Toruński obraz Madonny z Dzieciątkiem z kościoła św. Jakuba w świetle najnowszych badań. Przyczynek do studiów nad lokalną działalnością artystyczną w Toruniu około roku 1400

• Authors: Juliusz Raczkowski , Monika Jakubek-Raczkowska

Title variants

EN

The "Virgin and Child" from the Church of St. Jacob in Toruń in the Light of Recent Research. A Contribution to the Study of the Local Artistic Activity in Toruń ca. 1400

Abstracts

EN

Against the background of the surviving paintings dating from the period under the rule of the Teutonic Order, the Virgin and Child from the church of St James in Toruń (now the Diocesan Museum in Toruń, inv. no. MDT-M-007) must be seen as a unique example of a Gothic panel painting, referring to the Bohemian Beautiful Style circa 1400. In specialist literature, it is dated to between 1430 and 1440 and is considered to be a compilatory work by a master settled in Prussia, who combined elements of Bohemian painting with artistic influences derived from the Netherlands (e.g. Rogier van der Weyden) or from Cologne. On the basis of recent  comparative research supported by analyses based on non-invasive methods (NIR, UV, XRF, dendrochronology based on macrophotography of annual growth rings), the painting must be recognised as produced in Toruń about 1410 (the felling of the tree dated to 1404, preparation of the support: at least +2 years). It bears clear features of Bohemian painting in its composition, style, technique of execution and overall impact, but it also shows a significant individual trait (in the details of iconography and costume, the depiction of figures, and technological details). It constitutes a document of the artistic activity in Toruń ca. 1400 and the religious needs of the local circles; it is also an important element in the history of the reception of the imagines de Praga in Central Europe.

PL

Na tle zachowanych dzieł malarstwa z okresu krzyżackiego Madonna z Dzieciątkiem z kościoła św. Jakuba w Toruniu (ob. Muzeum Diecezjalne w Toruniu, nr inw. MD T-M- 007) jawi się jako unikatowy przykład gotyckiego obrazu tablicowego wysokiej klasy, nawiązującego do czeskiego stylu pięknego ok. 1400. W literaturze jest datowana na lata 1430–1440 i uważana za kompilatorskie dzieło mistrza osiadłego w Prusach, łączącego elementy malarstwa czeskiego z wpływami sztuki niderlandzkiej (Rogiera van der Weydena) lub kolońskiej. W świetle prowadzonych ostatnio badań porównawczych, wspomaganych technikami nieniszczącymi (NIR, UV, XRF oraz dendrochronologia z wykorzystaniem makrofotografii przyrostów rocznych), obraz ten należy uznać za dzieło wykonane w Toruniu nie później niż ok. 1410 r. (datowanie ścinki drewna: 1404, wykonanie podobrazia +2). Nosi on wyraźne cechy malarstwa czeskiego w kompozycji, stylu i technice wykonania oraz ogólnym oddziaływaniu, ale też wykazuje istotny rys indywidualizmu (w detalach ikonografii i kostiumu, ujęciu postaci, szczegółach technologicznych). Jest dokumentem działalności artystycznej w Toruniu ok. 1400 r. oraz religijnych potrzeb lokalnego środowiska, a także ważnym ogniwem w dziejach recepcji imagines de Praga w Europie Środkowej.

Keywords

EN

Teutonic State in Prussia; Toruń; Gothic style; panel painting; Prague; painting in Bohemia; Bohemian Beautiful Style; 15th-century painting; painting in Toruń ca. 1400; non-invasive examination of artworks; dendrochronology

PL

państwo zakonne w Prusach; Toruń; gotyk; malarstwo tablicowe; Praga; malarstwo czeskie; czeski styl piękny; malarstwo XV w.; malarstwo w Toruniu ok. 1400; badania nieniszczące dzieł sztuki; dendrochronologia

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2023
• Volume: 85
• Issue: 3
• Pages: 5-46

