Pod światło. Kilka uwag o źródłach hermeneutyki obrazu

• Authors: Ryszard Kasperowicz

Title variants

EN

Against the Light. Some Notes on the Sources of the Hermeneutics of the Image

Abstracts

EN

The text constitutes an attempt to look at the potential sources from which originates the hermeneutics of the image, one of the most important methodological proposals in contemporary art history, or even within the broadly understood science of the image. In addition to certain traditions in the study of art, the hermeneutics of the image referred, in a more or less overt manner, to various philosophical concepts from within the philosophy of art, taking them as the foundation for, among others, its distinctive concept of the ontology of an artwork, the ways of recognising and describing it, as well as the aims of interpreting and elucidating the image. The article also draws attention to the paradoxical fact of the hermeneutic philosophy of the image being rooted in the currents of Romantic art theory but simultaneously displaying a critical approach to the Romantic legacy.

PL

Tekst jest próbą przyjrzenia się potencjalnym źródłom, z których wyrosła hermeneutyka obrazu, jedna z ważniejszych propozycji metodologicznych we współczesnej historii sztuki czy nawet w obrębie szeroko zakrojonej nauki o obrazie. Hermeneutyka obrazu, oprócz określonych tradycji w badaniach nad sztuką, nawiązywała również, w sposób mniej czy bardziej jawny, do rozmaitych koncepcji filozoficznych w obrębie filozofii sztuki, fundując na nich między innymi charakterystyczną dla siebie ideę ontologii dzieła, sposoby jego poznawania i opisywania, a także cele interpretacji i wykładni obrazu. W artykule zwrócono ponadto uwagę na paradoksalne zakorzenienie hermeneutycznej filozofii obrazu w nurtach romantycznej teorii sztuki, przy jednoczesnym krytycznym podejściu do spuścizny romantycznej.

Keywords

PL

ikonologia; krytyka ikonologii; obraz; hermeneutyka obrazu; ontologia obrazu; „obrazy mocne”; „nieodróżnialność”; romantyzm; teoria sztuki; Konrad Fiedler; Georg Wilhelm Friedrich Hegel

EN

iconology; criticism of iconology; image; hermeneutics of the image; “strong images”; ontology of the image; “indistinguishability”; Romanticism; art theory; Konrad Fiedler; Georg Wilhelm Friedrich Hegel

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2023
• Volume: 85
• Issue: 4
• Pages: 31-50

