Kilka uwag na temat datowania, autorstwa i historii obrazu Zaśnięcie Matki Boskiej w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

• Authors: Adam Spodaryk

Title variants

EN

Some Notes on the Dating, Authorship and History of the “Dormition of the Virgin Mary” in the Princes Czartoryski Museum in Cracow

Abstracts

EN

The painting Dormition of the Virgin Mary, acquired from the collegiate church of St. Michael on the Wawel Hill and currently in the Princes Czartoryski Museum in Cracow (inv. no. MNK XII-341), was many times discussed in specialist literature, but the accepted scholarly views on its dating and authorship replicated the findings of 1956. This article constitutes an attempt at a reconsideration of these issues on the basis of written sources, which by now have been more thoroughly studied, the results of conservation research, as well as infrared photographs. The author argues the painting in question was executed ca. 1522 and should be attributed to Michael Lancz von Kitzingen. In addition, the author discusses some issues in the history of the paining and the course of its conservation over the years.

PL

Obraz Zaśnięcie Matki Boskiej, pochodzący z kolegiaty św. Michała na Wawelu, obecnie w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie (nr inw. MNK XII-341), był wielokrotnie omawiany w literaturze przedmiotu, ale przyjęte w nauce poglądy na temat jego datowania i autorstwa powielają ustalenia z 1956 r. W artykule podjęto próbę ponownego rozpatrzenia tych kwestii na podstawie lepiej obecnie rozpoznanych źródeł pisanych, wyników badań konserwatorskich oraz fotografii w podczerwieni. Autor dowodzi, że omawiany obraz powstał ok. roku 1522 i jest dziełem Michała Lancza z Kitzingen. Ponadto w tekście omówiono dzieje obrazu i historię jego konserwacji.

Keywords

EN

Izabela Czartoryska née Flemming; Princes Czartoryski Museum in Cracow; Gothic House in Puławy; Puławy; Cracow; Michael Lancz von Kitzingen; Master Georgius; church of St. Michael on the Wawel Hill; Cracow cathedral; Wawel; Sylwester Ożarowski

PL

Izabela z Flemmingów Czartoryska; Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie; Dom Gotycki w Puławach; Puławy; Kraków; Michał Lancz von Kitzingen; Mistrz Jerzy; kościół św. Michała na Wawelu; katedra krakowska; Wawel; Sylwester Ożarowski

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2023
• Volume: 85
• Issue: 3
• Pages: 47-82

Dates

published

2023

Contributors

author

Adam Spodaryk

• Kraków, Instytut Historii Sztuki i Kultury, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie
• Muzeum Narodowe w Krakowie

