„Najlepszy jest wyjazd niczym nieskrępowany”. Jana Minorskiego i Edmunda Goldzamta relacje z podróży za żelazną kurtynę w roku 1956

• Authors: Marek Czapelski

Title variants

EN

“The Best Voyage Is One Restricted by Nothing”. The Reports of Jan Minorski and Edmund Goldzamt from their Journeys to the Other Side of the Iron Curtain in 1956

Abstracts

EN

In the period of Stalinism in Poland, Jan Minorski (1914–1980) and Edmund Goldzamt (1921–1990) were the most prominent promoters of Socialist Realism in architecture, and it is only as such that they were considered in earlier studies. This article is an attempt to critically analyse their accounts of the journeys they made to Western Europe at the time of the fundamental reorientation of official architectural discourse. International contacts, which had been very limited during the Stalinist era, were then resumed, and the “façade” (i.e. Socialist Realist) architecture began to be criticised. Of interest here are Minorski and Goldzamt’s attempts to reconcile their previously preached ideological message with the reality they had observed on the other side of the Iron Curtain in order to create a new narrative about contemporary architecture. These are probably the only such accounts by protagonists of Socialist Realism to have been published during the Thaw. Through their analysis, it will be possible to better recognise the phenomenon known as “Socialist Modernism”.

PL

Jan Minorski (1914–1980) i Edmund Goldzamt (1921–1990) byli w czasach stalinizmu w Polsce najbardziej wyeksponowanymi propagatorami socrealizmu w architekturze i tylko jako tacy uwzględniani są w dotychczasowych opracowaniach. Artykuł jest próbą krytycznej analizy ich relacji z podróży do zachodniej Europy, które odbyli w chwili zasadniczego przeorientowania oficjalnego dyskursu architektonicznego. Wznowiono wówczas bardzo ograniczone w czasach stalinizmu kontakty międzynarodowe, krytyce zaczęto zaś poddawać architekturę „fasadową” (tj. socrealistyczną). Przedmiotem zainteresowania są podjęte przez Minorskiego i Goldzamta próby uzgodnienia głoszonego przez nich wcześniej ideologicznego przekazu z rzeczywistością zaobserwowaną za żelazną kurtyną dla stworzenia nowej narracji o współczesnej architekturze. Są to prawdopodobnie jedyne tego typu relacje protagonistów socrealizmu opublikowane w czasach odwilży. Dzięki ich analizie możliwe będzie lepsze rozpoznanie zjawiska nazwanego „socmodernizmem”.

Keywords

EN

architects; Socialist Realism; Socialist Modernism; Edmund Goldzamt; Jan Minorski; accounts of journeys; People’s Republic of Poland

PL

architekci; socrealizm; socmodernizm; Edmund Goldzamt; Jan Minorski; relacje z podróży; PRL

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2023
• Volume: 85
• Issue: 2
• Pages: 119-141