Dates

published

2023

Contributors

author

Ryszard Kasperowicz

• Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego

• https://orcid.org/0000000313508738

References

• Abrams, Meyer H. „Kant and the Theology of Arts”. Notre Dame English Journal 13, nr 3 (1981): 75–106.
• Aesthetic and Artistic Autonomy. Redakcja Owen Hulatt. London–New York: Bloomsbury Publishing, 2013.
• Bätschmann, Oskar. Einführung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung von Bildern. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1992.
• Behler, Ernst. Irony and the Discourse of Modernity. Seattle–London: University of Washington Press, 1990.
• Beiser, Frederic C. The Romantic Imperative. The Concept of Early German Romanticism. Cambridge, Mass.–London: Harvard University Press, 2003.
• Boehm, Gottfried. O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów. Redakcja Daria Kołacka. Kraków: Universitas, 2014.
• Bungay, Joseph. Beauty and Truth. A Study of Hegel’s Aesthetics. Oxford: Oxford University Press, 1984.
• Burckhardt, Jacob. Der Cicerone. Eine Anleitung zum Genuss der Kunstwerke Italiens. Vollständige Neudruck der Urausgabe. Leipzig: A. Kröner, 1925.
• Burckhardt, Jacob. Die Kunst der Betrachtung. Aufsätze und Vorträge. Redakcja Henning Ritter. Köln: DuMont, 1997.
• Elkins, James. Why are our Pictures Puzzles? On the Modern Origins of Pictorial Complexity. New York–London: Routledge, 1999.
• Frank, Manfred. Einführung in de frühromantische Ästhetik. Vorlesungen. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989.
• Frank, Manfred. Nadchodzący Bóg. Wykłady o nowej mitologii. Tłumaczenie Tadeusz Zatorski. Warszawa: Kronos, 2021.
• Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłumaczenie Bogdan Baran. Kraków: Inter Esse, 1993.
• Hofmann, Werner. „Studien zur Kunsttheorie des 20. Jahrhunderts”. Zeitschrift für Kunstgeschichte 18, nr 2 (1955): 135–156.
• Imdahl, Max. Giotto. Arenafresken. Ikonographie – Ikonologie – Ikonik. München: Wilhelm Fink, 1996.
• Jähnig, Dieter. „Jacob Burckhardts Bedeutung für die Ästhetik”. Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschft und Kunst 53 (1979): 173–190.
• Klein, Jacob. Plato’s Trilogy. Theaetetus, the Sophist, and the Statesman. Chicago–London: University of Chicago Press, 1977.
• Kühne-Bertram, Gudrun. „Der Begriff des «hermeneutischen Begriffs»”. Archiv für Begriffsgeschichte 38 (1995): 236–260.
• Künne, Wolfgang. Conceptions of Truth. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Levinson, Jerrold. Music, Art, & Metaphysics. Essays in Philosophical Aesthetics. Ithaca–London: Cornell University Press, 1990.
• Levy, Evonne. Baroque and the Political Language of Formalism (1845–1945): Burckhardt, Wölfflin, Gurlitt, Brinckmann, Sedlmayr. Basel: Schwabe Verlag, 2015.
• Pächt, Otto. „Kritik der Ikonologie (1977)”. W: Bildende Kunst als Zeichensystem. Ikonographie und Ikonologie. Theorien – Entwicklung – Probleme, redakcja Ekkehard Kaemmerling, 353–376. Köln: DuMont, 1994.
• Pangle, Thomas L. Uszlachetnianie demokracji. Wyzwanie epoki postmodernistycznej. Tłumaczenie Marek Klimowicz. Kraków: Znak, 1994.
• Panofsky, Erwin. „Zum Problem der Beschreibung und Inhaltsdeutung von Werken der bildenden Kunst”. Logos 21 (1932): 103–119.
• Podro, Michael. „Are Works of Art Provisional or Canonical in Form? Fiedler, Hildebrand, and Woelfflin”. W: Kunst und Kunsttheorie 1400–1900. Vorträge, gehalten anläßlich des 22. Wolfenbütteler Symposions („Kunstgeschichte von Vasari bis Winckelmann”) vom 1. bis 5. Dezember 1987 und des 24. Wolfenbütteler Symposions („Kunstgeschichte seit Winckelmann”) vom 27. November bis 1. Dezember 1988 in der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel, redakcja Peter F. Ganz, 405–413. Wiesbaden: Harrasowitz Verlag, 1991.
• Pöggeler, Otto. „Idealismus und Romantik. Bemerkungen zu Ernst Behler und Marie-Elise Zovko”. Hegel-Studien 34 (1999): 135–158.
• Puttfarken, Thomas. The Discovery of Pictorial Composition. Theories of the Visual Order in Painting 1400–1800. New Haven–London: Yale University Press, 2000.
• Rosen, Stanley. Hermeneutyka jako polityka. Tłumaczenie Paweł Maciejko. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1998.
• Rosen, Stanley. The Question of Being. A Reversal of Heidegger. New Haven–London: Yale University Press, 1993.
• Schnädelbach, Herbert. Filozofia w Niemczech 1831–1833. Tłumaczenie Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
• Schnädelbach, Herbert. Hegel. Wprowadzenie. Tłumaczenie Andrzej J. Noras. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2006.
• Stammler, Wolfgang. Wort und Bild. Berlin: E. Schmidt, 1962.
• Strohschneider-Kohrs, Ingrid. Die romantische Ironie in Theorie und Gestaltung. Tübingen: M. Niemeyer, 1960.
• Summers, David. „Form, Nineteenth-Century Metaphysics, and the Problem of Art Historical Description”. Critical Inquiry 15, nr 2 (1989): 372–406.
• Theorie der Romantik. Redakcja Herbert Uerlings. Stuttgart: Reclam, 2009.
• Timm, Hans. „Was die Welt im innersten zusammenhält. Die neuspinozostische Nuklearästhetik der Goethezeit”. W: Ästhetische und religiöse Erfahrungen der Jahrhundertwenden, t. 1: um 1800, redakcja Wolfgang Braungart, Gotthard Fuchs, Manfred Koch, 115–126. Paderborn: Schöningh, 1997.
• Tuveson, Ernest Lee. Imagination as a Means of Grace: Locke ant the Aesthetics of Romanticism. Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1960.
• Veyne, Paul. Foucault rewolucjonizuje historię. Tłumaczenie Tomasz Falkowski. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007.
• Volkenandt, Claus. „Hermeneutik”. W: Metzler Lexikon Kunstwissenschaft. Ideen, Methoden, Begriffe, redakcja Ulrich Pfisterer, 167–170. Stuttgart–Weimar: Verlag J. B. Metzler, 2011.
• Wiesing, Lambert. The Philosophy of Perception. Phenomenology and Image Theory. Tłumaczenie Nancy Ann Roth. London–New York: Bloomsbury Publishing, 2016.
• Wölfflin, Heinrich. Das Erklären von Kunstwerken. Mit einem Nachwort des Erfassers. Leipzig: Verlag E. A. Seemann, 1940.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.1751

Biblioteka Nauki

23331851