Dates

published

2023

Contributors

author

Juliusz Raczkowski

• Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000330818615

author

Monika Jakubek-Raczkowska

• Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000272628468

References

• Antušková, Václava, Ivana Vernerová, Štěpánka Chlumská, Helena Dáňová, Anna Třeštíková, i Radka Šefců. „Dřevo jako materiál sochařských a malířských děl bohemikální provenience 1280–1550. Identifikace dřeva”. Bulletin of the National Gallery in Prague 26 (2016): 197–211.
• Bartlová, Milena. Poctivé obrazy. Deskové malířství v Čechách a na Moravě 1400–1460. Praha: Argo, 2001.
• Bauch, Josef, Dieter Eckstein, i Peter Klein. „Dendrochronologische Untersuchungen an Gemäldetafeln des Wallraf-Richartz-Museums, Köln”. W: Altkölner Malerei, redakcja Frank Günther Zehnder, 667–683. Köln: Stadt Köln, 1990.
• von Baum, Katja. „Beobachtungen zum Meister von St. Laurenz”. W: Die Goldene Tafel aus Lüneburg. Akten des wissenschaftlichen Kolloquiums. Ergebnisband des Forschungsprojektes, redakcja Antje-Fee Köllermann, Christine Unsinn, 367–378. Hannover–Petersberg, Niedersächsisches Landesmuseum, Michael Imhof Verlag, 2021.
• von Baum, Katja, Peter Klein, Teresa Neuhoff, i Caroline von Saint-George. „Der holzerne Bildträger”. W: Die Sprache des Materials. Die Technologie der Kölner Tafelmalerei vom Meister der Heiligen Veronika bis zu Stefan Lochner, 21–45. Köln–München: Wallraf-Richartz-Museum & Fondation Corboud, Doerner-Institut, Bayerische Staatgemäldesammlungen, 2013.
• Beck, Herbert, i Horst Bredekamp. „Der internationale Stil”. W: Kunst um 1400 am Mittelrhein. Ein Teil der Wirklichkeit, redakcja Herbert Beck, Wolfgang Beeh, Horst Bredekamp, 1–29. Frankfurt am Main: Liebighaus, 1975.
• van Belle, Ronald. Vlakke grafmonumenten en memorietaferelen met persoonsaftbeeldingen in West-Vlaanderen een inventaris, funeraire symboliek en overzicht van het kostuum. Brugge: Uitgeverij Van de Wiele, 2006.
• Belting, Hans. Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki. Tłumaczenie Tadeusz Zatorski. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria, 2010.
• Błażejewska, Anna, i Elżbieta Pilecka. „Sztuka średniowieczna”. W: Anna Błażejewska et al., Dzieje sztuki Torunia, 15–185. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2009.
• Bohemia and Central Europe 1200–1550. The Permanent Exhibition of the Collection of Old Masters of the National Gallery in Prague at the Convent of St Agnes of Bohemia. Redakcja Štěpánka Chlumská. Prague: National Gallery, 2008.
• Brutzer, Gregor. Mittelalterliche Malerei im Ordenslande Preußen, t. 1: Westpreußen. Danzig: s.n., 1935.
• Chmarzyński, Gwido. „Sztuka w Toruniu”. W: Dzieje Torunia, redakcja Kazimierz Tymieniecki, 469–544. Toruń: nakł. Zarządu Miejskiego w Toruniu, 1933.
• Chmarzyński, Gwido. Toruń dawny i dzisiejszy. Toruń: nakł. Zarządu Miasta Torunia, 1933.
• Ciecholewski, Roman. Quis ut Deus. Kunst zur Zeit des Deutschen Ordens. Schätze aus dem Diözesanmuseum in Pelplin. Lüneburg: Nordostdeutsches Kulturwerk,2000.
• Ciesielska, Karola. „Inwentarze kościoła św. Jakuba i klasztoru benedyktynek w Toruniu”. Zapiski Historyczne 52, z. 3 (1987): 121–134.
• Clasen, Karl Heinz. Die mittelalterliche Bildhauerkunst im Deutschordensland Preußen. Die Bildwerke bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts. Berlin: Deutscher Verein für Kunstwissenschaft, 1939.
• Corley, Brigitte. Conrad von Soest. Painter among Merchant Prince. London: Harvey Miller Publishers, 1996.