Dates

published

2023

Contributors

author

Marek Czapelski

• Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego

• https://orcid.org/0000000237845723

References

• Banham, Reyner. The New Brutalism: Ethic or Aesthetic? London: Architectural Press, 1966.
• Baraniewski, Waldemar. „Ideologia w architekturze Warszawy okresu realizmu socjalistycznego”. Rocznik Historii Sztuki 22 (1996): 231–260.
• Bertram, Łukasz. Bunt, podziemie, władza: Polscy komuniści i ich socjalizacja polityczna do roku 1956. Warszawa: Scholar, 2022.
• Chistikov, Aleksandr N. „«Ladno l’ za morem il’ khudo?»: vpechatleniya sovetskikh lyudey o zagranitse v lichnykh zapisyakh i vystupleniyakh (seredina 1950 kh – seredina 1960-kh gg.)”. Noveyshaya Istoriya Rossii 1, nr 1 (2011): 167–177.
• Clark, Katerina. Moscow, the Fourth Rome: Stalinism, Cosmopolitanism and the Evolution of Soviet Culture, 1931–1941. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2011.
• Cohen, Stuart. „Physical Context/Cultural Context: Including It All”. Oppositions 2 (1974): 1–40.
• Cold War Kitchen. Americanization, Technology, and European Users. Redakcja Ruth Oldenziel, Karin Zachmann. Cambridge, Mass.: MIT Press, 2008.
• Crowley, David. „Architecture and the Image of the Future in the People’s Republic of Poland”. The Journal of Architecture 14, nr 1 (2009): 67–84.
• Crowley, David. „Paris or Moscow? Warsaw Architects and the Image of the Modern City in the 1950s”. W: Imagining the West in Eastern Europe and the Soviet Union, redakcja György Péteri, 105–130. Pittsburgh, Pa.: University of Pittsburgh Press, 2010.
• Czapelski, Marek. Architektura polskiego socrealizmu w Zachęcie: Pierwszy Ogólnopolski Pokaz Projektów Architektury (1951) i Pierwsza Powszechna Wystawa Architektury Polski Ludowej (1953). Warszawa: Zachęta, 2016.
• Czapelski, Marek. „Kilka uwag o drukowanych relacjach z międzynarodowych kontaktów polskich architektów około 1956 r.” W: Panoptikum: Sztuka, nauka, wyobraźnia: Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Pieńkosowi z okazji 60 urodzin, redakcja Agnieszka Bagińska, Marek Czapelski, Kamila Pijanowska, Agnieszka Rosales Rodrigues, Aleksandra Sulikowska-Bełczowska, 481–492. Warszawa: Neriton, 2022.
• Goldzamt, Edmund. Architektura zespołów śródmiejskich i problemy dziedzictwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956.
• Goldzamt, Edmund. Aspekty społeczne mieszkalnictwa i urbanistyki we Włoszech. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
• Goldzamt, Edmund. Urbanistyka krajów socjalistycznych: Problemy społeczne. Warszawa: Arkady, 1971.
• Goldzamt, Edmund. W miastach włoskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
• Goldzamt, Edmund. „Zagadnienie realizmu socjalistycznego w architekturze”. W: O polską architekturę socjalistyczną: Materiały z Krajowej Partyjnej Narady Architektów odbytej w dniu 20–21 czerwca 1949 roku w Warszawie, opracowanie Jan Minorski, 15–47. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1950.
• Gorsuch, Anne E. All This is Your World: Soviet Tourism at Home and Abroad after Stalin. Oxford: Oxford University Press, 2011.
• Heynen, Hilde, i Sebastiaan Loosen. „Marxism and Architectural Theory across the East-West Divide”. Architectural Histories 7 (2019): 1–7.
• Jędruch, Dorota. „Forma uchylona. Odwilżowe otwarcie architektury polskiej na Zachód”. W: Witold Cęckiewicz, t. 2: Socrealizm, socmodernizm, postmodernizm. Eseje, redakcja Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski, 111–127. Kraków: Instytut Architektury, 2015.
• Kiecko, Emilia. Przyszłość do zbudowania: Futurologia i architektura w PRL. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, 2018.
• Mikhalovskiy, Iosif B. Teoriya klassicheskikh arkhitekturnykh form. Moskva: Izdatel’stvo vsesoyuznoy akademii arkhitektury, 1937.
• Miłobędzki, Adam. Architektura ziem Polski: Rozdział europejskiego dziedzictwa. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1994.
