Słowacka sorela. Globalność a lokalność realizmu socjalistycznego

• Authors: Elżbieta Kal

Title variants

EN

Slovak Sorela. Globality versus Locality of Socialist Realism

Abstracts

EN

The paper is dedicated to Slovak Socialist Realism, colloquially called Sorela. The actual topic is the relations between the unifying tendency imposed by Soviet Union theoreticians and its local Slovak version. Furthermore, the question is asked about the status of Slovak art in the Czechoslovak artistic life monopolized by the regime authorities. In the paper the presence of Slovak art in state-wide exhibitions is discussed (including the peculiar ‘Artistic Harvest’ cycle), and so are the results of state commissions and important national/Slovak shows. Furthermore, the distinctness visible in stylistic and thematic topoi is pointed to. The most important idiom and identity element is found in the topic of the Slovak National Uprising, at the same time complying with the most important criteria of Socialist Realism. Slovak Socialist Realism proves to have been a non-homogenous tendency, containing both references to Soviet models (Medvecká, Belan, Čemický), and unconventional images, drawing either from the local tradition (Benka), or Modernism (Guderna).

PL

Tekst poświęcony jest słowackiemu realizmowi socjalistycznemu, potocznie nazywanemu sorela. Podjęto w nim problematykę relacji między unifikującym kierunkiem narzuconym przez teoretyków ZSRR a lokalną słowacką jego wersją. Postawiono też pytania o status sztuki słowackiej w zmonopolizowanym przez władzę czechosłowackim życiu artystycznym. W artykule omówiono obecność sztuki słowackiej na wystawach ogólnopaństwowych (w tym specyficznych Plastycznych plonów), efekty państwowych zamówień oraz ważne krajowe/słowackie pokazy. Wskazano głównie na odrębności zauważalne w stylistycznych i tematycznych toposach. Najważniejszym idiomem i elementem tożsamości był temat Słowackiego Powstania Narodowego, spełniając zarazem najważniejsze kryteria socrealizmu. Słowacki socrealizm okazuje się on nurtem niejednorodnym, zawiera i nawiązania do wzorów radzieckich (Medvecká, Belan, Čemický), i obrazy niekonwencjonalne, czerpiące bądź z lokalnej tradycji (Benka), bądź modernizmu (Guderna).

Keywords

PL

realizm socjalistyczny; sorela; sztuka Słowacji; globalność a lokalność

EN

Socialist Realism; Sorela; Slovak art; globality versus locality

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2022
• Volume: 84
• Issue: 2
• Pages: 367-392

