O orientalnych motywach w architekturze zamku malborskiego, czyli powrót do dawnej hipotezy

• Authors: Jarosław Jarzewicz

Title variants

EN

On Oriental Motifs in the Architecture of the Malbork Castle, or, a Return of an Old Hypothesis

Abstracts

EN

The northern gate of the High Castle in Malbork, which is its main entrance, is decorated with arcades with ogee arches. Erected in the first phase of construction, it dates from around 1280. Malbork’s ogee arches are thus among the earliest to be found in Europe; in the Middle East, however, these forms had been known since the early Middle Ages. Considering that early Western European works featuring ogee arches carried symbolism related to the Orient or Jerusalem, it may be assumed that the fact that this form of a portal was used in Malbork may have had the nature of an ideological declaration. In this portal, the first seat of the Teutonic Order and its Holy Land origins were recalled in the language of architecture.

PL

Północna brama Zamku Wysokiego w Malborku, stanowiąca jego główne wejście, jest ozdobiona arkadkami o łukach w ośli grzbiet. Wzniesiona w pierwszej fazie budowy, pochodzi z około 1280 r. Malborskie ośle grzbiety są zatem jednymi z pierwszych na kontynencie europejskim, przy czym na Bliskim Wschodzie formy te były znane już we wczesnym średniowieczu. Ze względu na to, że obiekty wyposażone w łuki w ośli grzbiet w dziełach zachodnich kojarzą się z symboliką związaną z Orientem lub Jerozolimą, można sądzić, że zastosowanie tych form w portalu w Malborku ma charakter ideowej deklaracji. Za pośrednictwem języka architektury nawiązano do pierwszej siedziby zgromadzenia i pochodzenia zakonu wywodzącego się z Ziemi Świętej.

Keywords

EN

the Teutonic Knights’ castle in Malbork; Malbork; ogee arch; oriental motifs in Gothic architecture

PL

zamek krzyżacki w Malborku; Malbork; łuk w ośli grzbiet; motywy orientalne w architekturze gotyckiej

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2023
• Volume: 85
• Issue: 2
• Pages: 35-50