• Minorski, Jan. „Oblicze współczesnej polskiej twórczości architektonicznej”. W: O polską architekturę socjalistyczną: Materiały z Krajowej Partyjnej Narady Architektów odbytej w dniu 20–21 czerwca 1949 roku w Warszawie, opracowanie Jan Minorski, 48–94. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1950.
• Minorski, Jan. Polska nowatorska myśl architektoniczna w latach 1918–1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970.
• Minorski, Jan. „Rok 1956 w miesięczniku «Architektura»”. Komunikat SARP, nr 10 (1956): 18.
• Minorski, Jan. „We Francji”. Architektura, nr 5 (1956): 124–125.
• Minorski, Jan. „W Niemczech Zachodnich”. Architektura, nr 9 (1956): 312–316.
• „Mogłem wyżyć się projektowo. Rozmowa z Witoldem Cęckiewiczem”. W: Witold Cęckiewicz, t. 1: Rozmowy o architekturze. Projekty, redakcja Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski, 7–91. Kraków: Instytut Architektury, 2015.
• Moravánszky, Ákos. „Piercing the Wall: East-West Encounters in Architecture, 1970–1990”. W: East West Central Re-Building Europe 1950–1990, t. 3: Re-Framing Identities: Architecture’s Turn to History, 1970–1990, redakcja Ákos Moravánszky, Torsten Lange, 27–44. Basel: Birkhäuser, 2017.
• Moravánszky, Ákos. „Re-Humanizing Architecture:The Search for a Common Ground in the Postwar Years, 1950–1970”. W: East West Central Re-Building Europe 1950–1990, t. 1: Re-Humanizing Architecture: New Forms of Community, 1950-1970, redakcja Ákos Moravánszky, Judith Hopfengärtner, 23–41. Basel: Birkhäuser, 2017.
• Napiontkówna, Anna. „Polscy architekci we Francji”. Teczka. Miesięcznik Kulturalno-Społeczny wydawany przez Stowarzyszenie Przyjaciół C.K. Norwida, nr 103 (2009). http://teczka-paris.blogspot.com/2009/04/artykuly.html.
• Ogólnopolska Narada Architektów. Opracowanie Tadeusz Barucki, Stefan Pietraszek. Warszawa: Stowarzyszenie Architektów Polskich, 1956.
• Piechotka, Maria, i Kazimierz Piechotka. Wspomnienia architektów. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2021.
• Reid, Susan E. „«Our Kitchen is Just as Good»: Soviet Responses to the American National Exhibition in Moscow, 1959”. W: Cold War Modern: Design 1945–1970, redakcja David Crowley, Jane Pavitt, 154–161. London: V&A Publishing, 2008.
• Schumacher, Tom. „Contextualism: Urban Ideals + Deformations”. Casabella, nr 359-360 (1971): 130–137.
• Sigalin, Józef. Warszawa 1944–1980: Z archiwum architekta, t. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
• Skalimowski, Andrzej. „Edmund Goldzamt (1921–1990). Refleksyjny dogmatyk”. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 66, nr 4 (2021): 171–189. https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.21.033.14797.
• Skalimowski, Andrzej. „Partyjny kolektyw i jego eksponenci. Bezpośrednia ingerencja kierownictwa PZPR w organizację odbudowy Warszawy w latach 1949–1956”. W: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011: Referaty, redakcja Przemysław Gasztold-Seń, Łukasz Kamiński, 42–56. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2012.
• Skalimowski, Andrzej. „«Pierwsza szczera narada architektów»: Motywy, przebieg i konsekwencje Ogólnopolskiej Narady Architektów z 1956 r.” Polska 1944/45–1989: Studia i Materiały 10 (2011): 181–201.
• Syrkus, Helena. „Art Belongs to the People (CIAM 7, Bergamo 1949)”. W: Architecture Culture 1943–1968. A Documentary Anthology, redakcja Joan Ockman, 121–122. New York: Rizzoli, 1993.
• Szustakiewicz, Ewa. „Edmund Goldzamt”. W: 100 lat Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1915–2015): Nauczyciele, redakcja Jadwiga Roguska, 223–224. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2017.
• Szustakiewicz, Ewa. „Jan Minorski”. W: 100 lat Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1915–2015): Nauczyciele, redakcja Jadwiga Roguska, 360–361. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2017.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1491

Biblioteka Nauki

15582228