Rückgabe des beschlagnahmten Bibliotheksgutes – argumentacja Gustava Abba i stanowisko Kajetana Mühlmanna. Epizod z dziejów polskich zbiorów artystycznych w okresie II wojny światowej

• Authors: Tadeusz Zadrożny

Title variants

EN

Rückgabe des Beschlagnahmten Bibliotheksgutes: Gustav Abb’s Argumentation and the Position of Kajetan Mühlmann. An Episode in the History of Polish Artistic Collections during WW II

Abstracts

EN

Towards the end of November 1941, a discussion took place between Gustav Abb, head of the Main Board of Libraries in the General Government, and Kajetan Mühlmann, the Special Plenipotentiary for the Safeguarding of Works of Art and Cultural Heritage, about the possible transfer to the Staatsbibliothek of library objects "secured" by Mühlmann's office. The report on this confrontation perfectly illustrates the duality of attitudes of the GG officers towards goods confiscated in occupied Polish territories by order and on behalf of the German authorities, as well as their proficiency in adapting legal arguments which, while in contravention of international law, were favourable to Germany, in this case to the concept of debellatio.

PL

Pod koniec listopada 1941 r. doszło do dyskusji między Gustavem Abbem, szefem Głównego Zarządu Bibliotek w Generalnym Gubernatorstwie, i Kajetanem Mühlmannem, Pełnomocnikiem Specjalnym do Spraw Zabezpieczenia Dzieł Sztuki i Zabytków Kultury, na temat ewentualnego przekazania do Staatsbibliothek obiektów bibliotecznych „zabezpieczonych" przez Urząd Mühlmanna. Raport z tej konfrontacji doskonale obrazuje dwoistość postaw funkcjonariuszy GG wobec dóbr skonfiskowanych z rozkazu i w imieniu władz niemieckich na okupowanych polskich ziemiach, tak jak i ich biegłość w dostosowaniu wywodu do korzystnych dla Niemiec, lecz niezgodnych z prawem międzynarodowym, koncepcji prawnych, w tym wypadku do idei debellatio.

Keywords

PL

Gustav Abb; Kajetan Mühlmann; Generalne Gubernatorstwo - niemiecka administracja okupacyjna; grabież i eksploatacja okupowanych ziem polskich; Sonderbeauftragte für die Erfassung und Sicherung der Kunst- und Kulturschätze; Urząd Pełnomocnika Specjalnego do spraw Sporządzenia Spisu i Zabezpieczenia Dzieł Sztuki i Zabytków Kultury; Staatsbibliothek Krakau; Hauptverwaltung der Bibliotheken; Główny Zarząd Bibliotek; Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement; zagrabione dzieła sztuki - zabezpieczone dla Rzeszy Niemieckiej; occupatio bellica; debellatio; zawojowanie

EN

Gustav Abb; Kajetan Mühlmann; General Government; administration of Germany-occupied territory; looting and exploitation of occupied Polish territories; Sonderbeauftragte für die Erfassung und Sicherung der Kunst- und Kulturschätze; Office of the Plenipotentiary for the Safeguarding of Works of Art and Cultural Heritage; Staatsbibliothek Krakau; Hauptverwaltung der Bibliotheken; Main Library Board; Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement; looted artworks sequestrated for the German Reich; occupatio bellica; debellatio; conquest

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2021
• Volume: 83
• Issue: 4
• Pages: 697-734

