Inwentarz marmurów z krakowskiego warsztatu Sebastiana Sali z 1653 r. Kilka uwag na temat biografii rzeźbiarza i jego ostatnich zamówień

• Authors: Piotr Józef Janowski

Title variants

EN

Marble Inventory of Sebastian Sala’s Cracow Workshop from 1653. Remarks on the Sculptor’s Biography and His Last Commissions

Abstracts

EN

Based on the previously unknown inventory of marbles found in the sculpture workshop of Sebastian Sala and additional sources the knowledge of his biography and artistic activity has been complemented. The location of Sala’s workshop in the north-western Zwinger by Cracow’s Sławkowska Gate has been ascertained, and the profile of his output has been discussed. The artist has been attributed a pair of black-marble portals from the Collegiate Church of St Joseph in Klimontów and the early-Baroque portal from the Cathedral Church of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Sandomierz. Furthermore, it has been demonstrated that not long before his death Sebastian Sala was executing a commission for Primate Marcin Łubieński, most likely working on his tomb for the Gniezno Cathedral. Also, it has been confirmed that the artist received a commission from Crown Marshal Stefan Koryciński, which can be associated with Koryciński’s plan, finally unaccomplished, to provide sculptural décor to the chapel by the Church of St Stephen in Cracow.

PL

Na podstawie nieznanego dotąd inwentarza marmurów znajdujących się w warsztacie rzeźbiarskim Sebastiana Sali oraz dodatkowych źródeł uzupełniono wiedzę na temat jego biografii i działalności artystycznej. Wskazano lokalizację mieszczącej się w północno-zachodnim międzymurzu przy bramie Sławkowskiej w Krakowie pracowni mistrza oraz omówiono profil jej działalności. Artyście przypisano zespół czarno-marmurowych portali z kościoła kolegiackiego pw. św. Józefa w Klimontowie oraz wczesnobarokowy portal z kościoła katedralnego pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Sandomierzu. Ponadto wskazano, że niedługo przed śmiercią Sebastiana Sala realizował zamówienie dla prymasa Marcina Łubieńskiego, najprawdopodobniej na wykonanie jego nagrobka do katedry w Gnieźnie. Potwierdzono także przyjęcie przez artystę zlecenia od marszałka koronnego Stefana Korycińskiego, które można wiązać z ostatecznie niezrealizowanym projektem dekoracji rzeźbiarskiej kaplicy przy kościele pw. św. Szczepana w Krakowie.

Keywords

PL

Inwentarz; czarne „marmury”; warsztat rzeźbiarski; Sebastian Sala; Maciej Łubieński; Stefan Koryciński; Kraków; Gniezno; Klimontów; Sandomierz

EN

Inventory; black ‘marble’; sculpture’s workshop; Sebastian Sala; Maciej Łubieński; Stefan Koryciński; Cracow; Gniezno; Klimontów; Sandomierz

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2022
• Volume: 84
• Issue: 2
• Pages: 311-337

