Wybrane problemy tłumaczenia tekstów niemieckich pisanych prozą z okresu wczesno-nowo-wysoko-niemieckiego na język polski

• Authors: Sylwia Firyn

Title variants

EN

Selected problems of translating German texts written in prose from the Early New High German period into Polish

Abstracts

EN

The publication is devoted to the aspects of translating chancellery texts existing in the manuscript form and texts read off from the Early New High German period. The paper provides basic information introducing the problems of reading manuscripts from the turn of the Middle Ages and the modern era. The road to Polish translation usually consists of three stages: reading the old manuscript, translation of the text into modern German, translation into Polish. The potential omission in the stage of translation into modern German is not recommended, because then German researchers without knowledge of Early New High German would lose access to the content of the text. The presented research is based on the texts of the chancellery of the Teutonic Order and German-speaking non-religious chancelleries (e.g. texts written in the cities of Royal Prussia after the Second Peace of Toruń).

PL

Artykuł poświęcony jest aspektom tłumaczenia tekstów kancelaryjnych w formie rękopisów i tekstów odczytanych z okresu wczesno-nowo-wysoko-niemieckiego. Celem rozważań jest pokazanie metod przekładu tych tekstów na współczesny język polski. Proponowana droga do takiego przekładu składa się z trzech etapów: odczytanie starego rękopisu, przekład tekstu na nowożytny język niemiecki, przekład na współczesny język polski. Ewentualne pominięcie etapu przekładu na współczesny język niemiecki nie jest to wskazane ze względu na fakt, iż wówczas badacze niemieccy bez znajomości języka wczesno-nowo-wysoko-niemieckiego utraciliby dostęp do treści danego tekstu. Prezentowane badania oparte są na tekstach kancelarii Zakonu Krzyżackiego i niemieckojęzycznych kancelarii będących kontynuacją tej kancelarii (np. teksty powstałe w miastach obszaru Prus Królewskich po II pokoju toruńskim).

Keywords

PL

tłumaczenia tekstów wczesno-nowo-wysoko-niemieckich; odczytywanie rękopisów; wskazówki dla tłumacza; metody tłumaczenia; problem zmiany znaczenia

EN

translations of Early New High German texts; guidelines for the translator; auxiliary works; translation methods; the problem of changing the meaning

• Publisher: Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku
• Journal: Forum Filologiczne Ateneum
• Year: 2022
• Volume: 10
• Issue: 1
• Pages: 175-198

