Informacje ze źródeł augustiańskich o życiu muzycznym w warszawskim kościele św. Marcina w XVII wieku oraz o działających w tym czasie muzykach królewskich

• Authors: Barbara Przybyszewska-Jarmińska

Title variants

EN

Information from Augustinian Sources Concerning 17th-Century Musical Life in Warsaw’s Church of St Martin as well as Royal Musicians from That Period

Abstracts

EN

From the 17th-century onward, when Warsaw’s Royal Castle became the main seat of successive Polish kings, the Augustinian Church of St Martin was not only the venue for the relatively intensive music activity of the Austin Friars themselves and of musicians whom they hired, but also for performances by the royal ensemble. The royal musicians who belonged to the Order of Saint Augustine were lodged in the monastery itself. Despite enormous losses related to the 1864 dissolution of the monastery following the January Uprising, some of the handwritten materials concerning its history, as well as the documents of the Polish Augustinian province, have been preserved (though dispersed) and may provide musicologists with hitherto unresearched, precious sources of knowledge on this subject. The first section of the paper is dedicated to music and musicians at St Martin’s Church, the organ and its renovations, as well as that church’s organists known by name (who included: Izajasz of Bochnia, Wilhelm Ruczkowski, Mikołaj Sieracki, Marian Chebdowski and Hieronim Bobowski), cantors (Andreas Jaslav, Ambrosius Gruzelowicz, Marian Chebdowski, Hieronim Bobowski – who held the post of organist in the Kraków monastery, Bonawentura Krawarski, Chrysostomus Truszkowski, and Esaias Pawlikowicz (?)), as well as musicians-members of the monastic community who performed other functions (in their numbers, again Bonawentura Krawarski, as well as Andrzej Chrzanowski), and lay musicians employed by the friars. The surviving bills from the 1680s and 90s allow us to reconstruct the occasions on which King John III Sobieski’s ensemble frequently performed in this church, which also once hosted the ensemble of Cardinal Michał Stefan Radziejowski. In later sections I quote hitherto entirely unknown information from Augustinian manuscripts and other supplementary sources of various provenance, concerning the biographies of royal musicians. From these documents we learn of: Asprilio Pacelli’s aborted plan of journey to Rome in 1623; the whereabouts of a tenement house purchased by Marcin Mielczewski and his wife Jadwiga née Kołaczek; Bartłomiej Pękiel’s links to the monastery of St Martin, and the year of his death (he died in 1666, and not around 1670, as it has been accepted so far); the period of the royal bass-singer Adeodat Barochius’ (OESA) work in Warsaw and his origins (he came from Perugia), as well as of his founding, along with the Conventual Franciscan Vincenzo Scapitta da Valenza, and another Augustinian, Alfonso Selvatici, of the Fraternity of St Cecilia at St Martin’s Church. Finally, we obtain information concerning the biography of that last musician, including his connection to the royal ensemble (where he sang alto), from the times of King Ladislaus IV Vasa, and subsequently after a break in the 1650s (possibly also the early 1660s) during the reigns of John II Casimir Vasa, Michael Korybut Wiśniowiecki, and John III Sobieski. According to a source from Warsaw’s Augustinian monastery, Selvatici died in 1678 as the royal Kapellmeister.

