Pijar Łukasz Ziemecki, autor polichromii w Rzeszowie i Łowiczu. Życie i twórczość malarza w świetle źródeł archiwalnych

• Authors: Ryszard Mączyński

Title variants

EN

The Piarist Łukasz Ziemecki, Author of the Polychromes in Rzeszów and Łowicz. The Painter’s Life and Oeuvre in the Light of Archival Sources

Abstracts

EN

The article focuses on the biography of the Piarist painter Luke of St Pantaleon (Polish: Łukasz od św. Pantaleona, lay name: Albert Ziemecki). Until now, he has been the subject of no more than short, often erroneous remarks. A thorough research query at the Archivio Generale delle Scuole Pie in Rome and the Archives of the Polish Province of the Piarist congregation in Cracow made it possible to gather detailed facts concerning his life. The painter lived in the years 1755–1715. He was a Pole, a native of Rzeszów, and entered the order in 1679, already as a trained artist. During his 36 years of monastic service, he lived in only three Piarist colleges: at Rzeszów, Góra and Łowicz. His status within the order was unique, as he did not engage in any educational activity and was exclusively involved in artistic work, producing drawings, easel paintings and wall polychromes. The latter constituted his opus magnum: at the end of the 17th century, he decorated the church and college in Rzeszów, and at the beginning of the 18th century, the church in Łowicz. A full catalogue of the works of this underestimated Polish painter of the Baroque period will be presented in a monograph, now being prepared for a separate edition.

PL

Artykuł poświęcony jest biografii malarza-pijara Łukasza od św. Pantaleona (w stanie świeckim Albert Ziemecki). Dotychczas zyskał on jedynie drobne, niepozbawione omyłek wzmianki. Gruntowna kwerenda badawcza w Archivio Generale delle Scuole Pie w Rzymie i Archiwum Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów w Krakowie pozwoliła zebrać na jego temat szczegółową faktografię. Żył w latach 1655–1715. Był Polakiem, pochodził z Rzeszowa, do zakonu wstąpił w 1679 r., już jako wykształcony artysta. W ciągu 36 lat posługi duchownej przebywał w trzech tylko pijarskich kolegiach: Rzeszowie, Górze i Łowiczu. Miał wyjątkowy status: nie prowadził żadnej działalności edukacyjnej, zajmował się wyłącznie twórczością plastyczną, wykonując rysunki, obrazy sztalugowe i polichromie ścienne. Te ostatnie stanowiły jego opus magnum: w końcu XVII w. dekorował kościół i kolegium w Rzeszowie, na początku XVIII – kościół w Łowiczu. Pełny katalog prac tego niedocenionego malarza polskiego baroku zostanie przedstawiony w przygotowanej do osobnego wydania monografii.

Keywords

EN

Łukasz (Albert) Ziemecki; Luke of St Pantaleon; Piarist college in Rzeszów; Piarist church in Rzeszów; Piarist church in Łowicz; artist monk; Piarist congregation; Baroque polychrome painting; Polish painting in the 17th and 18th century

PL

Łukasz (Albert) Ziemecki; Łukasz od św. Pantaleona; kolegium Pijarów w Rzeszowie; kościół Pijarów w Rzeszowie; kościół Pijarów w Łowiczu; zakonnik-artysta; zakon pijarów; polichromia barokowa; malarstwo polskie XVII i XVIII wieku

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2024
• Volume: 86
• Issue: 2
• Pages: 111-148

