Nazwiska niemieckie z Reszla z XVI i XVII wieku na litery A i B

• Authors: Marzena Guz

Title variants

EN

German names from Reszel from the 16th and 17th c. starting with letters A and B

Abstracts

EN

This paper aims to present the origin of German surnames to indicate whether they have variants, their origin, and whether the surnames under investigation could still be found in Warmia in the 18th century and the 20th century in the former province of Olsztyn. The research material comes from the Reszel Baptismal Register Number E 462 = Rössel, Taufregister: MAI 1579-1653, kept in the Archive of the Warmian Archdiocese in Olsztyn. The majority of the examined appellations are names with a single motivation. These surnames are mainly derived from place names, from names of professions and from first names. Ten surnames have variants (alternatives). The surnames Arend (4) and Berndt (5) have the largest number of alternatives. The reasons for the occurrence of variants of the examined surnames include: d → dt → t, s → ß change, Polonisation of surnames, doubling of vowels and consonants without justification, simplification of the consonant group, and the change of diphthongs. Ten of the examined surnames had ceased to exist by the 18th century, while only nine were found in the 20th century.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie pochodzenia nazwisk genetycznie niemieckich, wskazanie, czy mają swoje odmianki, co jest ich przyczyną, czy badane nazwiska wystąpiły jeszcze w XVIII na Warmii i w XX wieku w dawnym województwie olsztyńskim. Materiał badawczy pochodzi z Księgi Chrztów z Reszla o numerze E 462 = Rössel, Taufregister: MAI 1579-1653, która znajduje się w Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Większość badanych mian stanowią nazwiska o jednej motywacji. Te nazwiska pochodzą głównie od nazw miejscowości, od nazw zawodów oraz imion. Odmianki (warianty) posiada 10 nazwisk. Najwięcej odmianek mają nazwiska Arend (4) i Berndt (5). Przyczynami występowania odmianek badanych nazwisk są m. in.: wymiana d → dt → t, s → ß, polonizacja nazwisk, podwajanie samogłosek i spółgłosek bez uzasadnienia, uproszczenie grupy spółgłoskowej, wymiana dyftongów. Do XVIII wieku nie przetrwało 10 z badanych nazwisk, zaś w XX wieku pojawiło się ich tylko dziewięć.

Keywords

PL

nazwiska; etymologia nazwisk; warianty nazwisk; Warmia; Reszel; XVI i XVII w.

EN

surnames; etymology of surnames; variants of surnames; Warmia; Reszel; 16th and 17th centuries

• Publisher: Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku
• Journal: Forum Filologiczne Ateneum
• Year: 2021
• Volume: 9
• Issue: 1
• Pages: 71-84

Dates

published

2021

Contributors

author

Marzena Guz

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

• https://orcid.org/0000000346302584

References

• Bahlow, H. (1976). Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt. Baden-Baden: Suhrkamp.
• BE = Heling, R. & Poschmann, B. (red.) (1997). Die Bevölkerung des Ermlands 1773. Die ältesten Prästationstabellen des Hochstifts. Band 3 – Register. Zeitschrift für die Geschichte und Alterstumkunde Ermlands, 13/3, 7-34 (Spis miejscowości), s. 35-138 (Spis osób).
• Brechenmacher, J. K. (1957-1960). Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A-J. Limburg a.d. Lahn: C. A. Starke Verlag.
• Cieślikowa, A. (2008). Grafia i fonetyka w nazwiskach Polaków. W: J. Trempała i in. (Red.), Studia linguistica in honorem Edvardi Breza (ss. 30-36). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim (2005). Mannheim/ Leipzig/ Wien/ Zürich: Dudenverlag.
• Gottschald, M. (1954). Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. Berlin: de Gruyter.
• Guz, M. (2018). Nazwiska niemieckie na Warmii u schyłku XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego,
• Hartig, J. (1996). Morhologie und Wortbildung der Familiennamen: Germanisch. W: E. Eichler i in. (Red.), Namenforschung. Ein internationales Handbuch zur Onomastik. (ss. 12591262). Berlin, New York: Walter de Gruyter.
• Kunze, K. & Nübling, D. (Red.) (2009). Deutscher Familiennamenatlas. Tom 1: Graphematik/ Phonologie der Familiennamen I: Vokalismus. Berlin/ New York: De Gruyter.
• Kunze, K. & Nübling, D. (Red.) (2011). Deutscher Familiennamenatlas. Tom 2: Graphematik/ Phonologie der Familiennamen II: Konsonantismus. Berlin/ New York: De Gruyter.
• Kunze, K. & Nübling, D. (Red.) (2012). Deutscher Familiennamenatlas. Tom 3: Morphologie der Familiennamen. Berlin, New York: De Gruyter.
• Lasch, A. (1914). Mittelniederdeutsche Grammatik. Halle: Niemeyer.
• Lica, Z. (2009 a). Sposoby adaptacji nazwisk pomorskich genetycznie niemieckich w polszczyźnie. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Lica, Z. (2009 b). Polskie adaptacje ortograficzne nazwisk pomorskich genetycznie niemieckich. W: J. Maćkiewicz, E. Rogowska-Cybulska (Red.): Polonistyczne drobiazgi językozawcze (ss. 184-191). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdanskiego.
• Naumann, H. (1989). Familiennamenbuch. Leipzig: VEB Bibliographisches Institut.
• Polański, E. (Red.) (2003). Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo.
• Rymut, K. (1992). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych. T. 1 A-B. Kraków: PAN. IJP
• Siatkowski, J. (1967). Interferencje językowe na Warmii i Mazurach. Studia z filologii polskiej i słowiańskiej, 7, 103-115.
• Smoczyński, P. (1965). Trudności Niemców z wymową polską oraz związane z tym inne lingwistyczne problemy. Język Polski, XLV 1, 22-31.
• Tolksdorf, U. (1991). Ermländische Protokolle. Alltagserzählungen in Mundart. Marburg: Elwert.
• Wald, S. G. (1979). Topographische Übersicht des Verwaltungsbezirks der Königlichen Preußischen Regierung zu Königsberg in Preußen. Hamburg: Verein für Familienforschung in Ost- u. Westpreußen.
• Zoder, R. (1968). Familiennamen in Ostfalen, I-II. Hildesheim: Georg Olms Verlagsbuchhandlung.
• Żebrowska, E. (1998). Dialekty niemieckie na terenie Warmii. Studia Warmińskie, XXXV, 449-459.

Identifiers

DOI

10.36575/2353-2912/1(9)2021.071

Biblioteka Nauki

2051870