PL

Kościół św. Marcina oo. augustianów w Warszawie od XVII w., kiedy warszawski Zamek Królewski stał się główną siedzibą kolejnych królów Polski, stanowił nie tylko miejsce dość intensywnego uprawiania muzyki przez samych zakonników i muzyków przez nich wynajmowanych, ale i występów kapeli królewskiej. W samym klasztorze zaś znajdowali mieszkanie muzycy królewscy, którzy należeli do zakonu św. Augustyna. Zachowane, pomimo ogromnych strat związanych z kasatą klasztoru po powstaniu styczniowym, rozproszone rękopisy dokumentujące jego dzieje, jak również akta prowincji polskiej oo. Augustianów stanowią niewykorzystywane przez muzykologów cenne źródła wiedzy na ten temat. Pierwszy paragraf  artykułu poświęcony jest muzyce i muzykom w kościele św. Marcina. Zawiera informacje o organach i ich remontach oraz o zapoznanych organistach (wśród których był Izajasz z Bochni, Wilhelm Ruczkowski, Mikołaj Sieracki, Marian Chebdowski, Hieronim Bobowski), a także kantorach (jak  znani z nazwiska Andreas Jaslav, Ambrosius Gruzelowicz, Marian Chebdowski, Hieronim Bobowski, który w klasztorze w Krakowie pełnił funkcję organisty, Bonawentura Krawarski, Chrysostomus Truszkowski, Esaias Pawlikowicz (?)) i muzykach innych specjalności należących do klasztornej społeczności (tu ponownie Bonawentura Krawarski oraz Andrzej Chrzanowski), jak również o zatrudnianych przez zakonników muzykach świeckich. Na podstawie zachowanych rachunków z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVII w. podane są okazje, z jakich w kościele wielokrotnie występowała kapela króla Jana III Sobieskiego, a jednorazowo kardynała Michała Stefana Radziejowskiego. Kolejne paragrafy przynoszą nieznane informacje, zaczerpnięte z rękopisów augustiańskich i różnej proweniencji źródeł uzupełniających, do biografii  muzyków królewskich. Dotyczą one nieznanych i niezrealizowanych planów Asprilia Pacellego wyjazdu w 1623 r. do Rzymu, lokalizacji kamienicy, którą w 1648 r. nabył Marcin Mielczewski wraz z małżonką Jadwigą Kołaczkówną, związków Bartłomieja Pękiela z klasztorem św. Marcina i rocznej daty jego śmierci (muzyk zmarł w 1666, a nie ok. 1670  r., jak się dotąd przyjmowało), czasu działalności w Warszawie augustianina, królewskiego śpiewaka-basa Adeodata Barochiusa, jego pochodzenia (z Perugii) oraz udziału, wraz z franciszkaninem konwentualnym Vincenzo Scapittą da Valenza  i augustaninem  Alfonso Selvaticim w założeniu w kościele św. Marcina bractwa św. Cecylii, wreszcie biografii tego ostatniego, w tym jego związków z kapelą królewską w charakterze śpiewaka-alta sięgających czasów Władysława IV, a kontynuowanych, po przerwie w latach pięćdziesiątych i być może początkach lat sześćdziesiątych, za panowania Jana II Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, augustianina-muzyka zmarłego, według źródła wytworzonego w warszawskim klasztorze augustianów w 1678 r., jako królewski kapelmistrz.

Keywords

PL

historia muzyki w XVII wieku; Warszawa; Augustianie; organiści; kantorzy; kapela królów Polski

EN

17th-century music history; Warsaw; Augustinians; organists; cantors; the Polish kings’ ensemble

