O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”

• Authors: Hanna Osiecka-Samsonowicz

Title variants

EN

On Two Funerary Foundations of Michael Casimir ‘Rybeńko’ Radziwiłł

Abstracts

EN

The paper discusses the artistic setting of funerary ceremonies mounted by Michael Casimir ‘Rybeńko (Little Fish)’ Radziwiłł as exequies of James Louis Sobieski (son of John III) in Żółkiew in 1743 and the funeral of Anna Katarzyna Radziwiłł née Sanguszko held in Nieśwież in 1747. The decorations of both ceremonies, ranked among the most sumptuous in the 18th-century Polish-Lithuanian Commonwealth, have not as yet been thoroughly discussed in the literature on the topic, despite standing out as examples of the architectural castrum doloris, a rare type in Poland. Both catafalques designed by Antonio Castelli and Maurizio Pedetti respectively, referring to the form of the Roman Baroque tempietto, remain genuine and important examples of late Baroque European funerary art.

PL

W artykule omówiono oprawę plastyczną uroczystości funeralnych, zorganizowanych przez Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńkę” z okazji egzekwii za Jakuba Ludwika Sobieskiego (syna Jana III) w Żółkwi w 1743 r. oraz pogrzebu Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej w Nieświeżu w 1747 r. Dekoracje obu uroczystości, należące do najbogatszych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej, nie doczekały się dotąd wyczerpującego omówienia w literaturze przedmiotu, chociaż wyróżniają się bardzo rzadkim w Polsce typem architektonicznego castrum doloris. Oba katafalki, których twórcami byli Antonio Castelli i Maurizio Pedetti, nawiązując do formy rzymskiego barokowego tempietta, pozostają oryginalnymi i ważnymi przykładami europejskiej późnobarokowej sztuki funeralnej.

Keywords

PL

Michał Kazimierz Radziwiłł „Rybeńko”; Jakub Ludwik Sobieski; Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa; Antonio Castelli; Maurizio Pedetti; Hirsz Leybowicz; Żółkiew; Nieśwież; uroczystości pogrzebowe w Rzeczypospolitej w XVIII wieku; castrum doloris; katafalk

EN

Michael Casimir ‘Rybeńko’ Radziwiłł; James Louis Sobieski; Anna Katarzyna Radziwiłł née Sanguszko; Antonio Castelli; Maurizio Pedetti; Hirsz Leybowicz; Żółkiew; Nieśwież; funerary ceremonies in 18th-century Polish-Lithuanian Commonwealth; castrum doloris; catafalque

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2020
• Volume: 82
• Issue: 3
• Pages: 367-402