• https://orcid.org/0000000341799990

References

• Adamowicz, Jarosław. Mistrz Rodziny Marii. Dzieła malarstwa tablicowego jednego z krakowskich warsztatów cechowych przełomu XV i XVI wieku. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, 2018.
• Arnold, Klaus. „Der Maler Michael Lancz von Kitzingen (um 1470–1523) und Frankens Beziehungen zur Kunst in Polen”. Altfränkische Bilder. Neue Folge 16 (2021): 2–6.
• Arnold, Klaus. „Von Kitzingen nach Krakau. Der königliche polnische Hofmaler Michael Lancz (um 1470–1523)”. Jahrbuch für den Landkreis Kitzingen (2021): 25–41.
• Die Aufzeichnung des Dominikaners Martin Gruneweg (1562–ca. 1618) über seine Familie in Danzig, seine Handelsreisen in Osteuropa und sein Klosterleben in Polen. Redakcja Almut Bues. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2008.
• Chełmecka, Paulina. „Obrazy ze scenami legend o św. Mikołaju w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Kwestia proweniencji i wykonawcy”. Folia Historica Cracoviensia 23, z. 2 (2017): 121–156.
• Chmielewska, Małgorzata. „Konserwacja i badania technologiczne obrazu Św. Katarzyna Aleksandryjska Hansa Süssa von Kulmbach z Muzeum Narodowego w Krakowie – Muzeum Książąt Czartoryskich”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 52 (2021): 213–246.
• Chmielewska, Małgorzata, i Anna Grochowska-Angelus. „Komunikat o pracach badawczych i konserwatorskich przeprowadzonych w latach 1998–2000 w Pracowni Konserwacji Malarstwa Muzeum Książąt Czartoryskich”. Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa 2 (2004): 133–143.
• Dec, Dorota [DD]. „Fragmenty ołtarza Zwiastowania z kolegiaty Św. Michała na Wawelu”. W: Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, redakcja Magdalena Piwocka, Dariusz Nowacki, 77–78. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, 2000.
• Dec, Dorota [DD]. „Zaśnięcie Matki Boskiej”. W: Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, redakcja Magdalena Piwocka, Dariusz Nowacki, 81–82. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, 2000.
• Dobrzeniecki, Tadeusz. „Średniowieczny portret w sakralnej sztuce polskiej”. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie 13, t. 1 (1969): 11–149.
• Drecka, Wanda. Kulmbach. Warszawa: Wydawnictwo „Sztuka”, 1957.
• Dwa oblicza smoka. Katalog wystawy, t. 1: Noty, t. 2: Eseje. Redakcja Maria Podlodowska-Reklewska, Marcin Starzyński. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, 2015.
• Der frühe Dürer. Begleitband zur Ausstellung im Germanischen Nationalmuseum Nürnberg. Redakcja Daniel Hess, Thomas Eser. Nürnberg: Germanisches Nationalmuseum, 2012.
• Gadomski, Jerzy. Gotyckie malarstwo tablicowe małopolski 1500–1540. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.
• Goetel-Kopff, Maria. „Lancz (Lantcz, Lens lub Lencz) Michał z Kitzingen (zm. 1523)”. W: Polski słownik biograficzny, t. 16, 458–459. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
• Goetel-Kopff, Maria. „Mecenat kulturalny Jana Konarskiego (1447–1525)”. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 8 (1964): 7–200.
• Goetel-Kopff, Maria. „Michał Lancz z Kitzingen a krakowska grafika książkowa”. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 4 (1956): 36–58.
• Goetel-Kopff, Maria. „Die Tätigkeit des Michael Lancz in Krakau”. Münchner Jahrbuch der bildenden Kunst 15 (1964): 99–112.
• Goetel-Kopff, Maria. „Tryptyk wawelski Michała Lancza z Kitzingen”. Studia Renesansowe 2 (1957): 91–133.
• Gumowski, Marian. „Lenz (Lencz) Michael”. W: Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, t. 23, 64. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1929.
• Hess, Daniel, i Oliver Mack. „Dürer beim Malen. Das Frühwerk bis 1505”. W: Der frühe Dürer. Begleitband zur Ausstellung im Germanischen Nationalmuseum Nürnberg, redakcja Daniel Hess, Thomas Eser, 171–193. Nürnberg: Germanisches Nationalmuseum, 2012.
• Heydenreich, Gunnar. Lucas Cranach the Elder. Painting Materials, Techniques and Workshop Practice. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2007.
• Kalinowski, Lech. „Treści artystyczne i ideowe kaplicy Zygmuntowskiej”. Studia do dziejów Wawelu 2 (1960): 1–129.
• Katalog Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fotografie dzieł sztuki polskiej wykonane przed rokiem 1900. Redakcja Wojciech Walanus. Kraków: iMEDIUS agencja reklamowa, 2019.
• Kłosińska, Janina. „Obraz Zaśnięcia Matki Boskiej w kościele św. Michała na Wawelu”. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 4 (1956): 14–35.
• Komornicki, Stefan S. Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Kraków: Drukarnia Narodowa w Krakowie, 1929.
• Kompass Ostmitteleuropa. Kritische Beiträge zur Kulturgeschichte. Redakcja Jiří Fajt, Markus Hörsch, t. 2: Künstler der Jagiellonen¬Ära in Mitteleuropa. Opracowanie Maritta Iseler et al. Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag, 2013.
• Koziara, Natalia, i Mateusz Chramiec. „Opisanie muzeum”. W: Muzeum Książąt Czartoryskich, redakcja Katarzyna Płonka-Bałus, Natalia Koziara, 47–232. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2019.
• Kruk, Mirosław P. „Recepcja dzieł Hansa Suessa z Kulmbachu w drugiej połowie XIX wieku”. W: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, redakcja Mirosław P. Kruk, Aleksandra Hola, Marek Walczak, 209–226. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018.
• Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507–1572. Libri iuris civilis Cracoviensis 1507–1572. Redakcja Aniela Kiełbicka, Zbigniew Wojas. Kraków: „Secesja”, 1993.