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 2
• Pages: 25-61

Dates

published

2020

Contributors

author

Barbara Przybyszewska-Jarmińska

• Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000296257366

References

• Bartoszewicz, Julian. Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym. Warszawa: S. Orgelbrand, 1855.
• Bullarium Ordinis Sancti Augustini. Regesta. Wyd. Carolus Alonso. T. 8, 1669–1700. Romae: Romae Inst. Historicum Augustinianum, 2003.
• Chybiński, Adolf. Słownik muzyków dawnej Polski do roku 1800. Kraków: PWM, [1949].
• Chybiński, Adolf. „Z dziejów muzyki polskiej do 1800 roku”. Muzyka 4, nr 7–9 [specjalny pt. Muzyka polska] (1927): 31–72.
• Diariusz podróży do Polski wydany z pamiętników Jana Chrzciciela Faggiuoli. Wyd. Władysław Kulczycki. Czas. Dodatek Miesięczny, 3 (1858) t. 11: 237–306.
• Dobrzańska-Fabiańska, Zofa. „Pękiel Bartłomiej”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 8, 83–87. Kraków: PWM 2004.
• Dobrzańska-Fabiańska, Zofa. „Wstęp”. W: Bartłomiej Pękiel, Opera omnia. T. 1, Utwory wokalno-instrumentalne. Wyd. Zofa Dobrzańska-Fabiańska. Kraków: Musica Iagellonica, 1994 (= Monumenta Musicae in Polonia, seria A: Opera omnia).
• Eitner, Robert. Biographisch–Bibliographisches Quellen–Lexikon der Musiker und Musikgelehrten. T. 1. Leipzig: Breitkopf & Haertel, 1900, przedruk Graz: Akademische Druck-u. Verlagsanstalt, 1959.
• Feicht, Hieronim. „Kompozycje religijne Bartłomieja Pękiela”. Maszynopis, Lwów 1925.
• Feicht, Hieronim. „Muzyka w okresie polskiego baroku”. W: Z dziejów polskiej kultury muzycznej. T. 1, red. Zygmunt M. Szweykowski. Kraków: PWM, 1958.
• Feicht, Hieronim. „Przyczynki do dziejów kapeli królewskiej w Warszawie za rządów kapelmistrzowskich Marka Scacchiego”. Kwartalnik Muzyczny 1, nr 2 (1929): 125–144.
• Feicht, Hieronim. Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku. Kraków: PWM, 1980.
• Gołos, Jerzy. Warszawskie organy: historia i zabytki. T. 2, Katalog aktualny, katalog historyczny. Warszawa: Fundacja Artibus, 2003.
• Jachimecki, Zdzisław. Historia muzyki polskiej (w zarysie). Warszawa–Lublin: Gebethner i Wolff, 1920.
• Jachimecki, Zdzisław. „Kontrapunkciści polscy w kapeli Władysława IV”. Młoda Muzyka 2, nr 19 (1909): 3–5.
• Jachimecki Zdzisław. Muzyka polska w rozwoju historycznym od czasów najdawniejszych do doby obecnej. T. 1, Od Bogurdzicy do Chopina włącznie. Kraków: Księgarnia Stefana Kamińskiego, 1948.
• Jachimecki, Zdzisław. Rozwój kultury muzycznej w Polsce. Kraków: Ant. Piwarski i Sp., 1914.
• [Jarzębski, Adam] Adama Jarzębskiego Gościniec abo Opisanie Warszawy 1643 r. Wyd. Władysław Korotyński. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, 1909 Jarzębski, Adam. Gościniec abo Krotkie opisanie Warszawy. Opr. i wstęp Władysław Tomkiewicz. Warszawa: PWN, 1974.
• Joannes Baptista Lancelotti (1622–1627). Wyd. Tadeusz Fitych. Kraków: PAU, Fundacja Lanckorońskich, 2001 (= Acta Nuntiaturae Polonae 22/1).
• Király, Peter. „Alfonso Selvatici – egy szerzetes- zenész Nádasdy Ferenc rezidenciáján és a lengyel királyi udvarban”, Lymbus 2017: 257–264.
• Király, Peter. „Musik und Musiker an der Residenz des Ferenc Nádasdy III”. W: Die Familie Nádasdy vom 16. Bis ins 20 Jahrhundert. Tagungsband der 29. und 30. Schlaininger Gespräche 2009/2010, red. Rudolf Krope, 175–197. Eisenstadt: Landesmuseum Burgenland 2015 (= Wissenschaftliche Arbeiten aus dem Burgenland (WAB) 154).
• Kmicic-Mieleszyński, Wacław. „Geneza Cribrum musicum”. Muzyka 2, nr 3 (1957): 3–17.