Dates

published

2020

Contributors

author

Hanna Osiecka-Samsonowicz

• Warszawa, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000169254664

References

• Anusik, Zbigniew, i Andrzej Stroynowski. “Radziwiłłowie w epoce saskiej. Zarys dziejów politycznych i majątkowych.” Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica 33 (1989): 29–58.
• Banacka, Marianna. Biskup Andrzej Stanisław Kostka Załuski i jego inicjatywy artystyczne. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2001.
• Bazhenova, Olga D. Radzivillovskiĭ Nesvizh. Rospisi kostela Bozhego Tela. Minsk: Kharvest, 2007.
• Bernatowicz, Tadeusz, Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2009.
• Bernatowicz, Tadeusz. Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej (1697–1763), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
• Bernatowicz, Tadeusz. “Rezydencja Sobieskich i Radziwiłłów w Żółkwi w świetle nieznanego planu Antonia Castellego.” Ikonotheka 13 (1998): 203–213.
• Betlej, Andrzej. Paweł Giżycki SJ, architekt polski XVIII wieku. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2003.
• Betlej, Andrzej. “Uwagi na temat twórczości Francesca Capponiego.” W Sztuka kresów wschodnich. Materiały sesji naukowej, t. 3, redakcja Jan K. Ostrowski, 193–197. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 1998.
• Brix. Michael. “Trauergerüste für die Habsburger in Wien.” Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte 24 (1973): 208–265.
• Chrościcki, Juliusz A. “O antykizujących pogrzebach Radziwiłłów.” W Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku: w kręgu polityki i kultury, 251–268. Warszawa-Łódź: PWN, 1989.
• Chrościcki, Juliusz A. Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa: PWN, 1974.
• Chrościcki, Juliusz A. “Projektanci i wykonawcy katafalków z 1. poł. XVIII w.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. poł. XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 251–274. Warszawa: PWN, 1970.
• Dygała, Jerzy. “Młody magnat na drezdeńskim dworze Augusta Mocnego. Fragment europejskiej podróży Michała Kazimierza Radziwiłła z 1722 roku.” W Stosunki polsko-niemieckie w XVI–XVIII wieku, redakcja Jacek Wijaczka, 205–225. Kielce: Akademia Świętokrzyska, 2002.
• Dymnicka-Wołoszyńska, Hanna. “Radziwiłł Michał Kazimierz zwany Rybeńko.” W Polski słownik biograficzny, t. 30, 299–306. Wrocław: Ossolineum, 1987.
• Fagiolo, Marcello. “Il trionfi sulla morte: i catafalchi dei papi e dei sovrani.” W La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, redakcja Marcello Fagiolo, 26–39. Roma: U. Allemandi 1997.
• Fagiolo, Marcello. “Atlante tematico: gli elementi della festa. I Catafalchi.” W La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, redakcja Marcello Fagiolo, 210–215. Roma: U. Allemandi 1997.
• Galewski, Dariusz. “Graficzne przedstawienia uroczystości pogrzebowych i castrum doloris Franza Ludwiga von Pfalz Neuburga.” Roczniki Sztuki Śląskiej 20 (2011): 153–163.
• Gąsiorowski, Stefan. Chrześcijanie i Żydzi w Żółkwi w XVII i XVIII wieku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2001.
• Karkucińska, Wanda, Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat. Warszawa: Semper, 2000.
• Karpowicz, Mariusz. Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700. Lugano: Edizioni di Stato del Canton Ticino, 1999.
• Kowalczyk. Jerzy. “Przybytek chwały rodu Radziwiłłów na zamku w Żółkwi.” W Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, redakcja Stanisław Bylina, 411–424. Warszawa: Semper, 1997.
• Kowalczyk, Jerzy. Świątynie późnobarokowe na kresach. Kościoły i klasztory w diecezjach na Rusi Koronnej. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Przemyskie Centrum Kultury i Nauki, 2006.
• Krasny, Piotr. “Kościół p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i Podwyższenia Krzyża Św. oraz klasztor OO. Dominikanów wraz z założeniem pielgrzymkowym w Podkamieniu.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 13, redakcja Jan K. Ostrowski, 123–192. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2005.
• Mariani, Andrea. “Podróż zagraniczna Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» (1721–1723). Między tożsamością rodową a poczuciem przynależności do arystokracji europejskiej.” W Europejski wiek osiemnasty – uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, redakcja Marek Dembowski, Anna Grześkowiak-Krwawicz, Michał Zwierzykowski, 211–220. Kraków: Towarzystwo Naukowe “Societas Vistulana”, 2013.
• Noll, Petra. Mauritio Pedetti, der letzte Hofbaudirektor des Hochstifts Eichstätt (1719–1799). München: Neue Schriftenreihe des Stadtarchivs München, 1984.
• Petrus, Jerzy T. Kościoły i klasztory Żółkwi. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1994.
• Pietrzak, Jarosław. “Dziedzic królewskiej purpury. Słowo i obraz w propagandowych działaniach Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» względem przejęcia dziedzictwa Sobieskich.” Zeszyty Naukowe Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne 14, nr 3 (2016): 99–131.
• Popelka, Liselotte. Castrum Doloris oder „Trauriger Schaauplatz”. Untersuchungen zu Entstehung und Wesen ephemer Architektur. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1994.
• Popiołek, Bożena. Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2018.
• Roguski, Jakub. “Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki.” Studia Źródłoznawcze 56 (2018): 157–176.
• Salge, Christiane. Anton Johann Ospel (1677–1756). Ein Architekt des Österreichischen Spätbarock. München: Prestel, 2007.
• Skrzypietz, Aleksandra. “Maria Karolina de Bouillon i jej kontakty z Radziwiłłami.” W Radziwiłłowie: obrazy literackie, biografie, świadectwa historyczne, redakcja Krzysztof Stępniak, 371–380. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003.
• Skrzypietz, Aleksandra. “The Radzivills Towards the Heritage of the Sobieskis.” W Baltijos regiono istorija ir kultura. Lietuva ir Lenkija, redakcja Rimantas Sliužinskas, 55–69. Klaipėda: KU leidykla, 2007.
• Skrzypietz, Aleksandra. Królewscy synowie Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
• Widacka, Hanna. “Działalność Hirsza Leybowicza i innych rytowników na dworze nieświeskim Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» w świetle badań archiwalnych.” Biuletyn Historii Sztuki 39, nr 1 (1977): 62–72.
• Zielińska, Teresa. “Więź rodowa domu radziwiłłowskiego w świetle diariusza Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki».” W Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku: w kręgu polityki i kultury, 175–190. Warszawa-Łódź: PWN, 1989.
• Zielińska, Teresa. “Propaganda świetności domu radziwiłłowskiego epoki Michała K. Radziwiłła «Rybeńki» w ówczesnych «środkach masowego przekazu».” W Między Wschodem a Zachodem Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, redakcja Zbigniew Wójcik, Teresa Chynczewska-Hennel, 205–213. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji „Historia pro Futuro”, 1993.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.647

Biblioteka Nauki

16002135