• Czarciński, Ireneusz. Bractwa w wielkich miastach państwa krzyżackiego w średniowieczu. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1993.
• Deneffe Dominique, Femke Peters, i Wim Fremout. Pre-Eyckian panel painting in the Low Countries, t. 1: Catalogue. Brussels: IRPA KIK, 2009.
• Domasłowski, Jerzy. „Gotyckie malarstwo tablicowe Prus krzyżackich w XIV i 1. połowie XV wieku”. W: Fundacje artystyczne na terenie państwa krzyżackiego w Prusach, kat. wyst., Muzeum Zamkowe w Malborku, redakcja Barbara Pospieszna, t. 2: Eseje, 142–165. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2010.
• Domasłowski, Jerzy. „Malarstwo tablicowe poza Gdańskiem w pierwszej połowie XV wieku”. W: Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, i Adam Labuda, Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, 113–121. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe – Oddział w Poznaniu, 1990.
• Domasłowski, Jerzy. „Obraz Maria z Dzieciątkiem”. W: Malarstwo gotyckie w Polsce, redakcja Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, t. 2: Katalog, 268–269. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, DiG, 2006.
• Drączkowski, Andrzej. „Figura Chrystusa Ukrzyżowanego z kościoła w Złotorii”. W: Fundacje artystyczne na terenie państwa krzyżackiego w Prusach, kat. wyst., Muzeum Zamkowe w Malborku, redakcja Barbara Pospieszna, t. 1: Katalog, 100. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2010.
• Fraiture, Pascale. „Dendrochronologie / Dendrochronologie / Dendrochronology”. W: Van boomstam tot altarstuck / Du tronc d’arbre au retable / From Tree Trunk to Altarpiece, redakcja Anna van Grevenstein-Kruses, 25–41. Brussel: KIK-IRPA, 2015.
• Gause, Fritz. Die Geschichte der Stadt Königsberg in Preuβen, t. 1: Von der Gründung der Stadt bis zum letzten Kurfürsten. Köln: Böhlau, 1996.
• Gmińska-Nowak, Barbara, i Tomasz Ważny. „Analiza dendrochronologiczna obrazu tablicowego Madonna z Dzieciątkiem (Feretron Maryjny z Kościoła p.w. św Jakuba w Toruniu). Dokumentacja badawcza”, Inwentarz Sztuki Torunia – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, 2021.
• Guldan-Klamecka, Bożena, i Anna Ziomecka. Sztuka na Śląsku XII–XVI w. Katalog zbiorów. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2003.
• Haneca, Kristof, Katarina Čufar, i Hans Beeckman. „Oaks, Tree-Rings and Wooden Cultural Heritage. A Review of the Main Characteristics and Applications of Oak Dendrochronology in Europe”. Journal of Archaeological Science 36, nr 1 (2009): 1–11. https://doi: 10.1016/j.jas.2008.07.005.
• Heise, Johannes. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Thorn. Danzig: Verlag von Th. Bertling, 1889.
• Heuer, Reinhold. „Die Werke der bildenden Kunst und des Kunstgewerbes in Thorn bis zum Ende des Mittelalters”. Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn 24, nr 2 (1916): 39–70; nr 3 (1916): 73–129.
• Hlobil, Ivo. „Gravierte Schleier von Madonnen und Vesperbildern. Ein autochthones Motiv des böhmischen Schönen Stils und seine religiöse Funktion”. Umění 66, nr 1–2 (2018): 2–35.
• Homolka, Jaromír. „Johannes von Jenczenstein und der Schöne Stil”. W: Die Parler und der Schöne Stil 1350– 1400. Europäische Kunst unter den Luxemburgern. Ein Handbuch zur Ausstellung des Schnütgen-Museums in der Kunsthalle Köln, t. 3, redakcja Anton Legner, 35–41. Köln: Museen der Stadt Köln, 1978.
• Jakubek-Raczkowska, Monika. „Czeski styl piękny w kulturze religijnej państwa zakonnego w Prusach. Rozważania o funkcji”. W: Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenie państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Materiał – technika – styl – funkcja, redakcja Monika Jakubek-Raczkowska, 179–200. Malbork–Toruń: Muzeum Zamkowe, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2022.