• Kobierzycki, Stanisław. Historia Władysława, królewicza polskiego i szwedzkiego. Wyd. Janusz Byliński i Włodzimierz Kaczorowski, przekł. Marek Krajewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
• Kolak, Wacław. Katalog Archiwum OO. Augustianów 1299–1950. Kraków: Klasztor OO. Augustianów w Krakowie, Archiwum Państwowe w Krakowie, 1996.
• Kowalczyk, Janina. „Augustianie-Eremici”, III: „W Polsce”. W: Encyklopedia Katolicka. T. 1, red. Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułowski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1985.
• Kratochwil, Zofa. „Augustianie w Warszawie. Kościół i klasztor św. Marcina (1356–1864)”. Warszawskie Studia Teologiczne 7 (1994): 191–216.
• Łoziński, Jerzy Z., Andrzej Rottermund, red. Warszawa: Stare Miasto: tekst, opr. Zofa Baranowska i in. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1993 (= Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Seria nowa 11/1).
• Łukaszewicz, Józef. Krótki opis historyczny kościołów parochialnych […] Diecezji Poznańskiej. T. 3. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, 1863.
• Milan, Gabriella. „Fagiuoli Giovanni Battista”. W: Dizionario Biografco degli Italiani. T. 44, 175–179. Roma: Treccani 1994.
• Mizgalski, Jerzy. „Organiści i organmistrze polscy”. Prace Naukowe Instytutu Muzykologii UW 1 (1961): 58–113.
• Niemcewicz, Julian Ursyn. Zbiór pamiętników o dawnej Polszcze. T. 3. Warszawa: N. Glücksberg, 1822.
• Niklewska, Jolanta. „Nowy nabytek Muzeum Historycznego M. St. Warszawy”. Rocznik Warszawski 28 (1998): 323–331.
• Niklewska, Jolanta. „Tabula censuum warszawskiego kościoła Św. Marcina jako źródło poznania siedemnastowiecznych dochodów klasztoru”. Almanach Muzealny 2 (1999): 85–100.
• Patalas, Aleksandra. „Różycki Jacek”. W: Encyklopedia muzyczna PWM, red. Elżbieta Dzię- bowska T. 8, 496. Kraków: PWM, 2004.
• Perz, Mirosław. „Pękiel Bartłomiej”. Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.21208.
• Poliński, Aleksander. „Mielczewski Marcin”. W: Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, 10–11. Seria I, t. 47–48. Warszawa: Drukarnia „Gazety Handlowej”, 1912.
• Polska, jej dzieje i kultura. T. 2, 1572–1795, opr. Jan Stanisław Bystroń i in. Warszawa: Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, [1929].
• Przyboś, Adam. „Prażmowski Wojciech Remigian”. W: Polski Słownik Biografczny, T. 28, 336. Wrocław i in.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1984–85.
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Alfonso Selvatici. Zapomniany maestro di cappella Jana III Sobieskiego”. Diagonali 3 (2015) (czasopismo internetowe niedostępne obecnie online; wersja cyfrowa w Bibliotece Instytutu Sztuki PAN w Warszawie).
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Barok. Cz. 1, 1595–1696. Warszawa: Sutkowski Edition, 2006 (= Historia Muzyki Polskiej 3).
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Marcin Mielczewski and Music under the Patronage of the Polish Vasas. Przekł. John Comber. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2014 (= Eastern European Studies in Musicology 3).
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Marcin Mielczewski – życie i dorobek”. W: Marcin Mielczewski. Studia, red. Zygmunt M. Szweykowski, 7–26. Kraków: Musica Iagellonica, 1999.
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Muzyczne dwory polskich Wazów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2007.
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Muzyka i fnanse. Nieznane źródła do dziejów życia muzycznego na dworze królewskim polskich Wazów. II”. Muzyka 44, nr 3 (1999): 83–91.
