„Miserere” na głosy i instrumenty Pawła Szymańskiego. Konstrukcja dźwiękowa i znaczenia

• Authors: Violetta Kostka

Title variants

EN

Paweł Szymański’s ‘Miserere’ for Voices and Instruments. Sound Structure and Meanings

Abstracts

EN

This article is devoted to Paweł Szymański’s Miserere for voices and instruments (1993), with the aim of discussing its sound structure and the meanings attributed to it. Based on analysis of the work and a range of literature, the author claims that Miserere is an openly intertextual work, composed freely without the application of algorithmic methods. It is characterised by the presence of two basic structures rather than one: modal Gregorian chant and four-part canon in extended major–minor tonality. These two basic structures were combined into a whole using abstract ideas typical of Szymański. One easily notes that while the solo psalmody assumes its centuries-old form, the choral parts, though colouristically resembling plainchant, consist not of monodic singing but of recitations on six pitches and whispered passages. If we compare the canon with the ultimate shape of the composition, it turns out that the former was used as the basis for ensemble sections, primarily the cello and vibraphone parts, but with many (around one third) of the canon’s notes left out. The discussion of the work’s structure ends with information about its tripartite form. The author opens the section on meanings by presenting her cognitivist stance that meanings are not intrinsic to the work, but rather the music provokes interpreters to create them. Based on her own associations, the opinions of music critics and psychology literature on emotions, the author argues that the three sections of Miserere may be interpreted as corresponding to three emotions: balance, anxiety and balance regained. The article also contains the opening of the initial canon, which the author received from the composer, a fragment of Miserere arranged by the author and a table showing the work’s form.

PL

Niniejszy artykuł jest poświęcony Miserere na głosy i instrumenty (1993) Pawła Szymańskiego, a jego celem jest omówienie konstrukcji dźwiękowej utworu oraz przypisanych mu znaczeń. Bazując na analizie utworu i różnorodnej literaturze autorka stwierdza, że Miserere jest utworem jawnie intertekstualnym, do tego skomponowanym swobodnie, tj. bez użycia metod algorytmizowanych. Cechą charakterystyczną tego utworu jest to, że zawiera nie jedną, a dwie struktury wyjściowe: modalny chorał gregoriański i czterogłosowy kanon w poszerzonej tonalności dur-moll. Obie struktury wyjściowe zostały połączone z sobą w całość za pomocą − typowych dla Szymańskiego − abstrakcyjnych pomysłów. Dosyć łatwo rozpoznać, że solowe psalmodie występują w kształcie sprzed wieków, natomiast partie chóralne barwowo przypominają chorał, ale zamiast śpiewu monodycznego zawierają recytacje na sześciu wysokościach dźwięku i fragmenty szeptane. Z porównania kanonu z ostateczną kompozycją wynika, że ten pierwszy stał się podstawą odcinków zespołowych Miserere, w tym głównie partii wiolonczel i wibrafonu i że pominięto wiele jego dźwięków (około 1/3). Na koniec rozważań na temat konstrukcji utworu padają informacje o trzyczęściowej formie. Kwestię znaczeń autorka otwiera przyjętym przez siebie stanowiskiem kognitywistycznym, z którego wynika, że znaczenia nie tkwią w utworze, lecz że utwór prowokuje interpretatora do ich stworzenia. Powołując się na własne skojarzenia, opinie krytyków muzycznych i literaturę psychologiczną o emocjach, autorka ustala, że każdej z trzech części Miserere można przypisać uczucia: równowagi, niepokoju i powrotu do równowagi. Oprócz tekstu artykuł zawiera otrzymany od kompozytora początek wyjściowego kanonu, fragment Miserere w opracowaniu autorki oraz tabelę ukazującą formę kompozycji.