Dates

published

2022

Contributors

author

Piotr Józef Janowski

• Kraków, Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

• https://orcid.org/000000022327996X

References

• Banach, Jerzy. Dawne widoki Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1983.
• Banach Andrzej K. „Lipnicki Olbracht”. W Polski słownik biograficzny, t. 17, redakcja Emanuel Rostworowski, 408–409. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1972.
• Bieniarzówna, Janina. “Piancy Bartłomiej.” W Polski słownik biograficzny, t. 25, redakcja Emanuel Rostworowski, 769. Wrocław: Ossolineum, 1980.
• Chmiel, Adam. Domy krakowskie: ulica Sławkowska. Cz. 2, (Liczby or. parzyste 2–32), Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 1932.
• Czapliński, Władysław. “Ossoliński Jerzy.” W Polski słownik biograficzny, t. 24, redakcja Emanuel Rostworowski, 403–410. Wrocław: Ossolineum, 1979.
• Czyżewski, Krzysztof. “Barokizacja czy modernizacja? Przemiany katedry krakowskiej po Soborze Trydenckim.” W Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3–4 XII 2004, redakcja Katarzyna Brzezina, Joanna Wolańska, 39–74. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2007.
• Détshy, Mihály. “Nagrobki Rakoczych w Gyulafehérvár (Alba Iulia) zamówione w Krakowie w połowie XVII wieku.” Biuletyn Historii Sztuki 50, nr 1–2 (1988): 26–30.
• Dettloff, Szczęsny. “Dwie konfesje św. Wojciecha w katedrze gnieźnieńskiej.” W Święty Wojciech 997–1947, redakcja Zbigniew Biernacki, 255–292. Gniezno: Wydawnictwo Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie, 1947.
• Janowski, Piotr Józef. “From Lugano to Krakow: The Career of Giovanni Battista Trevano as a Royal Architect at the Vasa Court in the Polish-Lithuanian Commonwealth.”, Arts 11, no 3: 56 (2022). https://doi.org/10.3390/arts11030056
• Janowski, Piotr Józef. “Inwentarz pośmiertny ruchomości architekta królewskiego Jana Trevana z roku 1642.” Rocznik Krakowski 87 (2021): 101–117. 10.36123/RK.2021.87.05
• Janowski, Piotr Józef. “Nieznane fakty z życia i działalności artystycznej rzeźbiarza Sebastiana Sali w kontekście inwentarza pośmiertnego z 1652 r.” Klio – Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym 56, nr 4 (2020): 17–40. https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.059
• Janowski, Piotr Józef. “Rezydencja królewska w Łobzowie w epoce Wazów 1587–1668.” W Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, redakcja Piotr Lasek, Piotr Sypczuk, 53–76. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2019.
• Karpowicz, Mariusz. Artyści włosko-szwajcarscy w Polsce I połowy XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2013.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce t. 3: Województwo kieleckie, z. 11: Powiat sandomierski, redakcja Jerzy Zygmunt Łoziński, Barbara Wolf, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1962.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 11: Śródmieście: ulica Sławkowska, opracowanie Paweł Dettloff, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.
• Kieszkowski, Witold. “Zamek królewski w Łobzowie.” Biuletyn Historii Sztuki 4, nr 1 (1935): 6–25.
• Kopania, Izabela. “Sala Sebastian.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 10, redakcja Urszula Makowska, 34–38. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
• Krzyżanowski, Lech. “Nagrobek abpa Macieja Łubieńskiego.” W Katedra Gnieźnieńska, redakcja Aleksandra Świechowska, t. 1, 227–228. Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1970.
• Krzyżanowski, Lech. “Portale kaplicy Łubieńskich.” W Katedra Gnieźnieńska, redakcja Aleksandra Świechowska, t. 1, 307–308. Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1970.
• Krzyżanowski, Lech. “Portale w arkadach prezbiterium.” W Katedra Gnieźnieńska, redakcja Aleksandra Świechowska, t. 1, 308–309. Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1970.
• Krzyżanowski, Lech. “Tablica fundacyjna kaplicy Łubieńskich.” W Katedra Gnieźnieńska, redakcja Aleksandra Świechowska, t. 1, 257–258. Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1970.
• Kuczman, Kazimierz. “Sala Sebastian.” W Polski słownik biograficzny, t. 34, redakcja Henryk Markiewicz, 351–352. Wrocław: Ossolineum, 1992–1993.
• Kurzej, Michał. Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce. Kraków: DodoEditor i Michał Kurzej, 2012.
• Mączyński, Ryszard. Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2003.
• Mikocka-Rachuba, Katarzyna. “Carbonari Girolamo.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Uzupełnienia i sprostowania do tomów I–VI, redakcja Małgorzata Biernacka, 41. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
• Mikocka-Rachuba, Katarzyna. “Drumla Wojciech.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Uzupełnienia i sprostowania do tomów I–VI, redakcja Małgorzata Biernacka, 68. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003.
• Mikocka-Rachuba, Katarzyna. “Mucini Franciszek.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Uzupełnienia i sprostowania do tomów I–VI, redakcja Małgorzata Biernacka, 182. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003.
• Oboza, Artur. “Adam Nagoth młodszy.” W Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta Krakowa (1228–2010), redakcja Bogdan Kasprzyk, 587. Kraków: Urząd Miasta Krakowa 2010.