Dates

published

2021

Contributors

author

Tadeusz Zadrożny

• Warszawa, Instytut Sztuki PAN

• https://orcid.org/000000034372778X

References

• Ajewski, Konrad, i Tadeusz, Zadrożny. “Straty muzeów i kolekcji artystycznych Warszawy w latach 1939-1945.” W Straty Warszawy 1939-1945. Raport, redakcja Wojciech Fałkowski, 565-607. Warszawa: Miasto Stołeczne Warszawa, 2005.
• Arend, Sabine. “«Der Behaim-Kodex». Wissenschaft auf Abwegen", W Der Umgang mit dem kulturellen Erbe in Deutschland und Polen im 20. Jahrhundert = Postawy wobec dziedzictwa kulturowego w Niemczech i Polsce w XX w., 369–390. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004.
• Cyprian, Tadeusz, i Jerzy, Sawicki. Siedem wyroków Najwyższego Trybunału Narodowego. Poznań: Instytut Zachodni, 1962.
• Das Diensttagebuch des deutschen Generalgouverneurs in Polen, 1939–1945. Redakacja Werner Präg, Wolfgang Jacobmeyer. Stuttgart: Instituts für Zeitgeschichte, 1975.
• “Dokumenty.” wybór i opracowanie Władysław Bartoszewski, W Walka o dobra kultury. Warszawa 1939-1945, redakcja Stanisław Lorentz, t. 2, 397-567. Warszawa: PIW, 1970.
• Ettinger, Petra. “Deutsche Kriegsbeute in der DDR. Eine Zeichnung von Veit Stoß aus Krakau." Jahrbuch Preußischer Kulturbesitz 37 (2000): 189–205.
• Hautekete, Stefaan. “«Kodeks z herbami kawalerów Zakonu Złotego Runa» z Muzeum Narodowego w Warszawie. Analiza, interpretacja i ustalenie autorstwa Hansa Bola." Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie. Nowa Seria = Journal of the National Museum in Warsaw. New Series 6 (2017): 48–74 (75–89).
• Ingrao, Christian. Wierzyć i niszczyć. Intelektualiści w machinie wojennej SS. Tłumaczenie M. Kamińska-Maurugeon. Wołowiec: Wydawn. Czarne, 2013.
• Klafkowski, Alfons. Okupacja niemiecka w Polsce w świetle prawa narodów. Poznań: Wydawn. Instytutu Zachodniego, 1946.
• Klafkowski, Alfons. Prawo międzynarodowe publiczne. Warszawa: PWN, 1981.
• Król, Eugeniusz Cezary. Polityka hitlerowska wobec szkolnictwa polskiego na terenie Generalnej Guberni (1939-1945). Warszawa: Wydawn. Szkolne i Pedagogiczne, 1979.
• Kułakowski, Tadeusz. “Proces Józefa Bühlera, szefa Rządu Generalnego Gubernatorstwa.” W Gumkowski, Janusz, i Tadeusz, Kułakowski, Zbrodniarze hitlerowscy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, 175-266, Warszawa: Wydawn. Prawnicze, 1961.
• Kieszkowski, Witold. Składnica muzealna Paulinum i rewindykacja zabytków na Dolnym Śląsku. Warszawa: Związek Historyków Sztuki i Kultury, 1948.
• Kuntze, Edward. “Dzieje Biblioteki Jagiellońskiej pod okupacją niemiecką w okresie od 1 września 1939 do 18 stycznia 1945 r.” Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 25 (1975): 5-57.
• Lechowski, Piotr. Biblioteki Krakowa w okresie okupacji niemieckiej 1939-1945, Kraków: Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Odział w Krakowie, 1999.
• Madajczyk, Czesław. Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. Warszawa: PIW, 1970
• Majewski, Piotr. Wojna i kultura. Instytucje kultury polskiej w okupacyjnych realiach Generalnego Gubernatorstwa, 1939-1945. Warszawa: Wydawn. Trio, 2005.
• Mężyński, Andrzej. Biblioteki Warszawy w latach 1939-1945. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Departament Dziedzictwa Kulturalnego, 2010.
• Mężyński, Andrzej. Kommando Paulsen, październik-grudzień 1939 r., Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki. Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą, 1994.
• Mężyński, Andrzej. Kommando Paulsen. Organisierter Kunstraub in Polen 1942-1945. Köln: Dittrich, 2000.
• Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka, 1939-1945, wybór i opracowanie Lucjan Dobroszycki, et al. Redakcja Zofia Polubiec, Stanisław Płoski. Warszawa: Książka i Wiedza, 1970
• Olkowski, Roman. Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860-1940, 1948). Zarys historyczny i katalog zbiorów = The Society for Encouragement of Fine Arts in Warsaw (1860-1940, 1948) Historical Outline and Catalogue of Works. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych, 2020.
• Petropoulos J. The Faustian Bargain. The Art World in Nazi Germany. New York: Oxford University Press, 2000.
• Petropoulos J. “The Importance of the Second Rank. The Case of the Art Plunderer Kajetan Mühlmann.” W Austro-Corporatism. Past, Present, Future. Redakcja Günther Bischof, Anton Pelinka. New Brunswick: Transaction Publ., 1996.
• Piotrowski, Stanisław. Dziennik Hansa Franka. Warszawa: Wydawn. Prawnicze, 1957.
• Pospieszalski, Karol Maria. Hitlerowskie „prawo" okupacyjne w Polsce. Wybór dokumentów. Cz. 1: Ziemie „wcielone". Poznań: Instytut Zachodni, 1952.
• Pospieszalski, Karol Maria. Hitlerowskie „prawo" okupacyjne w Polsce. Cz. 2, Generalna Gubernia, Poznań: Instytut Zachodni, 1958 (Documenta occupationis [t.] 6)
• Rostworowski, Marek. Gry o Damę. Kraków: Wydawn. Baran i Suszczyński, 1994.
• Sawicka, Stanisława, i Teresa, Sulerzyska. Straty w rysunkach z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej, 1939–1945 = Les pertes de dessins au Cabinet des Estampes de la Bibliothèque de l’Université de Varsovie, 1939–1945. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1960.
• Szyszko-Bohusz, Adolf. „Wawel pod okupacją niemiecką. Wspomnienia z lat 1939-1945.” Rocznik Krakowski 31 (1949-1957): 153-182.
• Tatarowicz, K. “Biblioteka Jagiellońska za okupacji. Wspomnienia bibliotekarki.” W Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939-1945, redakcja Maria Zaręba, Alfred Zaręba, 442-471. Kraków: Wydawn. Literackie, 1975.
• Tomicka, Joanna A. “«Kodeks z herbami kawalerów Zakonu Złotego Runa». Przegląd problematyki i stan badań nad proweniencją." Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie. Nowa Seria = Journal of the National Museum in Warsaw. New Series 6 (2017): 31–47.
• Waltoś, Stanisław. “Dziwne losy uniwersyteckich «stwoszianów»." W ID., Na tropach doktora Fausta i inne szkice, 39-64. Warszawa: WSiP, 2004
• Witek, Zbigniew Kazimierz. Dokumenty strat kultury polskiej pod okupacją niemiecka 1939–1944 z archiwum Karola Estreichera = Cultural Losses of Poland during the German Occupation 1939–1944. Documents from the Archives of Karol Estreicher. Kraków: Pałac Sztuki, 2003.
• Wolska, Agata. Zagrabiony. Odzyskany. Historia powrotu ołtarza Wita Stwosza do Krakowa. Kraków: Wydawn. Literackie, 2019.
• Zadrożny, Tadeusz. „Kajetan i inni (3). Druga szansa Kajetana.” Cenne, Bezcenne/Utracone, nr 2 (2010): 30-33
• Zadrożny, Tadeusz. „Kajetan i inni (4). Adolfa darem uhonorowanie.” Cenne, Bezcenne/Utracone, nr 4 (2011): 38-45

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1065

Biblioteka Nauki

24779787