Pałac Adama Kazanowskiego i jego pierwotna forma w świetle badań architektonicznych

• Authors: Wojciech Wółkowski

Title variants

EN

Adam Kazanowski’s Palace and Its Genuine Form in the Light of Architectural Research

Abstracts

EN

An attempt is made at summing up the results of the architectural research into the Kazanowski Palace, one of the largest Warsaw residences in the first half of the 17th century. Thanks to the research into the structure of the former Palace preserved in the walls of the later Convent of the Discalced Carmelites it has been possible to identify the genuine 17th-century form of an asymmetrical palace with the main body and two wings. This layout, as it turned out, substantially differed from the Palace’s reconstructions so-far existing in literature. The uncovering on the Palace’s walls also allowed an almost full reconstruction of the disposition of its rooms and elevation fragments, e.g., attics. As seen against Warsaw architecture of the period, the plan of the piano nobile seemed quite peculiar. It contained two tracts of reception rooms: one in the Palace’s main body, the other in the northern outbuilding. Both tracts began with sizeable dining rooms, and leading through subsequent antechambers (partially exerting additional functions of, e.g., a library), they led to the lord’s reception bedroom located at the point where the main body bordered on the outbuilding. All this seems to be in line with court protocol which Adam Kazanowski, Marshal of the Court of the Crown, must have been well acquainted with. Next to the master’s apartment there was an apartment of his spouse, the two interconnected by a chapel. The reconstruction of the layout also allowed to associate respective rooms with fragments of a rhymed description of the building which Adam Jarzębski contained in his Gościniec [Guide to Warsaw]  from 1643, this helping to reconstruct the décor and furnishing of all the important Palace’s rooms, Moreover, the reconstructed 17th-century shape of the Palace allowed to undertake considerations related to the residence’s designer. It is known from the sources that while the Palace was being built, fee was paid to the architect and stonemason Constantino Tencalli, yet design solutions suggest that Giovanni Battista Gisleni may have participated in the designing process.

PL

Tekst jest podsumowaniem wyników badań architektonicznych Pałacu Kazanowskich, jednej z największych rezydencji Warszawy w 1. połowy XVII w. Dzięki nim udało się ustalić pierwotną XVII-wieczną formę budowli. Rekonstrukcja planu pozwoliła na powiązanie pomieszczeń z fragmentami wierszowanego opisu z r. 1643, co umożliwiło poznanie wystroju i wyposażenia istotnych wnętrz pałacu. Zrekonstruowana forma pałacu pozwoliła także na rozważania na temat autorstwa projektu.

Keywords

PL

architektura barokowa; pałac; Warszawa; XVII wiek; badania architektoniczne

EN

Baroque architecture; palace; Warsaw; the 17th century; architectural research

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2021
• Volume: 83
• Issue: 3
• Pages: 505-536