Dates

published

2024

Contributors

author

Ryszard Mączyński

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000229611329

References

• Bernatowicz, Aleksandra. „Palloni Michael Archangelo”. W: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 94, redakcja Andreas Beyer, Bénédicte Savoy, Wolf Tegethoff, 197–198. Berlin: De Gruyter, 2017.
• Biedrońska-Słota, Barbara. „Kobierce islamu w polskim malarstwie. Przyczynek do ikonografii tkanin orientalnych”. Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa 1 (1999): 111–126.
• Buba, Inocencio. „Limecki Łukasz”. W: Diccionario enciclopédico escolapio, t. 2: Biografias de escolapios, redakcja Claudio Vilá Palá, Luis María Bandrés Rey, 337. Salamanca: Ediciones Calasancias, 1983.
• Buba, Jan. „Miasto z pelikanem. 300 lat przy kolegiacie łowickiej”. Przewodnik Katolicki 53, nr 38 (1968): 339–341.
• Drąg, Damian. „Freski małego refektarza”. W: Lidia Czyż, Damian Drąg, Teresa Drupka, Apteczne reminiscencje, 42–47. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Libra, 2010.
• Dziurawcowa, Zofia. „Problemy konserwatorskie i estetyczne polichromii z końca XVII wieku w dawnym klasztorze oo. pijarów w Rzeszowie”. Teka Konserwatorska. Polska Południowo-Wschodnia 2 (1985): 273–288.
• Fros, Henryk, i Franciszek Sowa. Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1975.
• Gajewski, Jacek. „Sztuka w prymasowskim Łowiczu”. W: Łowicz, dzieje miasta, redakcja Ryszard Kołodziejczyk, 462–606. Warszawa: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, 1986.
• Gawarecki, Wincenty Hipolit. Pamiątki historyczne Łowicza. Warszawa: Drukarnia S. Orgelbranda, 1844.
• Gryglewski, Piotr. „Malarstwo i rzeźba”. W: Sztuka polska, t. 4: Wczesny i dojrzały barok (XVII wiek), 163–289. Warszawa: Arkady, 2013.
• Heydel, Maria. „Palloni Michael Archangelo”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 6, redakcja Katarzyna Mikocka-Rachubowa, Małgorzata Biernacka, 400–405. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1998.
• Jagla, Jowita. „Apteka jako alegoryczny obraz świata. XVII-wieczne malowidła z klasztoru pijarów w Rzeszowie”. Studia Ełckie 15, nr 2 (2013): 235–256.
• Jaromin, Henryk. „Zarys historii Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri w Polsce (1668–1968)”. Nasza Przeszłość 32 (1970): 5–143.
• Jochymczyk, Maciej. Pietas et musica Damian Stachowicz SchP. Życie i twórczość w kontekście epoki. Kraków: Musica Iagellonica, 2009.
• Kamieński, Kajetan. „Opis historyczny Konwiktu Warszawskiego księży pijarów. Z rękopisu do druku przygotował i przedmową opatrzył Ryszard Mączyński”. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki 3, nr 2 (1994): 7–107.
• Karpowicz, Mariusz. Dekoracje malarskie w polskiej sztuce baroku. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2000.
• Karpowicz, Mariusz. Działalność artystyczna Michelangela Palloniego w Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
• Karpowicz, Mariusz. Jerzy Eleuter Siemiginowski, malarz polskiego baroku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 2: Województwo łódzkie, z. 5: Powiat łowicki, opracowanie Stefan Kozakiewicz, Jerzy Adam Miłobędzki. Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1953.
• Kolas, Paweł. „Architektura i wystrój kościoła”. W: Collegium Lovicense (szkice z dziejów pijarów w Łowiczu), redakcja Wiesław Jan Wysocki, 15–20. Łowicz: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, 1985.
• Labuda, Gerard. Św. Wojciech, biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier. Wrocław: Funna, 2000.
• L’Architettura delle Scuole Pie nei disegni dell’Archivio della Casa Generalizia, redakcja Nicoló De Mari, Marco Rosario Nobile, Simonetta Pascucci. Roma: Archivum Scholarum Piarum, 1999.
• Lewis, Philippa, i Gillian Darley. Dictionary of Ornament. Newton Abbot: Cameron & Hollis, David & Charles, 1990.
• Likowski, Henryk. „Geneza święta «translatio S. Adalberti» w Kościele polskim. Rozwiązanie sprawy o relikwie św. Wojciecha”. Kwartalnik Teologiczny Wileński 1, z. 1 (1923): 53–80.
• Majewski, Karol, i Józef Wzorek. „Twórcy tzw. renesansu lubelskiego w świetle nowych badań”. Biuletyn Historii Sztuki 31, nr 1 (1969): 127–131.
• Mańkowski, Tadeusz. Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku. Lwów: Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa, 1936.
• Mączyński, Ryszard. „Edukacja plastyczna w warszawskich szkołach pijarów (1740–1833)”. W: Polskie szkolnictwo artystyczne. Dzieje – teoria – praktyka. Materiały LIII ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, 14–16 października 2004, redakcja Maria Poprzęcka, 97–110. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2005.