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Muzyka pod patronatem polskich Wazów. Marcin Mielczewski. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2011.
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Te Reception of Music Composed in the Commonwealth of Poland and Lithuania in the 17th Century in the Countries to the South”. W: Te Musical Sources of Spiš / Zips and Central Europe, red. Janka Petőczová, 33–43. Bratislava: Ústav hudobnej vedy SAV, 2018.
• Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Wstęp”. W: Asprilio Pacelli, Sacrae cantiones, wyd. Barbara Przybyszewska-Jarmińska. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Liber Pro Arte, 2012 (= Monumenta Musicae in Polonia, seria B: Collectanea musicae artis).
• Repertorium rerum Polonicarum ex Archivo Orsini in Archivo Capitolino Romae. I pars, collegit Wanda Wyhowska De Andreis. Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1961 (= Elementa ad fontium editiones III).
• Repertorium rerum Polonicarum ex Archivo Orsini in Archivo Capitolino. II pars, collegit Wanda Wyhowska De Andreis. Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1962 (= Elementa ad fontium editiones VII).
• Rostirolla, Giancarlo. „Musicisti Umbri nella Cappella Giulia di San Pietro in Vaticano dalle origini agli inizi del Seicento. Con una nota sul magistero padovano di fra Rufno Cecchi Bartolucci di Assisi”. W: Arte e Musica in Umbria tra Cinquecento e Seicento. Atti del XII Convegno di Studi Umbri. Gubbio–Gualdo Tadino. 30 novembre–2 dicembre 1979, red. Biancamaria Brumana, Francesco F. Mancini, 115–147. Gubbio: Centro di studi umbri, 1981.
• Senn, Walter. Musik und Teater am Hof zu Innsbruck. Innsbruck: Österreichische Verlagsanstalt, 1954.
• Słownik muzyków polskich, red. Józef M. Chomiński. T. 1–2. Kraków: PWM, 1964, 1967.
• [Sobieszczański, Franciszek M.] Dzielnica Staromiejska w Warszawie. Szkice historyczno-obyczajowe Franciszka Maksymiljana Sobieszczańskiego. Zebrał Alexander Kraushar. Warszawa: Druk L. Bogusławskiego, [1920] (= Biblioteka Dzieł Wybornych).
• Sołtan, Andrzej. „Muzycy warszawscy w latach 1583–1655”. Rocznik Warszawski 18 (1985): 23–59.
• Szweykowscy, Anna i Zygmunt M. Włosi w kapeli królewskiej polskich Wazów. Kraków: Musica Iagellonica, 1997.
• Szweykowska, Anna. „Barochius Adeodatus”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 1, 193. Kraków: PWM, 1979.
• Szweykowska, Anna. „Kapela królewska Jana Kazimierza w latach 1649–1652”. Muzyka 13, nr 4 (1968): 40–48.
• Szweykowska, Anna. „Luparini Giuseppe”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 5, 148. Kraków: PWM, 1997.
• Szweykowska, Anna. „Notatki dotyczące kapeli królewskiej w XVII wieku”. Muzyka 16, nr 3 (1971): 91–98.
• Tabel’ domam” g. Varšavy i predměst’â Pragi, [Varšava] 1887 Uth, Grzegorz. Szkic historyczno-biografczny zakonu augustiańskiego w Polsce. Kraków: Nakładem OO. Augustianów w Krakowie, 1930.
• Wejnert, Aleksander. Starożytności Warszawy. Dzieło zbiorowe. T. 4. Warszawa: Bank Polski, 1856.
• Wejnert, Aleksander. Starożytności Warszawy. Dzieło zbiorowo-zeszytowe. T. 1. Warszawa: Józef Unger, 1848.
• Zieliński, Jarosław. Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. T. 11, Miechowska – Myśliwiecka. Warszawa: TONZ, 2005 (= Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami).
• Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości 1510–1770. Wyd. Anna Berdecka, Janina Rutkowska, Anna Sucheni-Grabowska, Hanna Szwankowska. Warszawa: PWN, 1963.

Identifiers

DOI

10.36744/m.446

Biblioteka Nauki

28327953