Konrad Zawiłowski – doktor muzykologii solistą Wiener Hofoper. Kariera sceniczna

• Authors: Michał Piekarski

Title variants

EN

Konrad Zawiłowski – A Doctor of Musicology as Soloist at the Wiener Hofoper. The Stage Career

Abstracts

EN

Konrad Zawiłowski (b. 1880 in Kraków, d. 1952 in Berlin) was notably the first Pole who became a musicologist, graduating from the University of Vienna in 1902. More spectacular, however, was his artistic career. Having made his debut at Warsaw Opera in 1903, he sang at the Municipal Theatre in Lwów (now Lviv), and later was for three seasons (1904–07) the main baritone at Vienna’s Hofoper, for which he was engaged by Gustav Mahler. In the same period, he made a name for himself as the first Pole ever to become a soloist at the Bayreuth Festspielhaus (1904). Now forgotten both as a musicologist and artist, Zawiłowski has an exceptionally brief and laconic entry in Encyklopedia Muzyczna PWM / PWM Edition’s Music Encyclopaedia (with no bibliography). Though his doctoral dissertation was dedicated to Stanisław Moniuszko, he was not mentioned in the context of the Moniuszko Year (2019). There was absolutely no information about him, either, at the 2019 Viennese exhibition for the 150th anniversary of Wiener Staatsoper (previously Hofoper). Only a few mentions of the artist can be found in some individual texts. This paper aims to revive his memory as a singer known in Polish opera houses as well as many theatres in Austria and Germany. His choice of musicological studies and a professional singer’s career is examined. Research into Zawiłowski’s biography and career has been conducted here on the basis of materials kept at the Archiv der Universität Wien as well as, most importantly, a number of press titles from Vienna, Berlin, Warsaw, Lwów, and Kraków, theatrical posters, and the Wiener Staatsoper online database. Most of the information provided by these sources has remained completely unknown to date.

PL

Konrad Zawiłowski (ur. 1880 r. w Krakowie, zm. 1952 w Berlinie) odznaczył się jako pierwszy polski muzykolog, absolwent Uniwersytetu Wiedeńskiego w 1902 r. Bardziej spektakularna była jednak jego kariera artystyczna. W 1903 r. debiutował na scenie Opery Warszawskiej, następnie występował w Teatrze Miejskim we Lwowie, po czym przez trzy sezony (1904–1907) był głównym barytonem wiedeńskiej Hofoper, do której zaangażowany został przez Gustava Mahlera. W tym czasie odznaczył się tez jako pierwszy Polak, solista Festspielhais w Bayreuth (1904 r.).  Dziś postać Zawiłowskiego jest zapomniana, zarówno jako muzykologa, jak i artysty. Poświęcone Zawiłowskiemu hasło w Encyklopedii Muzycznej PWM jest wyjątkowo skromne i lakoniczne (bez podanej bibliografii). O Zawiłowskim nie pisano także z okazji Roku Moniuszkowskiego, choć jego praca doktorska poświęcona była właśnie Stanisławowi Moniuszce. Również w 2019 r. podczas wystawy zorganizowanej w Wiedniu z okazji jubileuszu 150-lecia Wiener Staatsoper (Hofoper) całkowicie zabrakło informacji na jego temat. Nieliczne wzmianki dotyczące Zawiłowskiego pojawiają się dziś w pojedynczych pracach. Celem niniejszego artykułu jest przypomnienie sylwetki Zawiłowskiego jako artysty śpiewaka, znanego zarówno polskim scenom operowym jak i wielu teatrom w Austrii i Niemczech. Postawione zostało też pytanie dotyczące wyboru przez Zawiłowskiego studiów muzykologicznych oraz kariery zawodowego śpiewaka. W badaniach nad życiorysem i karierą Zawiłowskiego zostały wykorzystane materiały zgromadzone w Archiv der Universität Wien, a przede wszystkim szereg czasopism wydawanych w Wiedniu, Berlinie, Warszawie, Lwowie i Krakowie. Autor posłużył się także afiszami teatralnymi oraz bazą internetową Wiener Staatsoper. W zdecydowanej większości dostarczają one całkowicie nieznanych dotąd informacji.