• Jakubek-Raczkowska, Monika. Rzeźba gdańska przełomu XIV i XV wieku. Warszawa: DiG, 2006.
• Jakubek-Raczkowska, Monika, i Juliusz Raczkowski. „Gotyckie rzeźby z kościoła w Świerczynkach. Przyczynek do badań nad średniowiecznym dziedzictwem Torunia”. W: Stare i nowe dziedzictwo Torunia, redakcja Juliusz Raczkowski, 108–125. Toruń: Wydział Sztuk Pięknych UMK, 2013.
• Jakubek-Raczkowska, Monika, i Juliusz Raczkowski. „Uwagi o funkcjach i proweniencji artystycznej tzw. Pasji Toruńskiej”. W: Stare i nowe dziedzictwo Torunia, Bydgoszczy i regionu. II, redakcja Juliusz Raczkowski, Monika Jakubek-Raczkowska, 123–135. Toruń: TNOiK „Dom Organizatora”, 2020.
• Jakubek-Raczkowska, Monika, Juliusz Raczkowski, i Piotr Oliński. Księga klasztorów ziemi chełmińskiej, t. 1: Chełmno. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2019.
• Jakubek-Raczkowska, Monika, Juliusz Raczkowski, i Tomasz Kowalski. Średniowieczne malowidła ścienne w kamienicach mieszczańskich Starego i Nowego Miasta Torunia / Medieval wall paintings in burghers houses of the Old and New Town of Toruń. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2017.
• Jakubek-Raczkowska, Monika, i Monika Czapska. Bilde von Prage. Czeska rzeźba kamienna stylu pięknego koło 1400 w państwie krzyżackim w Prusach. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2020.
• Kalinowski, Lech, i Helena Małkiewicz. „Thorner Glasmalerei des 14. Jahrhunderts”. W: Sztuka w kręgu zakonu krzyżackiego w Prusach i Inflantach, redakcja Michał Woźniak, 147–175. Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Muzeum Okręgowe w Toruniu, 1995.
• Klípa, Jan. „Gesta krásných madon. Poznámky ke kresbě z Erlangen”. W: Ars linearis IV, redakcja Alena Volrábová, 4–11. Praha: Národní galerie, 2014. Klípa, Jan, i Adam Pokorný. Ymago de Praga. Desková malba ve střední Evropě 1400–1430. Praha: Narodní galerie, 2012.
• Köllermann, Antje-Fee, i Peter Knüvener. „Die Maler der Goldenen Tafel. Eine Spurensuche”. W: Die Goldene Tafel aus Lüneburg. Akten des wissenschaftlichen Kolloquiums. Ergebnisband des Forschungsprojektes, redakcja Antje-Fee Köllermann, Christine Unsinn, 133–168. Hannover–Petersberg: Niedersächsisches Landesmuseum, Michael Imhof Verlag, 2021.
• Kořan, Ivo. „Madona od sv. Jakuba v Toruni”. Uměni 30, nr 1 (1982): 72–74.
• Krantz-Domasłowska, Liliana, i Jerzy Domasłowski. Kościół św. Jakuba w Toruniu. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2001.
• Kruszelnicka, Janina. „Czternastowieczna figura Chrystusa Ukrzyżowanego ze Złotoryi. Cenny nabytek Muzeum Okręgowego w Toruniu”. Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu 7 (1980): 63–77.
• Kruszelnicki, Zygmunt. „XIV-wieczna płyta nagrobna małżonków von Soest w Toruniu”. W: Studia Pomorskie, t. 1, redakcja Michał Walicki, 104–148. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957.
• Kutal, Albert. „Tváře krásných madonn”. Sborník prací Filozofické Fakulty Brnenské Univerzity C, 1 (1954): 54–65.
• Lipska, Dąbrówka, i Maria Rdesińska. „Wyposażenie kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu w XVII i XVIII wieku. Historia i zmiany w koncepcji przestrzeni liturgicznej”. W: Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu. Materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, z cyklu Dzieje i skarby kościołów toruńskich, zrealizowanej przy współpracy Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu, 26–28 października 2009 roku, redakcja Katarzyna Kluczwajd, 289–310. Toruń: Stowarzyszanie Historyków Sztuki, TNOiK „Dom Organizatora”, 2010.
