„Czegoś podobnego dotychczas w Warszawie nie było”. Wystawa Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana w Zachęcie w 1908 r.

• Authors: Agata Wójcik

Title variants

EN

‘Warsaw Has Never Seen Anything Like It’. Exhibition of the Society of Polish Applied Art at the Warsaw Zachęta in 1908

Abstracts

EN

In February and March 1908, the Warszawa Zachęta Society for the Encouragement of Fine Arts presented a summing-up display of the activity of the Kraków Society of Polish Applied Art (TPSS), active from 1901. According to some comments: ‘The goal of the Exhibition was to demonstrate that Polish applied art existed, that there were already a number of artists who for the last several years had been aware of their purpose, thus demonstrating that when it came to decorating dwelling interiors, particularly when cabinetmaking and wall decorating were concerned (…), they were able to take an independent and thoroughly artistic stand in the full meaning of the term’. The display filled in ten rooms, seven of them being dwelling interior arrangements. The presented designs included those by: Karol Tichy (entryway), Edward Trojanowski (Władysław Reymont’s study, Papal bedroom), Stanisław Wyspiański (the Żeleńskis’ dining- and drawing-rooms), Ludwik Wojtyczko (the Dziewulskis’ dining-room), and Józef Czajkowski (hall in the flat of Kraków’s Mayor; the Reymonts’ dining-room). Arranging Zachęta’s spaces as a line of dwelling interiors aroused much interest of the critics, while Eligiusz Niewiadomski wrote: ‘Warsaw has never seen anything like it’. The Exhibition proved that TPSS had reached its goals: it inspired interest in applied art: moreover, it encouraged painters and architects to undertake attempts to design interiors, furniture, and textiles, thus also raising the status of decorative art, and displaying models of coherently designed interiors that had already reached the status of art. In the eyes of reviewers, the shown furniture and arrangements featured a distinguishable style characteristic of TPSS, which no longer was a passive copying of folk-art-derived models (something TPSS had been criticized for earlier). Despite numerous successes, the Society had to face some reviewers’ criticism; it was claimed that the designers did not fully take into account utilitarian aspects; according to those critical views, neither did they bear in mind the potential costs of mass production.

PL

W lutym i marcu roku 1908 warszawskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych prezentowało wystawę podsumowującą działalność, istniejącego od 1901 roku, krakowskiego Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana (TPSS). Jak pisano: „celem wystawy było wykazanie, że sztuka stosowana polska jest, że jest już szereg artystów, który kilkoletnią świadomą celu pracą dowiedli, że w zakresie urządzania wnętrz mieszkalnych, a więc przede wszystkiem w meblarstwie i dekoracji ścian, można i u nas własnemi środkami (…) zająć stanowisko samodzielne i artystyczne w całem słowa tego znaczeniu”. Ekspozycja zajęła dziesięć sal, siedem z nich było aranżacjami wnętrz mieszkalnych. Zaprezentowano projekty Karola Tichego, Edwarda Trojanowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Ludwika Wojtyczki i Józefa Czajkowskiego. Zaaranżowanie Zachęty na ciąg wnętrz mieszkalnych wzbudził duży podziw i zainteresowanie krytyki. Wystawa dowiodła, że TPSS osiągnęło stawiane sobie cele: rozbudziło zainteresowanie sztuką stosowaną, skłoniło artystów malarzy i architektów do podjęcia prób z zakresu projektowania wnętrz, mebli i tkanin, podniosło rangę sztuki dekoracyjnej, zaprezentowało modele spójnie zaprojektowanych wnętrz, które osiągnęły rangę dzieł sztuki. Krytycy w meblach i wnętrzach dostrzegali znamiona odrębnego, charakterystycznego dla TPSS stylu, który nie był jedynie biernym powielaniem motywów zaczerpniętych ze sztuki ludowej (co zarzucano wcześniej Towarzystwu). TPSS, mimo licznych sukcesów, musiało stawić również czoła zarzutom, recenzenci wskazywali, że projektanci mebli nie brali pod uwagę aspektów utylitarnych, a także ewentualnych kosztów produkcji masowej.