Dates

published

2023

Contributors

author

Jarosław Jarzewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Al-Andalus. The Art of Islamic Spain. Redakcja Jerrilynn Dodds. New York: Metropolitan Museum of Art, 1992.
• Architecture of the Islamic World. Its History and Social Meaning. Redakcja George Mitchell. London: Thames&Hudson, 1978.
• Binding, Günther. Masswerk. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1989.
• Bony, Jean. The English Decorated Style. Gothic Architecture Transformed, 1250–1350. New York: Cornell University Press, 1979.
• Brandl, Heiko. „Die sechzehneckige Kapelle im Magdeburger Dom”. W: Zur Architektur und Plastik des Mittelalters in Sachsen-Anhalt. Hallesche Beiträge zur Kunstgeschichte, redakcja Wolfgang Schenkluhn, 33–54. Halle an der Saale: Universitätsverlag Halle–Wittenberg, 2000.
• Brucher, Günter. Die sakrale Baukunst Italiens im 11. und 12. Jahrhundert. Köln: DuMont Verlag, 1987.
• Coldstream, Nicola. The Decorated Style. Architecture and Ornament, 1240–1360. London: British Museum Press, 1994.
• Crossley, Paul. „Salem and the Ogee Arch”. W: Architektur und Monumentalskulptur des 12–14. Jahrhunderts. Produktion und Rezeption. Festschrift für Peter Kurmann zum 65. Geburtstag, redakcja Stephan Gasser et al., 321–342. Bern–Berlin etc.: Peter Lang, 2006.
• Dalmann, Gustaf. „Das Grab Christi in Deutschland”. Studien über christliche Denkmäler 14. Leipzig: Dieterich, 1922.
• Demus, Otto, i Ferdinando Forlati. The Church of San Marco in Venice. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Trustees for Harvard University, 1960.
• Ettinghausen, Richard, Oleg Grabar, i Marylin Jenkins-Madina. Sztuka i architektura islamu 650– 1250. Tłumaczenie Jolanta Kozłowska. Warszawa: Dialog, 2007.
• Grabar, André. „Le Reliquaire Byzantin de la Cathédrale d’Aix-la-Chapelle”. W: Karolingische und ottonische Kunst: Werden, Wesen, Wirkung, redakcja Hermann Schnitzler, 282–297. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1957.
• Grimme, Ernst Günther. „Anastasiusreliquiar”. W: Ornamenta Ecclesiae. Kunst und Künstler der Romanik. Katalog zur Ausstellung des Schnütgen-Museums in der Josef-Haubrich-Kunsthalle, t. 3, redakcja Anton Legner, 88–90. Köln: Schnütgen-Museum der Stadt, 1985.
• Heimann-Schwarzweber, Annemarie. „Grab, Heiliges”. W: Lexikon der Christlichen Ikonographie, t. 2, 182–192. Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1994.
• Herrmann, Christofer. Mittelalterliche Architektur im Preussenland. Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -geographie. Petersberg: Imhof, 2007.
• von Holst, Niels. Der deutsche Ritterorden und seine Bauten von Jerusalem bis Sevilla von Thorn bis Narwa. Berlin: Gebr. Mann Verlag, 1981.
• von Holst, Niels. „Zum frühen Burgenbau des Deutschen Ritterordens in Spanien und in Preussen”. Burgen und Schlösser 21 (1980): 15–20.
• Jakubowska, Bogna. Magiczna przestrzeń Złotej Bramy w Malborku. Progres badawczy czy regres? Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2016.
• Jarzewicz, Jarosław. Recenzja Zamek Wysoki w Malborku. Interdyscyplinarne badania skrzydła północnego, red. Maria Poksińska. Biuletyn Historii Sztuki 70, nr 1–2 (2008): 222–228.
• Jarzewicz, Jarosław. „Maswerk chóru katedry – awangardowa forma w architekturze XIII-wiecznego Wrocławia. The tracery in the cathedral’s choir – an avant-garde form in the architecture of 13th-century Wrocław”. Architectus 1, nr 53 (2018): 21–37.
• Jaspert, Nikolas. „Vergegenwärtigungen Jerusalems in Architektur und Reliquienkult”. W: Jerusalem im Hoch- und Spätmittelalter. Konflikte und Konfliktbewältigung, Vorstellungen und Vergegenwärtigungen, redakcja Dieter Bauer, 219–297. Frankfurt am Main: Campus Verlag, 2001.
• Kerscher, Gottfried. Architektur als Repräsentation. Spätmittelalterliche Palastbaukunst zwischen Pracht und zeremoniellen Voraussetzungen. Avignon–Mallorca–Kirchenstaat. Tübingen: Wasmuth, 2000.
• Kessler, Herbert. „Rabbula Gospels”. W: The Age of Spirituality. Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century, redakcja Kurt Weitzmann, 495–496. New York: Metropolitan Museum of Art, 1979.
• Khalpakhchian, Oganes Khachaturovich. Architectural Ensembles of Armenia. Moscow: Iskusstvo Publishers, 1980.
• Krüger, Jürgen. Die Grabeskirche zu Jerusalem. Geschichte Gestalt Bedeutung. Regensburg: Schnell & Steiner, 2000.
• Kurmann, Peter. „Spätgotische Tendenzen in der europäischen Architektur um 1300”. W: Akten des XXV. internationalen Kongresses für Kunstgeschichte, t. 6, 11–18. Wien: Böhlau, 1986.
• Kurmann, Peter. „Zur Architektur des Konstanzer HL. Grabes”. W: Unsere Kunstdenkmäler. Mitteilungsblatt für die Mitglieder der Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte / Nos monuments d’art et d’histoire. Bulletin destiné aux membres de la Société d’Histoire de l’Art en Suisse / I nostri monumenti storici. Bollettino per i membri della Società di Storia dell’Arte in Svizzera 20, z. 3–4 (1969): 145–155.
• Marçais, George. Sztuka islamu. Tłumaczenie Hanna Morawska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979.
• Moraczewski, Maciej. Zamek krzyżacki w Malborgu dziś a przed pięciuset laty. Lwów: nakładem autora, 1882.
• Pächt, Otto, i Jonathan James Graham Alexander. Illuminated Manuscripts in the Bodleian Library Oxford, t. 3. Oxford: Clarendon Press, 1973.
• Pospieszny, Kazimierz. Domus Malbork. Zamek krzyżacki w typie regularnym. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2014.
• Prioux, Stanislas. Monographie de l’ancienne abbaye royale Saint-Yved de Braine. Avec la description des tombes royales & seigneuriales renfermées dans cotte église. Paris: Imprimerie J. Claye, 1859.
• Saunders, William B. R. „The Aachen Reliquary of Eustathius Maleinus, 969–970”. Dumbarton Oaks Papers 36 (1982): 211–219.
• Schurr, Marcel Carel. „Die französische Gotik und die deutschen Hallenkirchen”. W: Gotik. Der Paderborner Dom und die Baukultur des 13. Jahrhunderts in Europa, redakcja Christoph Stiegemann, 274–289. Petersberg: Imhof, 2018.
• Sedlmayr, Hans. „Europäische Romanik im Lichte ihrer kritischen Formen”. W: Epochen und Werke. Gesammelte Schriften zur Kunstgeschichte, redakcja Hans Sedlmayr, 46–69. Mäander: Mittenwald, 1982.
• Steinbrecht, Conrad. Schloss Marienburg in Preussen. Führer durch seine Geschichte und Bauwerke. Berlin: Julius Springer, 1892.
• Tack, Wilhelm. „Heiliges Grab und Osterspiel im Paderborner Dom”. Westfälische Zeitschrift 110 (1960): 231–248.
• Thümmel, Hans Georg. „Das Heilige Grab. Liturgie und Ikonographie im Wandel”. W: Kunst – Kontext – Geschichte. Festgabe für Hubert Faensen zum 75. Geburtstag, redakcja Tatjana Bartsch, Jörg Meiner, 67–83. Berlin: Lukas Verlag, 2003.
• Torbus, Tomasz. Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2014.
• Trupinda, Janusz. „Skrzydło północne Zamku Wysokiego – dzieje, kształt architektoniczny i wyposażenie w świetle źródeł pisanych”. W: Zamek Wysoki w Malborku. Interdyscyplinarne badania skrzydła północnego, redakcja Maria Poksińska, 13–45. Malbork–Toruń: Muzeum Zamkowe w Malborku, 2006.
• Untermann, Matthias. Der Zentralbau im Mittelalter. Form Funktion Verbreitung. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1989.
• Walther, Ingo F., i Norbert Wolf. Codices illustres. Die schönsten illuminierten Handschriften der Welt 400 bis 1600. Köln: Taschen, 2005.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1643

Biblioteka Nauki

14514253