• Marcinkowski, Wojciech. „Co to jest Piękna Madonna?”. W: Prawda i twórczość, redakcja Mateusz Kapustka, 39–53. Wrocław: Wrocławska Fundacja Studentów Historii Sztuki, 1998.
• Mende, Ursula. Die Türzieher des Mittelalters. Berlin: Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft, 1981.
• Michałowski, Ziemowit, Alicja Karłowska-Kamzowa. „Badania konserwatorskie obrazu Madonny z kościoła św. Jakuba w Toruniu”. Ochrona Zabytków 33, nr 3 (1980): 232–244.
• Myszka, Łukasz. „Przywileje odpustowe dla dominikanów toruńskich. Przyczynek do dziejów życia religijnego średniowiecznego miasta”. Nasza Przeszłość 110 (2008): 329–344.
• Nad slunce krásnější. Plzeňská madona a krásný sloh. Publikace k výstavě, Západočeská galerie, Pilzno, redakcja Petr Jindra, Michaela Ottová. Plzen: Západočeská galerie v Plzni / Praha: Katolická Teologická Fakulta Univerzita Karlova, 2020.
• Nowak, Zenon Hubert. „W okresie kryzysu państwa krzyżackiego (1411–1454)”. W: Historia Torunia, redakcja Marian Biskup, t. 1: W czasach średniowiecza (do roku 1545), 249–309. Warszawa–Toruń: Instytut Historii PAN, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1999.
• Pfeiffer, Götz J. Die Malerei am Niederrhein und in Westfalen um. 1400. Der Meister des Berswordt-Retabels und der Stilwandel der Zeit. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2009.
• Pfeiffer, Götz J. „Die Retabelkunst des Meisters des Berswordt-Retabels in Westfalen”. W: Das Landkirchner Retabel im Schleswig-Holsteinischen Landesmuseum Schloß Gottorf. Retabelkunst um 1400 in Norddeutschland. Akten des internationalen Kolloquiums am 4. und 5. Oktober 2002 in Schleswig, Schloß Gottorf, redakcja Uwe Albrecht, Bernd Bünsche, 98–112. Kiel: Verlag Ludwig, 2002.
• Pilecka, Elżbieta. „Gotycki krucyfiks z ołtarza Świętego Krzyża w kościele św. św. Janów w Toruniu”. W: Album amicorum. Między Wilnem a Toruniem. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Józefowi Poklewskiemu, redakcja Elżbieta Basiul et al., 257–270. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2008.
• Pokorný, Adam. „Appendix. The Master of the Třeboň Altarpiece’s Painting Technique”. W: Jan Royt, The Master of the Třeboň Altarpiece, 239–248. Prague: Karolinum, 2014.
• Pokorný, Adam. „Punched Decoration in Bohemian Medieval Panel Paintings”. W: For the Eyes to Admire. Decorative Technics in Medieval Painting and Sculpture, 14th–16th Centuries, redakcja Helena Dáňová, Štěpánka Chlumská, Radka Šefců, 31–59. Prague: National Gallery, 2017.
• Pokorný, Adam. „Technika malby českých deskových obrazů 1400–1420”. W: Jan Klípa, Adam Pokorný, Ymago de Praga. Desková malba ve střední Evropě 1400–1430, 173–198. Praha: Narodní galerie, 2012.
• Přibyl, Stanislav. „Jan z Jenštejna a vizuálni a obsahový charakter krásného slohu”. W: Nad slunce krásnější. Plzeňská adonna a krásný sloh. Publikace k výstavě, redakcja Petr Jindra, Michaela Ottová, 110–117. Plzen–Praha: Západočeská galerie v Plzni, Katolická Teologická Fakulta Univerzita Karlova, 2020.
• Raczkowski, Juliusz. Poliptyk Toruński. Studium zabytkoznawczo-konserwatorskie. Toruń: Wydział Sztuk Pięknych UMK, 2016.
• Reichel, Eliza. „Die Konstruktion der Goldenen Tafel”. W: Die Goldene Tafel aus Lüneburg. Akten des wissenschaftlichen Kolloquiums. Ergebnisband des Forschungsprojektes, redakcja Antje-Fee Köllermann, Christine Unsinn, 198–216. Hannover–Petersberg: Niedersächsisches Landesmuseum, Michael Imhof Verlag, 2021.