Keywords

PL

Paweł Szymański; Miserere; intertekstualność; struktura ukryta; transformacje; znaczenia

EN

Paweł Szymański; Miserere; intertextuality; concealed structure; transformations; meanings

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2022
• Volume: 67
• Issue: 2
• Pages: 29-43

Dates

published

2022

Contributors

author

Violetta Kostka

• Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

• https://orcid.org/0000000216558485

References

• Biblia Tysiąclecia Online, https://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=884, dostęp 5 III 2021.
• Fauconnier, Gilles, Mark Turner. The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities. New York: Basic Books, 2002.
• Fauconnier, Gilles, Mark Turner. Jak myślimy: Mieszaniny pojęciowe i ukryta złożoność umysłu. Przekł. Izabela Michalska. Warszawa: Biblioteka Kwartalnika KRONOS, 2019.
• Juslin, Patrik N., Petri Laukka. „Communication of Emotions in Vocal Expression and Music Performance: Different Channels, Same Code?”. Psychological Bulletin 129, nr 5 (2003): 770–814.
• Kostka, Violetta. Muzyka Pawła Szymańskiego w świetle poetyki intertekstualnej postmodernizmu. Gdańsk–Kraków: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki, Musica Iagellonica, 2018.
• Miserere mei, Deus: Psalm 50 (51) w interpretacji św. Tomasza z Akwinu: tekst w języku łacińskim i tłumaczenie na język polski z komentarzami, red. Mirosław Mróz. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2010.
• Naliwajek, Katarzyna. „Modele struktury muzycznej w Bagatelle für A.W. Pawła Szymańskiego”. Muzyka 46, nr 1 (2001): 61–84.
• Naliwajek-Mazurek, Katarzyna. [tekst w książeczce do CD]. W: Camerata Silesia Sings Szymański [CD], 5–13. Warszawa: Dux Recording Producers, 2016.
• Nycz, Ryszard. „Poetyka intertekstualna: tradycje i perspektywy”. W: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał P. Markowski, Ryszard Nycz, 153–180. Kraków: Universitas, 2012.
• Przybysz, Piotr. „Emocje muzyczne i ich estetyczne modyfikacje”. W: Neuroestetyka muzyki, red. Marcin Bogucki i in., 95–140. Poznań: PTPN, 2014.
• Ravasi, Gianfranco. Miserere: il piu celebre salmo penitenziale. Bologna: EDB, 2016.
• Rohrer, Tim. „Mimesis, Artistic Inspiration and the Blends We Live By”, Journal of Pragmatics 37, nr 10 (2005): 1686–1716.
• Szwarcman, Dorota. „40 x Szymański”. Ruch Muzyczny 51, nr 1 (2007): 12–16.
• Szymański, Paweł. „From Idea to Sound. A Few Remarks on My Way of Composing”. W: From Idea to Sound. Proceedings of the International Musicological Symposium held at Castle Nieborów in Poland, 4–5 IX 1985, red. Anna Czekanowska, Miloš Velimirović, Zbigniew Skowron, 134–139. Kraków: Nakładem Fundacji Zjednoczonej Europy, 1993.
• Tikkanen, Amy. „Anxiety, Psychology”. W: Encyclopaedia Britannica, https://www.britannica.com/science/anxiety, dostęp 10 III 2021.
• Turner, Mark. The Origin of Ideas: Blending, Creativity, and the Human Spark. Oxford: Oxford University Press, 2014 [e-book].
• Wallace, B. Alan, Shauna L. Shapiro. „Mental Balance and Well-Being: Building Bridges Between Buddhism and Western Psychology”. American Psychologist 61, nr 7 (2006): 690–701.
• Zbikowski, Lawrence. Conceptualizing Music: Cognitive Structure, Theory, and Analysis. Oxford: Oxford University Press, 2002.
• Zbikowski, Lawrence. Foundations of Musical Grammar. Oxford: Oxford University Press, 2017.

Identifiers

DOI

10.36744/m.1292

Biblioteka Nauki

25806244