Wystrój rzeźbiarski kaplicy św. Marii Magdaleny przy kościele Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Henrykowie oraz jego twórca August Leopold Jäschke

• Authors: Artur Kolbiarz

Title variants

EN

Sculptural Decor of the Chapel of St Mary Magdalene at the Church of the Assumption of the Virgin Mary and of St John the Baptist in Henryków and Its Author August Leopold Jäschke

Abstracts

EN

The raising and furbishing of the Chapel of St Mary Magdalene at the Cistercian Church in Henryków formed part of the last artistic offensive of the Catholic Church in Lower Silesia in the modern times, actually conducted after the region had been incorporated into the Kingdom of Prussia. It was also one of the major artistic projects implemented in the mid-18th century by the Henryków Abbot Candidus Rieger. The preserved archival records allow to reconstruct the division of works on the project. Bricklaying, masonry, and carpentry were conducted mainly by local craftsmen. However, the remaining tasks were commissioned from Wrocław masters. The painterly decoration was executed by Johann Heinrich Kynast, the stuccoes by Dominicus Merck, while the altar and woodcarving by August Leopold Jäschke (ca. 1709–1787). Little identified in literature so-far, the sculptor was active for over five decades on the Sand Island, having a major impact on shaping the local Rococo fine arts. Educated most likely in the excellent atelier of Franz Joseph Mangoldt, Jäschke imitated his supposed master not only in figurative sculpture, but also in so-called ‘minor architectural elements’. He compensated for his mediocre skill at shaping figures by applying fashionable architectural concepts and extensive ornamentation. Jäschke’s professional activity, territorially covering Upper and Lower Silesia, as well as the borderline of Greater Poland, constitutes an excellent touchstone of the output of the Wrocław artistic circles of the time of Rococo.

PL

Wzniesienie oraz wyposażenie kaplicy św. Marii Magdaleny przy kościele cysterskim w Henrykowie wpisało się w ramy ostatniej ofensywy artystycznej Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku w czasach nowożytnych, przeprowadzonej już po włączeniu regionu do Królestwa Prus. Należało także do największych przedsięwzięć artystycznych, podjętych po połowie XVIII w. przez henrykowskiego opata Candidusa Riegera. Zachowane archiwalia pozwalają zrekonstruować podział prac przy tej realizacji. Prace murarskie, kamieniarskie i stolarskie przeprowadzone zostały w większości siłami miejscowych rzemieślników. Za pozostałe odpowiedzialni byli wrocławscy mistrzowie. Dekoracje malarskie wykonał Johann Heinrich Kynast, stiukowe Dominicus Merck, zaś ołtarz oraz elementy snycerskie nagrobka Piastów ziębickich: Bolka II i Jutty wyszły spod dłuta Augusta Leopolda Jäschkego (ok. 1709–1787). Słabo dotąd rozpoznany w literaturze rzeźbiarz funkcjonował przez ponad pięć dekad na terenie Wyspy Piaskowej, wywierając znaczący wpływ na ukształtowanie miejscowej plastyki rokokowej. Jäschke, wykształcony prawdopodobnie w znakomitym atelier Franza Josepha Mangoldta, naśladował swojego domniemanego mistrza nie tylko w rzeźbie figuralnej, ale również w tzw. małej architekturze. Przeciętne umiejętności kształtowania figur rekompensował stosowaniem modnych konceptów architektonicznych oraz rozbudowanej ornamentyki. Aktywność zawodowa Jäschkego, obejmująca terytorialnie Dolny i Górny Śląsk oraz pogranicze Wielkopolski, stanowi znakomity probierz produkcji wrocławskiego środowiska artystycznego czasów rokoka.

Keywords

PL

August Leopold Jäschke (ok. 1709–1787); Henryków (Heinrichau) – opactwo cysterskie; rzeźba henrykowska; sztuka Wrocławia; rzeźba późnobarokowa; rzeźba rokokowa; rzeźba barokowa na Śląsku; sztuka Monarchii Habsburskiej

EN

August Leopold Jäschke (ca. 1709–1787); Henryków (Heinrichau) – Cistercian Abbey; Henryków sculpture; Wrocław art; late-Baroque sculpture; Rococo sculpture; Baroque sculpture in Silesia; art of the Habsburg Monarchy

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2020
• Volume: 82
• Issue: 4
• Pages: 559-599