Dates

published

2022

Contributors

author

Sylwia Firyn

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000189532043

References

• Biskup, M., Dybaś, B. & Tandecki, J. (Wyd.) (2005). Protokoły Sejmiku Generalnego Prus Królewskich. Tom I (1526 – połowa 1528). Toruń: TNT.
• Ciesielska, K. & Janosz-Biskupowa I. (Wyd.) (1985). Księga komturstwa gdańskiego. Warszawa, Poznań, Toruń: PWN.
• Kaczmarczyk, K. (Wyd.) (1936). Liber scabinorum veteris civitatis Thoruniensis (1363-1428). Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
• Adelung, J. Ch. (1801). Grammatisch-kritisches Wörterbuch der hochdeutschen Mundart mit beständiger Vergleichung der übrigen Mundarten, besonders aber der oberdeutschen. Leipzig: Breitskopf und Härtel.
• Baur, L. (1851). Urkundenbuch des Klosters Arnsburg in der Wetterau (AUB). Heft 3. Darmstadt: Historischer Verein für das Großherzogtum Hessen.
• Beyer, B. (2018). Praktische Tipps für die Edition landesgeschichtlicher Quellen. Materialien der Historischen Kommission für Westfalen. Bd. 15. Münster: LWL.
• Biskup, M. & Labuda, G. (1986). Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach: gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia. Gdynia: Wydawnictwo Morskie.
• Eco, U. (2006). Dire quasi la stessa cosa, esperienze di traduzione. Milano: Bompiani.
• Garbe, B. (Hrsg.) (1984). Texte zur Geschichte der deutschen Interpunktion und ihrer Reform 1462-1983. Germanistische Linguistik 4-6/ 83. Hildesheim, Zürich, New York: Olms.
• Górski, K. (1933). Historia polityczna Torunia do roku 1793. W: K. Tymieniecki (red.), Dzieje Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta (s. 33-95). Toruń: Zarząd Miejski w Toruniu.
• Górski, K. & Biskup, M. (1955). Akta Stanów Prus Królewskich, T. 1 (1479-1488). Uwagi wstępne (s. XIII-XXIV). Toruń: PWN.
• Górski, K. & Biskup, M. (Red.) (1955-1993). Akta Stanów Prus Królewskich, t. 1-8. Toruń, Warszawa: PWN/ Instytur Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN.
• Grabarek, J. (1984). Die Sprache des Schöffenbuches der Alten Stadt Toruń. Rzeszów: WSP.
• Grabarek, J. (1987). Zur Sprache der Toruner Stadtkanzleien im 14. und 15. Jahrhundert. W: R. Große (Red.), Zur jüngeren Geschichte der deutschen Sprache. Beiträge zum internationalen Kolloquium ‘Sprache in der sozialen und kulturellen Entwicklung. Zum 100. Geburts- tag von Theodor Frings vom 22. bis 24. Juli 1986 in Leipzig’ (s. 14-22). Leipzig: KMU.
• Grabarek, J. (1989). Zur Herkunft der deutschsprachigen Bürger der Stadt Thorn im 14. und 15. Jahrhundert. W: N. Reiter (Red..), Sprechen und Hören. Akten des 23. Linguistischen Kolloqiums. Berlin 1988 (s. 39-50). Tübingen (= Linguistische Arbeiten 222).
• Grabarek, J. (1997). Zur Sprache der Thorner Stadtkanzleien und der Einwohner Thorns im Spätmittelalter. W: J. Grabarek, A. Greule & I. T. Piirainen (Red.), Deutschsprachige Kanzleien des Spätmittelalters und der Frühen Neuzeit (s. 121-133). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
• Grabarek, J. (1999). Der Konjunktiv im ältesten Thorner Schöffenbuch (1363-1428). W: H. O. Spillmann & I. Warnke (Red.), Internationale Tendenzen der Syntaktik, Semantik und Pragmatik, Akten des 32. Linguistischen Kolloquiums in Kassel 1997 (s. 147-156). Frankfurt/M.
• Grzega, J. (2004). Bezeichnungswandel: Wie, Warum, Wozu? Ein Beitrag zur englischen und allgemeinen Onomasiologie. Heidelberg: Winter.
• Heinemeyer, W. (2000). Richtlinien für die Edition landesgeschichtlicher Quellen. 2. Aufl. Marburg, Hannover: Gesamtverein der Deutschen Geschichts- und Altertumsverlage e.V.
• Hönig, H. G. & Kußmaul, P. (1995). Strategie der Übersetzung. Tübingen: Gunter Narr.
• Keller, R. & Kirschbaum, I. (2003). Bedeutungswandel. Eine Einführung. Berlin: de Gruyter.
• Koczy, L. (1933). Dzieje wewnętrzne Torunia do roku 1797. W: K. Tymieniecki (Red.), Dzieje Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta (s. 97-209). Toruń: Zarząd Miejski w Toruniu.
• Mikulski, K. (1999). Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Nord, Ch. (2004). Textanalyse und Übersetzen, Tübingen: Groos.
• Rega, L. (2001). La traduzione letteraria. Aspeti e problemi. Torino: UTET.
• Stieler, C. (1691). Der teutschen Sprache Stammbaum und Fortwachs oder teuscher Sprachschatz. Nürnberg: Hofmann.
• Vermeer, H. J. (1996). Das Übersetzen im Mittelalter (13. Und 14. Jahrhundert). Heidelberg: TextConText-Verlag.
• Wolf, A. (1957). Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI w. Studia Źródłoznawcze, T. 1, 155-184.
• Wyle, N. (1477/2000). Euriolus und Lucretia / Aeneas Silvius Piccolomini. Straßburg, Hildesheim, Zürich, New York: Olms/Weidmann.
• Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, Online: http://woerterbuchnetz.de/cgi-bin/WBNetz =DWB
• Lipka, M. (2015). Miasto, które pochłonął Bałtyk. Online: https://historia.trojmiasto.pl/Miastoktore-pochlonal-Baltyk
• Mazzadi, P. (2008). Übersetzen aus dem Mittelhochdeutsch: eine Herausforderung? TRANS. Internet-Zeitschrift für Kulturwissenschaften, 17/2008. Online: http://www.inst.at/trans/ 17Nr/2-5/2-5_mazzadi17.htm
• Muzeum w Kamieniu Pomorskim, Online: https://mhzk.eu/old/muzeum/admin/index1b0e.html
• Regeln zur Transkription alter handgeschriebener Texte, Online: https://www.denkmalvereinpenzberg.de/index.php?option=com_content&view=article&id=115:transkriptionsregeln& catid
• Tipps und Tricks zum Entziffern alter Schriften, Online: http://www.suetterlinschrift.de

Identifiers

DOI

10.36575/2353-2912/1(10)2022.175

Biblioteka Nauki

2196217