• Oszczanowski, Paweł. “Nagrobek Georga III von Oppersdorff w kościele parafialnym pw. św. Bartłomieja w Głogówku – próba nowego spojrzenia.” W W blasku Luksemburgów, Habsburgów i Wazów. Studia nad mecenatem artystycznym panów Głogówka w XIV–XVIII wieku, redakcja Paweł Oszczanowski, 99–149. Głogówek–Wrocław: Muzeum Regionalne, Instytut Historii Sztuki UWr., 2008.
• Paszenda, Jerzy. Budowle jezuickie w Polsce. t. 3, Kraków: Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, 2006.
• Przyboś, Adam. “Koryciński Stefan.” W Polski słownik biograficzny, t. 14, redakcja Emanuel Rostworowski, 131–133. Wrocław: Ossolineum, 1968–1969.
• Rączka, Jan Władysław. “Królewska rezydencja pałacowo-ogrodowa na Łobzowie. Stan badań i zachowane źródła archiwalne (1585–1655).” Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 17 (1983): 31–39.
• Rożek, Michał. “Nieistniejący kościół św. Szczepana w Krakowie.” Biuletyn Historii Sztuki 26, nr 3 (1974): 215–226.
• Rożek, Michał. Katedra Wawelska w XVII wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1980.
• Rożek, Michał. Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVII wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977.
• Róg, Rafał. “Wojciech Serebryski.” W Polski słownik biograficzny, t. 36, redakcja Henryk Markiewicz, 300–302. Warszawa-Kraków: Instytut Historii PAN, 1995–1996.
• Saar-Kozłowska, Alicja. “Nagrobek Piotra Opalińskiego w Sierakowie: środki artystyczne a treść pomnika.” W Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie: prace dedykowane pamięci profesora Mariusza Karpowicza, redakcja Renata Sulewska, Mariusz Smoliński, 313–323. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie, Instytut Historii Sztuki UW, 2015.
• Świechowska, Aleksandra, i Świechowski, Zygmunt. “Konfesje św. Wojciecha.” W Katedra Gnieźnieńska, redakcja Aleksandra Świechowska, t. 1, 126–147. Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1970.
• Targosz, Karolina. “Kaplica biskupa Jakuba Zadzika w katedrze na Wawelu i jej autor Seba-stian Sala.” Studia do Dziejów Wawelu 5 (1991): 237–308.
• Tobiasz, Mieczysław. Fortyfikacje dawnego Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1973.
• Tomkowicz, Stanisław. Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej, 1912.
• Urban, Wacław. “Łubieński Maciej.” W Polski słownik biograficzny, t. 18, redakcja Emanuel Rostworowski, 491–493. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1973.
• Wagner, Katarzyna. Mieszczanie i podatki. Nierówności majątkowe w wybranych miastach Korony w XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2020.
• Wardzyński, Michał. “«Alabastry ruskie» – dzieje eksploatacji i zastosowania w małej architekturze i rzeźbie na Rusi, w Koronie i na Śląsku w XVI wieku.” W Między Wrocławiem i Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na ziemiach ruskich Korony od XVI do XVIII wieku, redakcja Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina, Paweł Oszczanowski, 339–358. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2011.
• Wardzyński, Michał. “Artifices chencinenses. Miejsce i rola warsztatów chęcińskich w produkcji kamieniarsko-rzeźbiarskiej w Rzeczypospolitej (koniec XVI–1. poł. XVII w.).” W Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim, redakcja Dariusz Kalina, Radosław Kubicki, Michał Wardzyński, 151–184. Kielce–Lisów: Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, 2012.
• Wardzyński, Michał. “In Black, Rosy and Whitish… Dębnik near Cracow, the Commonwealth of Two Nations’ Foremost 17th-century Colour-limestone Quarry Complex and Statuary-and-Stonemasonry Centre.” W Signum lapidarium. Estudios sobre gliptografia en Europa, America y Oriente Proximo, redakcja Raúl Romero Medina, 65–118. Valence: Editorial Cultiva Libros, 2015.
• Wardzyński, Michał. “Organizacja pracy i praktyka warsztatowa w kamieniołomach dębnickich od 2 ćw. XVII do pocz. XVIII w. a ,,długie trwanie” form późnomanierystycznych i wczesnobarokowych.” W Tradycja i innowacja w sztuce nowożytnej, redakcja Krzysztof Gombin, Irena Rolska-Boruch, 331–381. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2012.
• Wardzyński, Michał. “The Quarries, the «Marble» and the Center of Stonemasonry and Sculpture in Chęciny during the Modern Era, in the Commonwealth of Two Nations.” W Actes du XVIIe Colloque International de Glyptographie à Cracovie, 5–9 juillet 2010, redakcja Jean-Louis Van Belle, 379–412. Braine-le-Château: Éd. de la Taille d'Aulme, 2011.
• Wardzyński, Michał. Marmur i alabaster w rzeźbie i małej architekturze Rzeczypospolitej. Studium historyczno-materiałoznawcze przemian tradycji artystycznych od XVI do początku XVIII wieku. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2015.
• Weiss, Anzelm. “Heraldyka kościelna.” W Encyklopedia katolicka, t. 6, kol. 729–736. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1993.
• Wiliński, Stanisław. “Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego.” Biuletyn Historii Sztuki 18, nr 1 (1956): 55–83.
• Zachwatowicz, Jan. “Przemiany architektoniczne w okresie od 1500 do 1760 roku.” W Katedra Gnieźnieńska, redakcja Aleksandra Świechowska, t. 1, 151–171. Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1970.
• Żukowski, Jacek. “Pałac królewski w Łobzowie – funkcje i przekształcenia w latach 1633–1648.” Barok. Historia–Literatura–Sztuka (47–48), nr 1–2 (2017): 15–37.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1440

Biblioteka Nauki

15582264