Dates

published

2020

Contributors

author

Artur Kolbiarz

• Katowice, Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski

• https://orcid.org/000000032823432X

References

• Burgemeister, Ludwig. Der Orgelbau in Schlesien. Frankfurt am Main: Weidlich, 1973.
• Chrzanowski, Tadeusz. “Rzeźba.” W Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca w. XIX, 272–309. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
• Chrzanowski, Tadeusz. Bardo. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum, 1980.
• Czechowicz, Bogusław. “Opactwo cystersów w Henrykowie w XVII i XVIII wieku”. W Szlak cystersów w Polsce. Wokół księgi henrykowskiej, redakcja Eliza Bator, Bogdan Mikułowski, Katarzyna Sendecka, 41–62. Wrocław: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział Wrocławski, 1995.
• Czechowicz, Bogusław. Sukcesorzy śląskich Piastów. W trzechsetlecie śmierci ostatniego z rodu (1707–2007). Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut” – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007.
• Degen, Kurt. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau. Frankfurt am Main: Weidlich, 1965.
• Dobrzeniecki, Arkadiusz. “Cysterskie stalle zakonne w Henrykowie.” W Szlak cystersów w Polsce. Wokół księgi henrykowskiej, redakcja Eliza Bator, Bogdan Mikułowski, Katarzyna Sendecka, 63–87. Wrocław: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział Wrocławski, 1995.
• Kaczmarek, Romuald, i Jacek Witkowski. Kościół św. Macieja. Przewodnik. Wrocław: Studio SENSE, 1997.
• Kalinowski, Konstanty. “Rzeźby ołtarza głównego kościoła klasztornego w Henrykowie.” W Ars Una. Prace z historii sztuki, redakcja Eugeniusz Iwanoyko 121–125. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1976.
• Kalinowski, Konstanty. “Die Barockskulptur in Schlesien in der 2. Hälfte des 17. Jahrhunderts.” W Barockskulptur in Mittel- und Osteuropa, redakcja Konstanty Kalinowski, 53–79. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1981.
• Kalinowski, Konstanty. „Związki artystyczne Śląska i Polski w XVIII wieku”, W Sztuka 1. połowy XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Rzeszów, listopad 1978, 321–344. Warszawa: PWN, 1981.
• Kalinowski, Konstanty. Rzeźba barokowa na Śląsku. Warszawa: PWN, 1986.
• Kalinowski, Konstanty. “Die expressive Strömung in der schlesischen Plastik der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts.” Zeitschrift für Ostforschung 37, nr 1 (1988): 65–77.
• Kolbiarz, Artur. “Problem istnienia rzeźbiarskiego warsztatu henrykowskiego w 4. ćw. XVII wieku.” Dzieła i Interpretacje 7 (2008): 65–79.
• Kolbiarz, Artur. “Osiemnastowieczny ośrodek rzeźbiarski w Bardzie Śląskim.” W Splendor i fantazja. Studia nad rzeźbą rokokową w dawnej Rzeczypospolitej i na Śląsku, redakcja Paweł Migasiewicz, 253–275. Warszawa: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2012.
• Kolbiarz, Artur. “Geneza i ewolucja ołtarza ramowego na Śląsku i w twórczości artystów związanych z ośrodkiem artystycznym w Bardzie.” Techne. Seria nowa 1 (2018):177–204.
• Kolbiarz, Artur. “Nie tylko Praga. Udział śląskich rzeźbiarzy barokowych w dekorowaniu benedyktyńskich kościołów na Broumovsku.” W Barok na Broumovsku ze Śląskiej perspektywy – historia i współczesność, redakcja Arkadiusz Wojtyła, Małgorzata Wyrzykowska, 43–55, 135–143. Wrocław: Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, 2018.
• Kościoły Diecezji Świdnickiej. Nasze dziedzictwo, t. 1, opracowanie Katarzyna Jarzembowska. Bydgoszcz: Ikona, 2008.
• Kozieł, Andrzej. “O ambitnym opacie i kiepskim malarzu, czyli słów kilka o wystroju malarskim kaplicy św. Marii Magdaleny przy kościele klasztornym w Henrykowie.” Karkonosz. Studenckie Materiały Krajoznawcze 8 (1993): 53–67.
• Kozieł, Andrzej. “Kynast Johann Heinrich.” W Malarstwo barokowe na Śląsku, redakcja Andrzej Kozieł, 519–527. Wrocław: Via Nova, 2017.