Keywords

PL

Konrad Zawiłowski; Lwów; Wiedeń; Bayreuth; Berlin; opera

EN

Konrad Zawiłowski; Lviv; Vienna; Bayreuth; Berlin; opera

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2023
• Volume: 68
• Issue: 2
• Pages: 49-71

Dates

published

2023

Contributors

author

Michał Piekarski

• Instytut Historii Nauki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000150456100

References

• Büchl, Alois. „Walter Gustav”. W: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Personenteil, red. Ludwig Finscher. T. 17, 442–443. Kassel: Bärenreiter Verlag, 2007.
• Chmara-Żaczkiewicz, Barbara. „Reszke Jan”. W: Encyklopedia muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 8, 368–369. Kraków: PWM, 2004.
• Chmara-Żaczkiewicz, Barbara. „Zboińska-Ruszkowska Helena”, w: Encyklopedia muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 12, 338–339. Kraków: PWM, 2012.
• Corpus studiorosum Universitatis Iagelloniae in saeculis XVIII-XX, red. Krzysztof Stopka. T. 3. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2015.
• Danuser, Hermann. „Mahler Gustav”. W: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Personenteil, red. Ludwig Finscher. T. 11, 813–855. Kassel: Bärenreiter-Verlag, 2004.
• Dictionary of German Biography, red. Walther Killy. T. 10. München: de Gruyter, 2006.
• Encyklopedia Teatru Polskiego, https://encyklopediateatru.pl, dostęp 21 XI 2022.
• Großes Sänger Lexikon, red. Karl J. Kutsch, Leo Riemens. T. 5. München: Gruyter de Saur, 2003.
• Janczewska-Słomko, Katarzyna, Bożenna Różniatowska. Muzycy pedagodzy urodzeni do 1871 roku w kulturze polskiej. Warszawa: Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków, 2018.
• Jubiläumsausstelung. 100 Jahre Wiener Oper am Ring, red. Alexander Witeschnik. Wien: Österreichische Bundesregierung, 1969.
• Kaczyński, Tadeusz. Dzieje sceniczne „Halki”. Kraków: PWM, 1969.
• Kański, Józef. „Zawiłowski Konrad”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 12, 337. Kraków: PWM, 2012.
• Korolewicz-Waydowa, Janina. Sztuka i życie. Mój pamiętnik. Wrocław: Ossolineum, 1969.
• Kozak-Wawrzyńska, Zofia. Kultura muzyczna Warszawy 1879–1901 jako tło działalności Instytutu Muzycznego w latach 1879–1901. Warszawa: PWSM, 1969.
• Kwiecińska, Agata. „Polscy śpiewacy w Bayreuth. Niezbadana historia”, https://www.dw.com/pl/polscy-%C5%9Bpiewacy-w-bayreuth-niezbadana-historia/a-45050864, dostęp 23 IX 2022.
• Markiewicz, Leon. „Didur Adam”. W: Encyklopedia muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 2, 409–410. Kraków: PWM, 1984.
• Mazepa, Leszek. Adam Didur we Lwowie. Wrocław: Stowarzyszenie Pedagogów Śpiewu, 2002.
• Pajączkowski, Franciszek. Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900–1906. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1960.
• Piekarski, Michał. „Lemberg und Wien. Ein Beitrag zur Geschichte der musikalischen Beziehungen zwischen beiden Städten”. Jahrbuch des Wissenschaftlichen Zentrums der Polnischen Akademie der Wissenschaften in Wien 10 (2019): 259–273.
• Portale di varia cultura, „Hans Pfitzner”, https://www.rodoni.ch/PFITZNER/pfitzner.pdf, dostęp 26 X 2022.
• Reiss, Józef. Almanach muzyczny Krakowa. T. 1. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 1939.
• Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, red. Zbigniew Raszewski. Warszawa: PWN, 1973.
• Sołtys, Maria Ewa. Tylko we Lwowie. Dzieje życia i działalności Mieczysława i Adama Sołtysów. Wrocław: Ossolineum, 2008.
• Weiss, Walter M. Wien. Eine Stadt in Biographien. München: Merian, 2015.
• Wiener Staatsoper Suchergebnis, https://archiv.wiener-staatsoper.at/search/person/8751, dostęp 5 VI 2019.
• Wypych-Gawrońska, Anna. „Opery Mozarta w teatrze polskim w latach 1832–1918”. Res Facta Nova 10 (2008): 149–164.
• Zieziula, Grzegorz, opr. „Korespondencja Romana Statkowskiego z lat 1899–1913”. Muzyka 56, nr 1 (2011): 63–128.
• Życzkowski, Józef. Gaudeamus igitur… Dzieje Krakowskiego Chóru Akademickiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977.

Identifiers

DOI

10.36744/m.1771

Biblioteka Nauki

24272194