Późnobarokowy wystrój i wyposażenie lwowskich kościołów trynitarzy

• Authors: Mirosława Sobczyńska-Szczepańska

Title variants

EN

Late-Baroque Dècor and Furnishing of Lviv’s Trinitarian Churches

Abstracts

EN

Both Lvov churches of the Trinitarians: of the Holy Trinity and of St Nicholas were given high-quality artistic Late Baroque décor and furnishing which have for long incited scholars’ interest. In the works conducted in 1750-1758 in the first of the churches K. Brzezina identified the participation of e.g. Stanisław Stroiński, Johann Georg Pinsel, and Bernard Meretyn. The previously unused source information demonstrates that they played a key role in the project, conducting the first in Lvov complex transformation of a church interior in the Rococo spirit. Its results have not survived, contrary to the stucco decoration and furnishing of the Church of St Nicholas executed mainly in the 1740s and 70s. A thorough analysis of their form and of written sources has allowed to verify contradictory attributions and datings, abounding in the literature on the subject.

PL

Obydwa lwowskie kościoły trynitarzy, pw. Świętej Trójcy i św. Mikołaja, otrzymały wysokiej klasy artystycznej późnobarokowy wystój i wyposażenie, od dawna budzące zainteresowanie badaczy. W pracach przeprowadzonych w latach 1750-1758 w pierwszej świątyni, wzięli udział – jak ustaliła K. Brzezina – m.in. Stanisław Stroiński, Johann Georg Pinsel i Bernard Meretyn. Niewykorzystane dotychczas informacje źródłowe wskazują, że odegrali oni w tym przedsięwzięciu kluczową rolę, dokonując pierwszej we Lwowie kompleksowej transformacji wnętrza kościelnego w duchu rokoka. Jej efekty nie przetrwały próby czasu, w odróżnieniu od dekoracji sztukatorskiej i wyposażenia kościoła pw. św. Mikołaja, wykonanych głównie w latach 40. i 70. XVIII w. Wnikliwa analiza ich form oraz źródeł pisanych pozwoliła na weryfikację sprzecznych atrybucji i datowań, w które obfituje literatura przedmiotu.

Keywords

PL

sztuka trynitarzy; kościół pw. Świętej Trójcy we Lwowie; kościół pw. św. Mikołaja we Lwowie; późny barok; rokoko; Stanisław Stroiński; Johann Georg Pinsel; Bernard Meretyn; Sebastian Fesinger

EN

Trinitarian art; Church of the Holy Trinity in Lvov; Church of St Nicholas in Lvov; Late Baroque Rococo; Stanisław Stroiński; Johann Georg Pinsel; Bernard Meretyn; Sebastian Fesinger

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2021
• Volume: 83
• Issue: 1
• Pages: 31-66