Dates

published

2021

Contributors

author

Wojciech Wółkowski

• Warszawa, Zakład Architektury Polskiej WA PW

• https://orcid.org/0000000300463729

References

• Bania, Zbigniew. Arsenał Warszawski. Warszawa: PWN, 1978.
• Bernatowicz, Tadeusz. “Książęcy splendor w stolicy. Rezydencje i dobra Radziwiłłów w. Wilnie XVI–XVIII wieku.” W Historia – Konserwacja – Rewitalizacja. Funkcjonowanie rezydencji regionu łódzkiego w kontekście doświadczeń europejskich. Prace dedykowane pamięci Profesora Leszka Kajzera, 17-40. Łódź: Katedra Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 2016.
• Bernatowicz, Tadeusz. “Pałac Koniecpolskich-Radziwiłłów. Modernizacje i transformacje programu wnętrz na przełomie XVII i XVIII wieku.” Biuletyn Historii Sztuki 81, nr 3 (2019): 389-413.
• Gajewski, Jacek. “Od dworu-wieży mieszkalnej kanonika Sadłochy Niżeńskiego – do prywatnej własności Zygmunta III. Uwagi w sprawie przemian terenu i zabudowy późniejszego kompleksu architektonicznego Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności zw. Res Sacra Miser (i inne uwagi).” Arteria – Rocznik Wydziału Sztuki Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu, nr 11 (2013): 89-116.
• Goszczyński, Artur. “Przybytek Pana Adama, czyli o krótkiej świetności pałacu Kazanowskich w Warszawie.” Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne, nr 9 (2014): 211-242.
• Jaroszewski Tadeusz S. “Odbudowa zabytków wobec historii i beletrystyki historycznej. Kilka słów o pomyśle wskrzeszenia pałacu, gdzie pan Zagłoba z małpami wojował.” W Sztuka i historia. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, listopad 1988. Redakcja Monika Bielska-Łach, 387-396. Warszawa: PWN, 1992.
• Jarzębski, Adam. Gościniec abo krótkie opisanie Warszawy. Warszawa: PWN, 1974.
• Kaczmarczyk, Dariusz. Kościół św. Anny, Warszawa: PWN, 1984.
• Karpowicz, Mariusz. Matteo Castello architekt wczesnego baroku. Warszawa: Neriton, 1994.
• Kuls, Tomasz. Warszawa szlakiem „Gościńca” Adama Jarzębskiego, Rekonstrukcja miasta z roku 1643 w 25 obrazach, Warszawa: Skarpa Warszawska, 2020.
• Kunkel, Robert. “Andrzej Bobola, podkomorzy króla Zygmunta III, i jego portret w brązie.” W Złote Bramy Sztuki: Profesor Teresie Grzybkowskiej w osiemdziesięciolecie urodzin. Redakcja Roman Nieczyporowski, 126-131. Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych, 2019.
• Lasek, Piotr, i Traczyk, Łukasz. “Od wieży mieszkalnej Kaspra Sadłochy do castellum Adama Kazanowskiego. O aktualności średniowiecznego archetypu siedziby feudalnej po czasy ‘potopu’.” Barok 22, nr 1 (2015): 129-149.
• Lasek, Piotr. “Kasper Sadłocha Niżeński herbu Korczak jako inwestor, dostawca budowlany i królewski praefectus fabricae.” Biuletyn Historii Sztuki 81, nr 1 (2019): 79-101.
• Lewicki, Jakub. “Warszawska architektura rezydencjonalna I poł. XVII w. Wyniki najnowszych badań i dalsze postulaty badawcze”, W Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w. redakcja Zbigniew Michalczyk, Andrzej Pieńkos, Michał Wardzyński, 20-23. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Miłobędzki, Adam. Architektura polska XVII wieku. Warszawa: PWN, 1980.
• Miłobędzki, Adam. “Rezydencja wiejska czy miejska? – Paradoksy kultury polskiego baroku.” Barok 1, nr 1 (1994): 49-70
• Mossakowski, Stanisław. “Pałac biskupi w Krakowie, a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego.” Rocznik sztuki śląskiej 17 (1999): 137-145
• Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren (1632-1706), Twórczość architektoniczna w Polsce. Warszawa-Monachium-Berlin: DiG, 2012
• Putkowska, Jolanta. Architektura Warszawy XVII wieku. Warszawa: PWN, 1991.
• Rottermund, Andrzej. “O programie funkcjonalnym rezydencji monarszej w XVIII wieku.” Materiały Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie 3 (1984): 7-20.
• Rozbicka, Małgorzata, Robert, Kunkel i Wółkowski, Wojciech. “Dzieje budowlane warszawskiego pałac u Adama Kazanowskiego w świetle badań architektonicznych”, Ochrona Zabytków, nr 1 (2017): 5-47.
• Słownik Architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku. Redakcja Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Jakub Sito, Warszawa: IS PAN, 2016.
• Szaniawska, Wanda. “Zmiany w rozplanowaniu i zabudowie Krakowskiego Przedmieścia do 1733 roku.” Biuletyn Historii Sztuki 29, nr 3 (1967): 285-316.
• Zarębska, Teresa. “Plany Warszawy z pierwszej połowy XVII wieku.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, nr 3 (1964): 233-254.
• Zieliński, Jarosław. Atlas architektury ulic i placów Warszawy. Śródmieście historyczne, t. 7. Krakowskie Przedmieście. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1056

Biblioteka Nauki

24561250