Keywords

PL

sztuka stosowana; meble; architektura wnętrz; kilim; Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2019
• Volume: 81
• Issue: 2
• Pages: 253-273

Dates

published

2019

Contributors

author

Agata Wójcik

• Wydział Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków

• https://orcid.org/000000032464660X

References

• Broniewski Kazimierz, „Wystawa T-wa «Polska Sztuka Stosowana»”, Goniec Wieczorny, 1908, nr 85 (20 II).
• Choromański, Leon, „Wystawa Sztuki Stosowanej”, Społeczeństwo 1908, nr 7 (14 II).
• Gawiński, Antoni, „Polska Sztuka Stosowana”, Nowa Gazeta, 1908, nr 75 (14 II).
• Jaroszyński, Tadeusz, „Sztuka stosowana”, Kurier Warszawski, 1908, nr 47 (16 II).
• Jaroszyński, Tadeusz, „Polska Sztuka Stosowana”, Biblioteka Warszawska, t. 1:1908, z. 1.
• Kleczyński, Jan, „Znaczenie Wystawy Polskiej Sztuki Stosowanej w Warszawie”, Tygodnik Ilustrowany 1908, nr 5.
• Kleczyński, Jan, „Demokratyzacja «Sztuki Stosowanej»”, Tygodnik Ilustrowany, 1908, nr 15.
• Kleczyński, Jan, „Wystawa Polskiej Sztuki Stosowanej w Warszawie”, Tygodnik Ilustrowany, 1908, nr 6.
• Korzeniowski, Jerzy, „Karol Tichy (Zarys Monograficzny)”, Zeszyty Naukowe Akademii Sztuk Pięknych W Warszawie, 1988, Z. 3.
• Kostrzyńska-Miłosz, Anna, Polskie Meble 1918-1939. Forma – Funkcja – Technika, Warszawa 2005.
• „Listy do redakcji”, Kurier Warszawski, 1908, nr 54 (23 II).
• Niewiadomski, Eligiusz, „O polskiej sztuce stosowanej i jej przyjęciu w Warszawie”, Witeź, 1908, z. 7.
• Nowaczyński, Adolf, „Sztuka stosowana w Warszawie”, Prawda, 1908, nr 6.
• Popowski, Stefan, „Wystawa Krakowskiego Towarzystwa «Polska Sztuka Stosowana»”, Sfinks, 1908, t. 1, nr 1-3.
• Sieradzka, Anna, Początki awangardy w meblarstwie polskim 1904-1914, [W:] Studia Z Architektury Nowoczesnej, T. 2, Red. Joanna Kucharzewska, Jerzy Malinowski, Toruń 2007.
• Sieradzka, Anna, Stanisław Wyspiański Jako prekursor Stylu Art Déco w polskim rzemiośle artystycznym, [W:] Rzemiosło Artystyczne. Materiały Sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Red. Ryszard Bobrow, Warszawa 1996.
• Statut Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”, Kraków 1901.
• Stifelman, Henryk, „Wystawa Towarzystwa Polskiej Sztuki Stosowanej”, Przegląd Techniczny, 1908, nr 8.
• Teki Jerzego Warchałowskiego, Biblioteka Akademii Sztuki Pięknych w Krakowie, sygn. 20028, karta 12, 13: „Wystawa «polskiej sztuki stosowanej»”, [niezidentyfikowane czasopismo], 1908 (5 III).
• Teki Jerzego Warchałowskiego, Biblioteka Akademii Sztuki Pięknych w Krakowie, sygn. 20029, karta 197: Lucyna Kotarbińska, „Wystawa Sztuki Stosowanej w Krakowie”, Kuryer Literacki, 1908 (10 II).
• Teki Jerzego Warchałowskiego, Biblioteka Akademii Sztuki Pięknych w Krakowie, sygn. 20029, karta 198, 199: Stefan Popowski, „Sztuka stosowana”, Gazeta Codzienna, 1908, [niezidentyfikowany numer].
• Trojanowski, Edward, „Słów kilka o drukarstwie z powodu wystawy Krakowskiego Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana”, Przewodnik Biblioteczny, 1908, z. 2.
• „Wystawa”, Architekt, 1907, nr 8.
• Wystawa krakowskiego Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana” w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w lutym 1908 r., Kraków 1908.
• „Wystawa Polskiej Sztuki Stosowanej”, Przegląd Poranny, 1908, nr 40, s. 5.
• „Wystawa Sztuki Stosowanej”, Architekt, 1908, nr 2-3.
• „Ze sztuki”, Kurier Warszawski, 1908, nr 21 (21 I).
• „Ze sztuki”, Kurier Warszawski, 1908, nr 24 (24 I).
• „Ze sztuki”, Kurier Warszawski, 1908, nr 26 (26 I).
• „Ze sztuki”, Kurier Warszawski, 1908, nr 30 (30 I).
• „Ze sztuki”, Kurier Warszawski, 1908, nr 31 (31 I).
• „Ze sztuki”, Kurier Warszawski, 1908, nr 32 (1 II).
• E. Żm. [ŻMIJEWSKA, Eugenia], „Sztuka Polska Stosowana”, Słowo, 1908, nr 36 (6 II).

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.318

Biblioteka Nauki

16020177