• Mączyński, Ryszard. „Edukacja z zakresu sztuk plastycznych w warszawskich szkołach pijarów (1740–1833)”. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki 13, nr 1/2 (2004): 25–65.
• Mączyński, Ryszard. „Kilka uwag o pijarskich muzykach z XVII i XVIII wieku: Stachowicz, Pasternacki, Szczawnicki, Caspar”. Muzyka 61, nr 3 (2016): 69–95.
• Mączyński, Ryszard. Muzyka i teatr. W kręgu kultury zakonnej Warszawy XVII–XIX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018.
• Mączyński, Ryszard. „Pijarzy w Nowej Jerozolimie. Pierwsze ćwierćwiecze Szkół Pobożnych w Górze (1675–1700)”. W: Studia monastica et mediaevalia. Opuscula Marco Derwich dedicata, redakcja Marek L. Wójcik, 339–387. Wrocław: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2022.
• Mączyński, Ryszard. „Warszawskie biblioteki księży pijarów”. Rocznik Historii Sztuki 23 (1998): 91–139.
• Mączyński, Ryszard. Zespoły architektoniczne Collegium Regium i Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642–1834. Warszawa: Neriton, 2010.
• Meyer, Franz Sales. Systematisch geordnetes Handbuch der Ornamentik zum Gebrauche für Musterzeichner, Architekten, Schulen und Gewerbetreibende sowie zum Studium im allgemeinen. Leipzig: Verlag von E. A. Seeman, 1888.
• Michalczyk, Zbigniew. „Malarstwo późnego baroku i rokoka (XVIII wiek)”. W: Sztuka polska, t. 5: Późny barok, rokoko, klasycyzm, 423–479. Warszawa: Arkady, 2016.
• Mossakowski, Stanisław. Tilman van Gameren. Leben und Werk. Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1994.
• Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren (1632–1706). Twórczość architektoniczna w Polsce. Warszawa: DiG, 2012.
• Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren, architekt polskiego baroku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
• Oczykowski, Romuald. „Łowicz. Diecezja warszawska. Dekanat łowicki. Kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha”. W: Monografia ilustrowana, czyli opis kościołów rzymskokatolickich w Królestwie Polskim, 45–47. Warszawa: Księgarnia S. J. Zaleskiego i Spółki, 1908.
• Oczykowski, Romuald. Przechadzka po Łowiczu. Łowicz: Księgarnia R. Oczykowskiego, 1883.
• Oczykowski, Romuald. Przechadzka po Łowiczu. Wydanie drugie pośmiertne znacznie powiększone. Łowicz: Księgarnia K. Rybackiego, 1921.
• „Pintura”. W: Diccionario enciclopédico escolapio, t. 5: Escolapios en Polonia y Lituania, redakcja Luis María Bandrés Rey, 182–184. Salamanca: Ediciones Calasancias, 1985.
• Pobóg-Lenartowicz, Anna. Święty Wojciech. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002.
• Samsonowicz, Hanna. „Kościół pijarów w Łowiczu. Fazy budowy i architekci”. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 33, z. 3 (1988): 233–256.
• Starzyński, Juliusz. „Barokowe malowidła ścienne w kaplicy św. Karola Boromeusza w Łowiczu i twórca ich Michelangelo Palloni”. Studia do Dziejów Sztuki w Polsce 4, z. 1 (1931): 47–99.
• Starzyński, Juliusz. „O restaurację fresków w kościele popijarskim w Łowiczu”. Ochrona Zabytków Sztuki 1, z. 1/4, cz. 1 (1930–1931): 220–223.
• Świeboda, Józef. Collegium Ressoviense w życiu Polaków 1658–1983. Rzeszów: I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie, 1983.
• Świeboda, Józef. „Kolegium, gimnazjum i liceum w Rzeszowie w ujęciu encyklopedycznym 1658–2008”. W: Księga jubileuszowa Liceum Konarskiego w Rzeszowie 1658–2008, redakcja Józef Świeboda, 13–171. Rzeszów: I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie, 2008.
• Świeboda, Józef. Pijarzy w Rzeszowie w XVII–XVIII wieku. Kraków: Polska Prowincja Zakonu Pijarów, 2012.
• Świeboda, Józef. Popijarski zespół architektoniczny w Rzeszowie. Rzeszów: Resovia, 1991.
• Śnieżyńska-Stolot Ewa. „Hübel Łukasz”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 3, redakcja Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed, 127–128. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
• Taraszkiewicz, Jacek. Pierwsze stulecie zakonu pijarów na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1642–1740). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2015.
• Tarczyński, Władysław. Łowicz – wiadomości historyczne z dodaniem innych szczegółów. Łowicz: Księgarnia K. Rybackiego, 1899.
• Tomkiewicz, Władysław. „Aktualizm i aktualizacja w malarstwie polskim XVII wieku”. Biuletyn Historii Sztuki 13, nr 1 (1951): 55–94; nr 2/3 (1951): 5–46.
• „Visitatio generalis et apostolica provinciarum ultramontanum in Germania et Polonia (1695)”, opracowanie Osvaldo Tosti, Archivum Scholarum Piarum 20, nr 39 (1996): 45–120; nr 40 (1996): 95–149.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.2259

Biblioteka Nauki

38711325