Pałac „jakoż nigdzie w Polsce nie masz”. Saskie inspiracje w architekturze warszawskiej rezydencji marszałka wielkiego koronnego Józefa Wandalina Mniszcha

• Authors: Alina Barczyk

Title variants

EN

The Palace ‘of the Kind You Have Nowhere Else in Poland’. Saxon Inspirations in the Architecture of the Warsaw Residence Józef Wandalin Mniszech, Grand Marshall of the Crown

Abstracts

EN

The raising of the residence of Józef Wandalin Mniszech (1670-1747) in Senatorska Street was one of the major constructing projects in Warsaw in the 1720s. The office of the Grand Marshal of the Crown held by Mniszech, the palace’s owner, stipulated the necessity to create ceremonial space. The genesis and importance of extremely novel architectural forms of the facility, including e.g. mansard roof, become justifiable once the political impact of the palace’s owner and his broad intellectual horizons, the alterations of royal residences undertaken in the period, as well as a wider European context, are taken into account. What emerges as the main reference point is the architecture of Saxony. Interestingly, craftsmen working simultaneously for Augustus II and his projects, were employed to work on the Marshal’s residence. The analysis of the preserved archival records allows to unequivocally affiliate the construction with General Burkhard Christoph von Münnich, who being a hydraulic engineer and architekt militaris served at the court of Augustus II. Let us remind that the Count won fame as the builder of the Peter and Paul Fortress where in 1734 he continued its construction after the death of Domenico Trezzini. Contrary to the generally ascertained view, Münnich did not leave Warsaw for good in 1721. On 25 April and 16 May 1735, he hosted dinners in Warsaw; the latter was held to celebrate the coronation of Empress Anna. The architect may have met with Mniszech in Saxony where the Grand Marshal travelled regularly. The main part of the project had been implemented by 1718, however the finishing off works still continued in the latter half of the 1720s. The Mniszech Residence was highly appreciated by the contemporary and ranked among the most sumptuous magnate residences; it was painted in the panoramas by F. C. Hübner and F. C. Schmidt respectively, and following the re-roofing conducted by Józef’s son Jerzy August Mniszech, it was immortalized in the famous painting by Canaletto. Letters from 1717-18 addressed to Mniszech by Sebastian Rybczyński heading the construction works illustrate the complicated process delaying the completion of the project, such as, e.g.: difficulties with obtaining lime due to low water level and shortage of bricks purchased by other Warsaw ‘factories’. Assuming the function of the Grand Marshal of the Crown was possible only by the wealthiest magnates: representation expenses were high. One of these was the ample sum to be paid for the palace in Senatorska Street. The Germans employed to do the construction works expected much higher payment than Polish craftsmen; not only did they demand fees higher than those paid by senators for whom residences were at the time raised in Warsaw, but also those paid for royal projects. The most novel solution applied in the Mniszech Palace in Senatorska Street was the introduction of the mansard roof testifying to Münnich’s designing talents and the owner’s aspirations. What is worth emphasizing is the awareness of the fact that the structure was precursory. Rybczyński often reported in his letters that a ‘foreign fashion’ was visible in the facility, while the construction was conducted ‘following the Saxon mode’. The roof may have been the first instance of such a structure in Poland’s capital, preceding the roofs on the Blue Palace across the street, the Bieliński residence, as well as on the Brühl and Primate’s Palaces. The character of the mass and spatial composition of the residence of Józef Wandalin Mniszech confirm the role Saxony and stonemasons coming from there played in the development of art in Warsaw under the House of Wettin. Thanks to novel structural solutions the Palace became an essential example of the reception of Dresden architecture in the Polish-Lithuanian Commonwealth.

PL

Jedną z najważniejszych inwestycji budowlanych w Warszawie w drugiej dekadzie XVIII w. była rezydencja Józefa Wandalina Mniszcha (1670-1747) przy ulicy Senatorskiej. O jej znaczeniu decydowały nowatorskie rozwiązania architektoniczne, czynniki polityczne i lokalizacja – została wzniesiona przy drodze królewskiej od strony Woli, w pobliżu pałacu Saskiego. Geneza i znaczenie nowatorskich form architektonicznych obiektu stają się w pełni czytelne po uwzględnieniu roli politycznej i horyzontów intelektualnych właściciela, a także dokonywanych w tym okresie przekształceń siedzib królewskich w Europie. Najważniejszym punktem odniesienia jest architektura Saksonii. Przy budowie siedziby marszałka zatrudniani byli między innymi rzemieślnicy pracujący równocześnie przy rezydencjach Augusta II. Analiza źródeł pozwoliła ustalić, że projektantem pałacu był generał Burkhard Christoph von Münnich.