Dates

published

2021

Contributors

author

Mirosława Sobczyńska-Szczepańska

• Katowice, Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski

• https://orcid.org/0000000272491991

References

• Adamski, Jakub. “Kościół p.w. św. Marcina i klasztor OO. Karmelitów Trzewiczkowych we Lwowie.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 19, Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (I): 249–278. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011.
• Betlej, Andrzej. “Polejowski Maciej.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, redakcja Urszula Makowska, 7:374–376. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
• Betlej, Andrzej. Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2010.
• Betlej, Andrzej i Agata Dworzak. “Rocaille on the borderlands of Europe. Adaptation and development.” Revista de História da Arte, Serie W 8 (2019): The Art of Ornament. Senses, archetypes, shapes and functions: 31–46. Dostęp 22 lutego 2021. http://revistaharte.fcsh.unl.pt/rhaw8/RHA_W_8.pdf
• Białynia Chołodecki, Józef. Trynitarze. Lwów: Nakładem Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, 1911.
• Bochnak, Adam. Ze studiów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1931.
• Brzezina, Katarzyna. “Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy pw. Trójcy Przenajświętszej we Lwowie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 2:193–210. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1996.
• Brzezina-Scheuerer, Katarzyna. “Kościół parafialny pw. św. Mikołaja i dawny klasztor OO. Trynitarzy.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 19, Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (I): 321–347. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011.
• Dworzak, Agata. Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych. Kraków: Wydawnictwo Attyka, 2018.
• Dworzak, Agata. Polejowscy. Karta z dziejów lwowskiego środowiska artystycznego w drugiej połowie XVIII wieku. Warszawa: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika; Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, Uniwersytet Jagielloński, 2020.
• Dzik, Janina. Euntes in mundum universum predicate evangelium. Programy ideowe osiemnastowiecznych malowideł kościołów zakonnych na ziemiach południowo-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014.
• Gębarowicz, Mieczysław. Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI-XVIII w. Wrocław: Ossolineum, 1973.
• Hornung, Zbigniew. „Dalsze przyczynki do działalności Placidiego”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 9, 3-4 (1947): 281–298.
• Hornung, Zbigniew. Majster Pinsel snycerz. Karta z dziejów polskiej rzeźby rokokowej. Wrocław: Ossolineum, 1976.
• Jamski, Piotr. „Dekoracja kościoła Trynitarzy na Antokolu w Wilnie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 3:243–266. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 1998).
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. t. 10: Miasto Przemyśl, cz. 1: Zespoły sakralne, redakcja Jakub Sito, oprac. Piotr Krasny i Jakub Sito. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2004.
• Kowalczyk, Jerzy. [recenzja] “Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, pod red. Jana K. Ostrowskiego. Cz. I. Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 1, Kraków 1993.” Biuletyn Historii Sztuki 57, 3-4 (1995): 379–386.
• Kowalczyk, Jerzy. “Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej.” Rocznik Historii Sztuki 28 (2003): 169–298.
• Kowalczyk, Jerzy. Świątynie późnobarokowe na Kresach. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Przemyskie Centrum Nauki i Kultury, 2006.
• Krasny, Piotr. Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Universitas, 2003.
• Krasny, Piotr. “Kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzozdowcach.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 11:45–62. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2003.
• Krasny, Piotr. “Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych (1730-1780).” Rocznik Historii Sztuki 30 (2005): 147–189.
• Krasny, Piotr i Jan K. Ostrowski. “Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor Misjonarzy w Horodence.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 18: 79–105. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2010.
• Krasny, Piotr i Jakub Sito. “’Pan Piotr Polejowski snycerz lwowski’ i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 5: 175–202. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ., 2003.
• Lepiarczyk, Józef. “Architekt Franciszek Placidi (ok. 1710-1782).” Rocznik Krakowski 37 (1965): 63–126.
• Łobeski, Felicjan. “Opisy obrazów znajdujących się w kościołach miasta Lwowa. Kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja na przedmieściu Halickim.” Dodatek tygodniowy przy Gazecie Lwowskiej 50 (1854): 198–199.
• Mańkowski, Tadeusz. Fabrica Ecclesiae. Warszawa: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1946.
• Mańkowski, Tadeusz. Lwowska rzeźba rokokowa. Lwów: Nakładem Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, 1937.
• Mańkowski, Tadeusz. Dawny Lwów: jego sztuka i kultura artystyczna. Londyn: Nakładem Fundacji Lanckorońskich i Polskiej Fundacji Kulturalnej, 1974.
• Ostrowski, Jan K. „Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Buczaczu.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 1:15–28. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1993.
• Samek, Jan. “Ambony naves et naviculae w Polsce.” W Rokoko. Studia nad historią sztuki I połowy XVIII w. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Muzeum Śląskiego we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 219–246. Warszawa: PWN, 1970.
• Sito, Jakub. “Fesinger versus Pinsel. O parze rokokowych ołtarzy z dawnej fary w Buczaczu.” W Artyści włoscy w Polsce, redakcja Juliusz A. Chrościcki et al., 687–706. Warszawa: DiG, 2004.
• Sito, Jakub i Andrzej Betlej. “U źródeł twórczości Sebastiana Fesingera.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 2:339-359. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 1996.
• Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. [recenzja] “Agata Dworzak, Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych, Wydawnictwo Attyka, Kraków 2018, ss. 513.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 68, 4 (2020): 605-612.
• Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
• Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “Kościół pw. Przenajświętszej Trójcy i klasztor Trynitarzy «intra moenia» we Lwowie. Dzieje i architektura.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 6: 41–57. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 2006.
• Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “Malarz Joseph Prechtl. Przyczynek do monografii artysty.” Biuletyn Historii Sztuki, 80, 1 (2018): 49–86.
• Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “The obsequies of the nobleman Stefan Krzucki and his extraordinary catafalque.” W Court, nobles and festivals: Studies on the Early Modern visual culture, redakcja Oskar Rojewski i Mirosława Sobczyńska-Szczepańska, 155–164. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
• Wardzyński, Michał. “From Red Ruthenia to Rawa Mazowiecka: the Works of the Anonymous 'Master of Pełczyska’ as a Contribution to the Geography of Rococo Sculpture in Mazovia.” Ikonotheka. Prace Naukowe Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, 27 (2017): 211–240.
• Voznytskyi, Borys. Fransisk Olens'kyi - lvyvs'kyi sculptor drugod' polovyny XVIII st. Katalog vystavky. Lviv: Lvivs'ka kartinna galereia, 1995.

Identifiers

DOI

10.36744/bhs.894

Biblioteka Nauki

23944962