• Krause, Walter. Grundriss eines Lexikon bildender Künstler und Kunsthandwerker in Oberschlesien von den Anfängen bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts. Oppeln: Der Oberschlesier, 1933.
• Lenkow, Ewa. Henryków. Wrocław: Dolnośląskie Towarzystwo Oświatowe, 1970.
• Mikołajek, Zuzanna. “Kaplice wschodnie kościoła cystersów w Henrykowie jako wyraz nowych zadań społecznych śląskich klasztorów mniszych w czasach baroku.” Quart 14, nr 4 (2009): 30–47.
• Musiał, Marcin. “Atrybucja i datacja wyposażenia kościoła św. Antoniego z Padwy we Wrocławiu w świetle kroniki konwentu franciszkanów reformatów.” Roczniki Sztuki Śląskiej 24 (2015): 117–138.
• Nowak, Romuald. Rzeźba śląska XVI–XVIII wieku. Katalog zbiorów. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 1994.
• Organiściak, Jerzy. Szlak cysterski na Ziemi Ząbkowickiej. Ząbkowice Śląskie: [s. n.], 2008.
• Ostowska, Danuta. “Ambony łodziowe na Śląsku.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. połowy XVIII w., redakcja Jan Białostocki, 247–250. Warszawa: PWN, 1970.
• Pater, Józef. Katalog ruchomych zabytków sztuki sakralnej w archidiecezji wrocławskiej, t. 2. Wrocław: Kuria Arcybiskupia Wrocławska, 1982.
• Petruk, Dominik. “Die Ikonographie der Dorsalreliefs des Chorgestühls in der Klosterkirche zu Heinrichau.” W Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafika na Śląsku i w krajach ościennych w XVII i XVIII w., redakcja Andrzej Kozieł, Beata Lejman, 208–215. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Oddział Wrocławski Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław 2002.
• Rzeźba śląska 1650–1770, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, opracowanie Danuta Ostowska. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 1969
• Sachs, Rainer. “Sztuka Śląska od XVI do XVIII wieku. Uwagi krytyczne.”, W Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku, redakcja Andrzej Józef Baranowski, 77–94. Arx Regia, Warszawa 1998.
• Samek, Jan. “Ambony naves et naviculae w Polsce.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. połowy XVIII w., redakcja Jan Białostocki, 212–246. Warszawa: PWN, 1970.
• Sito, Jakub. “Rzeźba śląskiego pogranicza Wielkopolski w XVIIII wieku.” W Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku, redakcja Andrzej Józef Baranowski, 151–168. Warszawa: Arx Regia, 1998.
• Stephan, Bernard. Kloster Heinrichau und seine Kunstschätze. Breslau-Deutsch Lissa: Flemmings Verlag, 1935.
• Teatr i mistyka. Rzeźba barokowa pomiędzy Zachodem a Wschodem, Muzeum Narodowe w Poznaniu, czerwiec–sierpień 1993, redakcja Konstanty Kalinowski. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 1993.
• Trewendt, Eduard. Versuch einer Geschichte des ehemaligen Fürstlichen Cisterzienser- Stift Heinrichau bei Münsterberg in Schlesien. Breslau: in Komission bei Eduard Trewendt, 1846.
• Uhlhorn, Anneliese. Meister und Werke der Plastik des Spätbarock in Breslau (ca. 1700–1750). Berlin: Alfred Unger, 1927.
• Wardzyński, Michał. “Nowe uwagi na temat twórczości rzeźbiarskiej Franza Josepha Mangoldta na Śląsku i w Rzeczypospolitej (Wrocław – Trzebnica – Jawor – Jasna Góra – Kraków-Skałka – Kościelna Wieś – Tyniec).” Roczniki Sztuki Śląskiej 20 (2011): 117–154.
• Wardzyński, Michał. “Marmury dolnośląskie. Zarys dziejów wydobycia i artystycznego wykorzystania w kamieniarstwie i rzeźbie w epoce nowożytnej na Śląsku i w Rzeczypospolitej.” W Rzeźba barokowa na Dolnym Śląsku w 2. połowie XVII w., redakcja Artur Kolbiarz, 109–138. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2020.
• Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, redakcja Sławomir Brzezicki et al. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.696

Biblioteka Nauki

16004647