• Royt, Jan. The Master of the Třeboň Altarpiece. Tłumaczenie
• Daniel Morgan, Mirka Horová. Prague: Charles University in Prague / Karolinum Press, 2014.
• Rychterová, Paulina. „Konzepte der religiösen Erziehung der Laien in spätmittelalterlichen Böhmen. Einige Überlegungen zur Debatte über die sog. böhmische Devotio moderna”. W: Kirchliche Reformimpulse des 14./15. Jahrhunderts in Ostmitteleuropa, redakcja Winfried Eberhard, Franz Machilek, 219–238. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag, 2006.
• Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenie państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Materiał – technika – styl – funkcja, redakcja Monika Jakubek-Raczkowska. Malbork–Toruń: Muzeum Zamkowe, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2022.
• Sinoracka, Katarzyna. „Gotycka Pieta z kościoła p.w. św. Wawrzyńca w Kijewie Królewskim – przyczynek do badań nad warsztatami snycerskimi ziemi chełmińskiej na przełomie XIV i XV wieku”. W: Dziedzictwo Torunia i ziemi chełmińskiej – odkrycia i reinterpretacje, redakcja Monika Jakubek-Raczkowska, 33–50. Toruń: TNOiK „Dom Organizatora”, 2021.
• Die Sprache des Materials. Die Technologie der Kölner Tafelmalerei vom „Meister der Heiligen Veronika” bis zu Stefan Lochner. Köln–München: Wallraf-Richartz-Museum & Fondation Corboud, Doerner-Institut, Bayerische Staatgemäldesammlungen, 2013.
• Studničková, Milada, i Zuzana Všetečková. „Jan z Jenštejna – zbožný asketa”. W: Dějiny umění v českých zemích 800–2000, redakcja Taťána Petrasová, Rostislav Švácha, 242–244. Praha: Arbor vitae, 2017.
• Szmelter, Iwona. „Zagadnienia wielodyscyplinarnych badań i identyfikacji tryptyku Sąd Ostateczny z Muzeum Narodowego w Gdańsku jako dzieła Rogiera van der Weyden i Hansa Memlinga”. W: Sąd Ostateczny Hansa Memlinga. Losy – prawo – symbole, redakcja Joanna Kamień et al., 91–131. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2019.
• Tandecki, Janusz. „Rozkwit toruńskiego ośrodka handlowego i produkcyjnego w latach 1350–1411”. W: Historia Torunia, redakcja Marian Biskup, t. 1: W czasach średniowiecza (do roku 1545), 167–220. Warszawa–Toruń: Instytut Historii PAN, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1999.
• Turska, Halina. „Madonna z Dzieciątkiem – feretron”. W: Ars Sacra. Dawna sztuka diecezji toruńskiej. Wystawa zorganizowana dla uświetnienia obchodów 750-lecia ustanowienia Diecezji Chełmińskiej, redakcja Michał Woźniak, 43–44. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 1993.
• Ważny, Tomasz. „Baltic Timber in Western Europe – an Exciting Dendrochronological Question”. Dendrochronologia 20, nr 3 (2002): 313–320.
• Ważny, Tomasz. Dendrochronologia obiektów zabytkowych w Polsce. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 2001.
• Weltsch, Ruben Ernest. Archbishop John of Jenstein (1348–1400). Papalismus, Humanism and Reform in Pre-Hussite Prague. Hague–Paris: The Hague Press, 1968. Zehnder, Frank Günther. Katalog der Altkölner Malerei. Köln: Stadt Köln, 1990.
• Zupancic, Andrea. „Der Berswordt-Altar in der Dortmunder Marienkirche”. W: Der Berswordt-Meister und die Dortmunder Malerei um 1400. Stadtkultur im Spätmittelalter, redakcja Andrea Zupancic, Thomas Schilp, 69–133. Bielefeld: Verlag für Regionalgeschichte, 2002.
• Zupancic, Andrea. „Eine Dortmunder Malerschule?”. W: Der Berswordt-Meister und die Dortmunder Malerei um 1400. Stadtkultur im Spätmittelalter, redakcja Andrea Zupancic, Thomas Schilp, 261–286. Bielefeld: Verlag für Regionalgeschichte, 2002.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1520

Biblioteka Nauki

23318994