• Kuczman, Kazimierz, i Katarzyna Stangrett. „Skrzydła ołtarza w krakowskim kościele Św. Krzyża a obraz «Zwiastowanie» malarza Jerzego w Muzeum Narodowym w Krakowie”. Folia Historiae Artium 10 (1974): 107–116.
• Łodyńska-Kosińska, Maria. „Lancz (Lantcz) Michael (Michel) von Kytczingen”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze. Rzeźbiarze. Graficy, t. 4, 432. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
• Łomnicka-Żakowska, Ewa. „Początki portretu polskiego. Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturowym i ściennym wieku XV i w pierwszych dziesięcioleciach wieku XVI”. Studia Źródłoznawcze 14 (1969): 13–33.
• Łopatkiewicz, Piotr. Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku. Krosno: Muzeum Rzemiosła w Krośnie, 2007.
• Maniura, Robert. Pilgrimage to Images in the Fifteenth Century. The Origins of the Cult of Our Lady of Częstochowa. Woodbridge: Boydell Press, 2004.
• Messling, Guido. „Cranach’s Beginnings. Known Facts and Assumptions”. W: Cranach. The Early Years in Vienna, redakcja Guido Messling, Kerstin Richter, 13–24. München: Hirmer Verlag, 2022.
• Michalczyk, Zbigniew. W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
• Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa. Redakcja Mirosław P. Kruk, Aleksandra Hola, Marek Walczak. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018.
• Mrozowski, Przemysław. Portret w Polsce w XVI wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2021.
• Nalewajek, Agnieszka. „Ożarowscy herbu Rawicz – kariera na dworze Jagiellonów”. Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego 4 (2012): 29–50.
• Niesiołowska-Rothertowa, Zofia. „Abramowicz Bronisław”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze. Rzeźbiarze. Graficy, t. 1, 2. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
• Nowalińska, Małgorzata. O sztuce kopiowania. Studia inspirowane powtarzalnością przedstawień Hodegetrii Krakowskich 1400–1500. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, 2019.
• Nykiel, Józef. „Technologia malarstwa tablicowego Małopolski (1480–ok. 1510)”. Ochrona Zabytków 45, nr 3 (1992): 201–224.
• Olszewski, Andrzej M. Pierwowzory graficzne późnogotyckiej sztuki małopolskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
• Ornamenta Ecclesiae. Sztuka sakralna Diecezji kieleckiej. Redakcja Krzysztof Myśliński. Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach, 2000.
• Ostrowski, Jan K. Portret w dawnej Polsce. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2019.
• Pezda, Janusz. „Przeszłość przyszłości. Historia zbiorów rodzinnych opowiedziana przez Władysława Czartoryskiego”. Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie 58 (2013): 105–131.
• Radwańska, Zofia. „Monografia obrazu Zaśnięcie Matki Bożej Michała Lancza z Kitzingen z kościoła pod wezwaniem świętego Wojciecha w Kielcach”. Rozprawa magisterska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2011.
• Semkowicz-Novljaković, Katarzyna. „Okiem konserwatora. O obrazie mistrza Jerzego z kolegiaty św. Michała na Wawelu”. Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie 11 (2018): 31–49.
• Sikora, Franciszek. „Ożarowski Sylwester”. W: Polski słownik biograficzny, t. 24, 679–680. Wrocław– Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
• Sitek, Masza. „Prace Hansa Süssa von Kulmbach (zm. 1522) dla zleceniodawców w Polsce”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Jagielloński, 2021.
• Sitek, Masza. „Uczeń Dürera w Polsce” – między źródłem a interpretacją”. W: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, redakcja Mirosław P. Kruk, Aleksandra Hola, Marek Walczak, 39–82. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018.
• Spieralski, Zdzisław. „Jarocki Stanisław”. W: Polski słownik biograficzny, t. 10, 634. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962–1964.
• Spodaryk, Adam. „Izabela z Flemmingów Czartoryska i eksploracja «ruin» kościoła św. Michała na Wawelu w świetle źródeł pisanych”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 123 (2023): 431–472.
• Spodaryk, Adam. „Obraz Zaśnięcie Matki Boskiej autorstwa naśladowcy Michaela Lancza z Kitzingen w Muzeum Czartoryskich w Krakowie”. W: Imagines pictae. Studia nad malarstwem gotyckim w Polsce, redakcja Wojciech Walanus, Marek Walczak, 101–117. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2016.
• Spodaryk, Adam. „Zaginiony ołtarz Michała Lancza z Kitzingen z kaplicy Nawrócenia św. Pawła w kościele Mariackim w Krakowie”. W: „Jako serce pośrodku ciała…” Kultura artystyczna kościoła Mariackiego w Krakowie, redakcja Marek Walczak, Agata Wolska, 261–269, 584–586. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2020–2021.
• Sztuka w Krakowie w latach 1350–1550. Wystawa urządzona na sześćsetletnią rocznicę założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowe w Krakowie 1964. Redakcja Adam Bochnak. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 1964.
• Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa. Redakcja Magdalena Piwocka, Dariusz Nowacki; t. 2: Skarby Archidiecezji Krakowskiej. Redakcja Józef Andrzej Nowobilski; t. 3: Ilustracje. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, 2000.
• Wyszyńska, Anna. „Zygmunt I Stary i XVI-wieczna moda europejska”. W: Patronat artystyczny Jagiellonów, redakcja Marek Walczak, Piotr Węcowski, 81–91. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2015.
• Żygulski jun., Zdzisław. „Pamiątki wawelskie w zbiorach puławskich”. Studia do Dziejów Wawelu 2 (1961): 377–413.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1519

Biblioteka Nauki

23310819