Dates

published

2022

Contributors

author

Elżbieta Kal

• Słupsk, Akademia Pomorska

• https://orcid.org/0000000227678765

References

• Bajcurová, Katarina. “Balancing ‘absolute Painting’ and Reality. L'udovit Fulla and the Paradoxes of Slovak Modernism.” W A Reader in East-Central-European Modernism 1918–1956, redakcja Beata Hoc, Klara Kemp-Welch, Jonathan Owen, 139–156. London: The Courtauld Institute of Art, 2015.
• Breuerová, Alena, i Jarmila Frejtichová. Můj rok 1949. Brno: BizzBooks; Praha: Albatros Media S.A, 2019.
• Gažovičová, Nina. “Úlohové akcie a VSŽ (budovanie členskej a tovarovej základne – umelecká prevádzka po roku 1948).” W Po moderne. Metropola východu (1945–1989). Zborník prednášok k výstave, redakcja Peter Tajkov, Dorota Kenderová, 43–51. Košice: Východoslovenská galeria, 2019.
• Hrabušicky, Aurel. “Medzi socialistyckým realizmom a bruselským snom.” Ročenka Slovenskej národnej galérie v Bratislave/ Jahrbuch der Slowakischen Nationalgalerie in Bratislava / Yearbook of the Slovak National Gallery in Bratislava (2007-2008): 27–36.
• Hylmar, Tomaš. “Od Bloku ke Svazu, Cesta ke vzniku jednotné organizace Československých výtvarníků v roce 1947.” Umění 64, nr 2 (2016): 170–180.
• Kal, Elżbieta. “Aby ‘Aby „Lud wszedł do Śródmieścia…’. Ludowość i inne paradoksy metody realizmu socjalistycznego w architekturze”. W Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, redakcja Paweł Knap, 25–39. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2013.
• Kamiński, Łukasz. “‘Zwycięski luty’. Komunistyczny zamach stanu w Czechosłowacji.” Biuletyn IPN, nr 3 (2008): 68–73.
• Krejči, Marek. “Rok 1953 ve výtvarném umění.” W Osm let po válce. Rok 1953 v Československu, redakcja Jiří Petráš, Libor Svoboda, 214–220. České Budějovice: Jihočeské muzeum v Českých Budějovicích, 2014.
• Kusá, Alexandra. “Stratégie vel'kých výstav a ich podiel na formovaní umenia sorely.” Ars. Časopis Ústavu dejín umenia Slovenskej akadémie vied 44, nr 1 (2007): 67–86.
• Kusá, Alexandra. “Podiel inštitucií na formovani umenia socialistického realizmu v 50. rokoch 20 storočia.” Ročenka Slovenskej národnej galérie v Bratislave / Jahrbuch der Slowakischen Nationalgalerie in Bratislava / Yearbook of the Slovak National Gallery in Bratislava (2007-2008): 21–26.
• Kusá, Alexandra. Prerušená pieseň. Umenie socialistického realizmu 1948-195. Sprievodca výstavou, 29. jún – 21. október 2012, Esterházyho palác. Bratislava: Slovenská národná galeria, 2012.
• Kusá, Alexandra. Prerušená pieseň. Výtvarné umenie v časoch stalinskej kultúrnej praxe 1948–1956. Bratislava: Slovenská národná galeria, 2019.
• Perný, Lukáš. Kultúrna revolúcia Laca Novomeskégo, Ladislav Novomeský o kultúre, umení a politike. Bratislava: Spoločnosť Ladislava Novomeského, 2017.
• Piotrowski, Piotr. Awangarda w cieniu Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945–1989. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2005.
• Piotrowski, Piotr. “Czy realizm socjalistyczny był globalny?” W Globalne ujęcie sztuki Europy Wschodniej, 87–106. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2018.
• Rusinova, Zora. Súdružka moja vlasť. Vizuálna kultúra obdobia stalinizmu na Slovensku. Trnava: Trnavska univerzita, 2015.
• Rusinova, Zora. “The Embodiment of Communist Utopia. Socialsit Realism in Slovakia, 1948–1956” W A Reader in East-Central-European Modernism 1918–1956, redakcja Beata Hock, Klara Kemp-Welch, Jonathan Owen, 416–427. London: The Courtauld Institute of Art, 2015.
• Tomaszewski, Jerzy. Słowacja. Warszawa: Trio, 2011.
• Ukielski, Paweł. “Varšavské povstanie a Slovenské národné povstanie – podobnosti a rozdiely. Náčrt problemu”, tłumaczenie Pavel Vašček / “Powstanie Warszawskie a Słowackie Powstanie Narodowe – podobieństwa i różnice. Zarys problemu.” W Varšavské Povstanie a Slovenské Národné Povstanie – paralely a rozdiely. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie, Banská Bystrica 14. –15. október 2008, redakcja Marek Smyrný, 7–18. Banská Bystrica: Múzeum Slovenského Národného Povstania, 2009.
• Vaculová Repová, Veronika. “Od ideologie k trhu.” Profil. Časopis soucasneho umenia 5, nr 1 (2020): 144–150.
• Włodarczyk, Wojciech. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944–2004. Sto lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne: Akademia Sztuk Pięknych, 2005.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1442

Biblioteka Nauki

15582266