdania odrębnego, Acta Universitatis Wratislaviensis, Przegląd Prawa i Administracji 102, pp. 253-263.
• Wojciechowski, M. (2018). Uzasadnienie zdania odrębnego jako wypowiedź dialogiczna na przykładzie wybranych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 1, pp. 69-82.
• Wojciechowski, M. (2019). Spory sędziowskie. Zdania odrębne w polskich sądach, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Wojciechowski, M. (2021). Integralność sędziowska a praktyka votum separatum w Trybunale Konstytucyjnym, Krytyka Prawa 3, pp. 114-128.
• Wróblewski, J. (1975). Votum separatum w teorii i ideologii sądowego stosowania prawa, Studia Prawno-Ekonomiczne 15, pp. 7-30.
• Zdziennicki, B. (2006). Zdania odrębne w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, in: M. Zubik (ed.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa: Biuro Trybunału Konstytucyjnego.

Identifiers

DOI

10.36280//AFPiFS.2023.2.43

Biblioteka Nauki

11046213