Keywords

PL

Pałac Józefa Wandalina Mniszcha w Warszawie; architektura XVIII wieku; Saskie inspiracje; generał Burkhard Christoph von Münnich

EN

The Palace of Józef Wandalin Mniszech in Warsaw; 18th century architecture; Saxon Inspirations; general Burkhard Christoph von Münnich

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2019
• Volume: 81
• Issue: 3
• Pages: 415-440

Dates

published

2019

Contributors

author

Alina Barczyk

• Łódź, Instytut Historii Sztuki UŁ

• https://orcid.org/0000000265968915

References

• Barczyk Alina, „Akacyja biała z Łazienek […], Thuja occidentalis z Królikarni. Założenie pałacowo-ogrodowe w Dęblinie w drugiej połowie XVIII stulecia” [w:] Ars et Scientia, t. 8, red. Alina Barczyk, Błażej Ciarkowski, Krzysztof Stefański, Łódź 2016.
• Barczyk Alina, „Ambasada Królestwa Belgii w Warszawie. Forma architektoniczna i jej geneza”, [w:] Pałac i willa. Ponowoczesne przygody idei i formy, red. Mariusz Kępiński, Sebastian Latocha, Katarzyna Schatt-Babińska, Łódź 2016.
• Barczyk Alina, Pałac w Dęblinie. Inwentarze z czasów Michała Jerzego Wandalina Mniszcha, Kraków 2017.
• Bartczakowa Aldona, Jakub Fontana – architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa 1970.
• Delang Steffen, „Seine Baugeschichte und Seine Stellung innerhalb der eurpäischen Schlossbaukunst des 18. Jahrhunderst”, [w:] Die königliche Jagdresidenz Hubertusburg und der Frieden von 1763, red. Dirk Syndram, Dresden 2013.
• Friedrichs Kristina, Hertzig Stefan, Karge Henrik, Das Japanische Palais in Dresden, Petersberg 2019.
• Gębarowicz Mieczysław, Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI-XVIII w., Wrocław 1973.
• Hentschel Walter, Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Berlin (Ost) 1967.
• Kraushar Aleksander, Resursa Kupiecka w Warszawie. Dawny Pałac Mniszchów (1820-1928), Warszawa 1928.
• Kwiatkowski Marek, Pałac Mniszchów w Warszawie – ambasada królestwa Belgii, Warszawa 2009.
• Omilanowska Małgorzata, Kreacja, konstrukcja, rekonstrukcja. Studia z architektury XIX-XXI wieku, Warszawa 2016.
• Poklewski Józef, „Domenico Trezzini (ok. 1670-1734) – architekt Piotra I”, [w:] Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie. Prace dedykowane pamięci Profesora Mariusza Karpowicza, red. Mariusz Smoliński, Renata Sulewska, Warszawa 2015.
• Popiołek Bożena, „Będzie to pałac osobliwej magnificencyi... Rzecz o warszawskim pałacu Józefa Wandalina Mniszcha, marszałka wielkiego koronnego”, [w:] Staropolski ogląd świata. Nulla dies sine linea. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Bogdanowi Rokowi w 70. rocznicę urodzin, red. Elżbieta Kościk, Filip Wolański, Rościsław Żerelik, Toruń 2017.
• Putkowska Jolanta, „Ogród przy warszawskiej rezydencji Józefa Wandalina Mniszcha, marszałka wielkiego koronnego, kasztelana krakowskiego”, [w:] „Hortus vitae”. Księga pamiątkowa dedykowana Andrzejowi Michałowskiemu, red. Marian Arszyński, Andrzej Michałowski, Warszawa 2001.
• Putkowska Jolanta, „Warszawski zespół rezydencjonalny Józefa Wandalina Mniszcha, marszałka wielkiego koronnego, kasztelana krakowskiego”, Prace Naukowe Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, 2002, t. 2.
• Sito Jakub, „Ołtarz główny kościoła w Piasecznie – fundacja królewskiego faworyta”, [w:] Poza Warszawą. Arcydzieła plastyki dawnej na Mazowszu, red. Michał Wardzyński, Warszawa 2018.
• Sito Jakub, Wielkie warsztaty rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery – formacja artystyczna – organizacja produkcji, Warszawa 2013.
• Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Jakub Sito, Warszawa 2016.
• Szwankowski Eugeniusz, Ulice i place Warszawy, Warszawa 1970.
• Wardzyński Michał, „Giovanni Lievorati – the Casus of an Italian Sculptor in Early Eighteenth-Century Warsaw”, [w:] Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie. Prace dedykowane pamięci Profesora Mariusza Karpowicza, red. Mariusz Smoliński, Renata Sulewska, Warszawa 2015.
• Wiśniewski Krzysztof, Urząd marszałkowski koronny w bezkrólewiach XVII-XVIII wieku (1632-1736), Warszawa 2015.
• Wyszomirska Monika, „Ruch budowlany w Warszawie w dobie Sejmu Niemego z perspektywy pisarza dekretowego kancelarii wielkiej koronnej Sebastiana Fabiana Rybczyńskiego”, [w:] Sejm niemy. Między mitem a reformą państwa, red. Michał Zwierzykowski, Warszawa 2019.
• Żórawska-Witkowska Alina, Muzyka na polskim dworze Augusta III, Lublin 2012.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.480

Biblioteka Nauki

16028320