Opera „Filozof zmieniony” Michała Kazimierza Ogińskiego w świetle nowych badań

• Authors: Irena Bieńkowska

Title variants

EN

Michał Kazimierz Ogiński’s Opera ‘Filozof zmieniony’ in the Light of Latest Research

Abstracts

EN

Filozof zmieniony (A Philosopher Transformed) is a comic opera with educational elements, one of the first Polish-language works in this genre, staged in the carnival of 1771 in Słonim (now Slonim, Belarus) at the court theatre of Michał Kazimierz Ogiński. At present we only have its libretto, anonymously published in Vilnius in 1771 and again in 1779. All the twelve individual parts are sung. The libretto is preceded by a didactic preface and features two themes: a lyrical (amorous) and a satirical (humorous) one. The latter is reflected in character presentation, enhanced by the fact that most of them have telling surnames. Possibly inspired by Moliere’s comedies, Ogiński also introduced realistic and satirical elements into the text. The opera comprises a total of sixteen sung numbers (nine in Act I, seven in Act II), including ten arias (one preceded by a recitativo), three duets, a trio, a sextet, and the final chorus. The opera contains two songs not previously identified by musicologists, which come from Ogiński’s 1770 collection of songs. These two, ‘Anetka’ (‘Anette’) and ‘O Filozofii’ (‘On Philosophy’) are used respectively in Scenes I and VI of Act II. The melody of the former song was also printed as an ‘Aria’ in an 1806 violin handbook, which shows that Ogiński’s opera enjoyed some popularity. The handbook quotes (mostly without giving the names of composers) melodies belonging to the late eighteenth-century repertoire. These include pieces by Ignaz Pleyel and excerpts from operas staged in Warsaw, such as Jan Stefani’s Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale (The Supposed Miracle or Cracovians and Highlanders) and the extremely popular Zośka, czyli Wiejskie zaloty (Zoska, or the Village Amours) by Maciej Kamieński.

PL

Filozof zmieniony, komiczna opera o zabarwieniu dydaktycznym, jest jednym z pierwszych dzieł w tym gatunku w języku polskim. Po raz pierwszy kompozycja zostało zaprezentowana w karnawale 1771 roku w Słonimiu w teatrze nadwornym Michała Kazimierza Ogińskiego. Obecnie dysponujemy jedynie librettem opery anonimowo wydanym w Wilnie w 1771 i ponownie w 1779 roku. Wszystkie występujące w operze postacie – łącznie dwanaście – mają partie śpiewane. Libretto dzieła poprzedzone wstępem o charakterze dydaktycznym zawiera dwa wątki: liryczno-miłosny i satyryczno-humorystyczny. Ten drugi  przejawia się w sposobie oddania przez Ogińskiego postaci, co zostało spotęgowane poprzez nadanie większości bohaterów nazwisk znaczeniowych. Ogiński, być może inspirowany komediami Molièra, wprowadził ponadto do tekstu elementy realistyczno-satyryczne. Łącznie w operze umieszczono 16 fragmentów śpiewanych – 9 w I akcie i 7 w drugim: 10 arii (w tym jedna poprzedzona recytatywem), trzy duety, tercet, sekstet oraz końcowy chór. W Filozofie zmienionym wykorzystano dwie pieśni, niezauważone dotychczas przez muzykologów, pochodzące z sygnowanego nazwiskiem Ogińskiego zbioru z 1770 roku pt. Pieśni: Anetka oraz O Filozofii, które zostały wykorzystane w drugim akcie opery odpowiednio w scenie pierwszej i szóstej. Melodię pieśni Anetka oznaczoną jako „Aria” odnajdziemy ponadto w podręczniku nauki gry na skrzypcach z 1806, co dowodzi pewnej popularności opery Ogińskiego.  Podręcznik ów mieści melodie w większości zanotowane bez atrybucji autorskich, pochodzące z repertuaru końca XVIII wieku, m.in. kompozycje Ignacego Pleyela oraz fragmenty z oper prezentowanych na scenie warszawskiej, m.in. Cudu mniemanego Jana Stefaniego czy z bardzo popularnej wówczas opery Zośka czyli Wiejskie zaloty M. Kamieńskiego.

Keywords

PL

Michał Kazimierz Ogiński; Słonim; opera Filozof zmieniony; opera komiczna; opera polska

EN

Michał Kazimierz Ogiński; Slonim; A Philosopher Transformed; comic opera; Polish opera

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2023
• Volume: 68
• Issue: 2
• Pages: 72-93

Dates

published

2023

Contributors

author

Irena Bieńkowska

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000273758715

References

• Ciechanowiecki, Andrzej. Michał Kazimierz Ogiński und sein Musenhof zu Słonim. Köln–Graz: Böhlau Verlag, 1961.
• Dacewicz, Alicja. „O rękopisie utworu «Polowanie» czyli «Heca albo polowanie na zająca…» ze zbioru Księży Misjonarzy w Wilnie”. Muzyka 61, nr 2 (2016): 99–110.
• Heca albo Polowanie na zająca: krotochwila myśliwska w jednym akcie, wyd. Jerzy Gołos. Warszawa: Akademia Flow, 2012.
• Jackl, Jerzy. „Teatr stanisławowski w prasie współczesnej polskiej i obcej: aneksy”. Pamiętnik Teatralny 16, nr 1 (1967): 22–89.
• Kadulska, Irena. Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1993.
• Miller, Antoni. Teatr i muzyka na Litwie jako strażnice kultury zachodu (1745–1865). Studium z dziejów kultury polskiej. Wilno: Wydawnictwo im. Stanisława i Tekli z hr. Borychów Łopacińskich, 1936.
• Reszek, Stefan. „O nazwiskach bohaterów komedii XVIII wieku”. Pamiętnik Literacki 44, nr 3–4 (1953): 217–237.
• Sapieha, Teofila. Z pamiętnika konfederatki księżnej Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny (1771–1773), wyd. Władysław Konopczyński. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1914.
• Sieradz, Małgorzata. „Ogiński, Michał Kazimierz”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 7, 148–150. Kraków: PWM, 2002.
• Vautrin, Hubert. „Obserwator w Polsce”. W: Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, red. Wacław Zawadzki. T. 1, 704–829. Warszawa: PIW, 1963.
• Ziontek, Artur. „Michał Kazimierz Ogiński jako poeta. Kanon tekstów i problemy atrybucji”. Pamiętnik Literacki 102, nr 2 (2011): 199–219.
• Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 1997.

Identifiers

DOI

10.36744/m.1772

Biblioteka Nauki

24272933