O historii Opery Robotniczej w Krakowie (1954–1957)

• Authors: Sławomir Wieczorek

Title variants

EN

On the History of Kraków Workers’ Opera (1954–1957)

Abstracts

EN

Stanisław Drabik initiated and organised two unique opera companies, which later sank for many years into oblivion. In 1947–1949 Drabik ran the Workers’ Opera in Wrocław, which prepared a production of Stanisław Moniuszko’s The Raftsman in 1948. He returned to this idea in 1954 in Kraków, where a second opera house of this kind was set up under his direction. Following two years of rehearsals, in July 1956 Kraków’s Workers’ Opera staged Stanisław Moniuszko’s Halka at the Juliusz Słowacki Theatre. Officially the cast was to consist of musically gifted workers from Nowa Huta’s steelworks, but its actual make-up proved far removed from such declarations. Drabik’s ultimate aim was to organise and direct a professional Cracow-based opera. He took advantage of the Stalinist propagandist call to disseminate art among workers in order to obtain funding and organisational support for his project from state institutions. The political transformations following the Polish October (1956), de-Stalinisation and the political thaw in the artistic scene effectively thwarted his plans. The Workers’ Opera lost its discursive and institutional protective umbrella. The premiere of Halka was very badly received by critics, who wrote about the profanation of a national opera, about extremely poor level of music performance and acting, as well as misappropriation of funds. Part of this criticism came from Drabik’s competitors, who, like him, strove to set up a professional opera in Kraków. The crew and director’s struggle to save their opera company, which started more than a year after the premiere, failed, and the Workers’ Opera fell into complete oblivion.

PL

Stanisław Drabik był pomysłodawcą i organizatorem dwóch specyficznych placówek operowych, których historia przez wiele lat pozostawała zapomniana. W latach 1947–1949 we Wrocławiu prowadził Operę Robotniczą, która przygotowała w 1948 wystawienie opery Flis Stanisława Moniuszki. Do pomysłu tego powrócił w 1954 roku w Krakowie, gdzie działała pod jego kierownictwem druga placówka tego rodzaju. Po dwóch latach prób w lipcu 1956 roku krakowska Opera Robotnicza przedstawiła inscenizację Halki Stanisława Moniuszki na scenie Teatru im. Juliusza Słowackiego. Oficjalnie zespół miał składać się z utalentowanych muzycznie robotników Kombinatu Metalurgicznego w Nowej Hucie, jednak rzeczywisty skład zespołu znacznie odbiegał od tych deklaracji. Finalnym celem działań Drabika było zorganizowanie w Krakowie i kierowanie operą zawodową, a nawiązanie do haseł stalinowskiej propagandy o upowszechnianiu sztuki wśród robotników miały mu pomóc uzyskać finansowe i administracyjne wsparcie instytucji państwowych dla jego planów. Przemiany polityczne polskiego Października, destalinizacja i odwilż w życiu artystycznym skutecznie przekreśliła te plany. Opera Robotnicza straciła dyskursywny i instytucjonalny parasol ochronny. Premiera Halki została bardzo negatywnie przyjęta przez krytyków – pisano o profanacji narodowej opery, fatalnym poziomie aktorskim i muzycznym przedstawienia oraz o nadużyciach finansowych. Część z tych krytyk została jednak sformułowana przez przedstawicieli konkurencyjnej wobec Drabika instytucji walczącej o powstanie zawodowej opery w Krakowie. Podjęta przez ponad rok po premierze walka zespołu i Stanisława Drabika o utrzymanie placówki nie zakończyła się powodzeniem, a Opera Robotnicza popadła w całkowite zapomnienie.

Keywords

PL

Opera Robotnicza; Stanisław Drabik; Nowa Huta; muzyka i polityka; Halka; Stanisław Moniuszko

EN

Workers' Opera; Stanisław Drabik; Nowa Huta; music and politics; Halka; Stanisław Moniuszko

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 3
• Pages: 69-94

Dates

published

2020

Contributors

author

Sławomir Wieczorek

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000319034553

References

• Brzóstowicz-Klajn, Monika, Wojciech Tomasik. „Planu sześcioletniego temat”. W: Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik, 195–200. Kraków: Universitas, 2004.
• Bursa, Andrzej. „Królik w cylindrze po linii KO”. Dziennik Polski 13, nr 71 (1957): 6.
• Chłopecki, Andrzej. „Czy państwo lubią Cage’a”. W: Andrzej Chłopecki. Dziennik ucha. Słuchane na ostro, 76–79. Kraków–Warszawa: PWM/Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
• Dachtera, Krystyna. Opera Wrocławska 1945–1995. Wrocław: Państwowa Opera we Wrocławiu, 1995.
• „Drabik Stanisław”, w: Słownik biograficzny teatru polskiego, red. Zbigniew Wilski. T. 2, 179–181. Warszawa: PWN, 1994.
• Dubiel, Paweł. „List do redakcji. W sprawie Opery Robotniczej i jej twórcy”. Gazeta Krakowska 9, nr 213 (1957): 3.
• Dubiel, Paweł. „Przeciwko zmowie milczenia. W obronie Opery Robotniczej”. Gazeta Krakowska 8, nr 185 (1956): 5.
• Dubiel, Paweł. „Stanisław Drabik – jakiego poznałem”. W: Dzieje i wspomnienia o Stanisławie Drabiku, 47–51. Wrocław: [bez wyd.], 1993.
• Gemrot, Barbara. „Fotografia, filatelistyka i bilard”. Gazeta Krakowska 10, nr 104 (1958): 4.
• Jarosz, Dariusz. „Co Nowa Huta zawdzięcza Adamowi Ważykowi?”.W: Realizm socjalistyczny w Polsce z perspektywy 50 lat, red. Stefan Zabierowski, 283–296. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
• Komorowska, Małgorzata. Kronika teatrów muzycznych PRL: lipiec 1944–czerwiec 1989. Poznań: PTPN, 2003 (= Poznańskie Studia Operowe 3).
• Kosiński, Dariusz. „Frycz Karol”. W: Dariusz Kosiński, Słownik teatru, 292–293. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2009.
• Lachowicz, Stanisław. „List do redakcji”. Dziennik Polski 12, nr 223 (1956): 3–4.
• Lissa, Zofia. „Pierwsza opera w Polsce”. W: Zofia Lissa, Muzykologia polska na przełomie, 157–193. Kraków: PWM, 1952.
• Miecugow, Bruno. „Gigantomania”. Dziennik Polski 12, nr 137 (1956): 2.
• „Opera robotnicza przygotowuje się do występów”. Echo Krakowa 11, nr 41 (1956): 1.
• Parzyński, Jerzy. „Halka Stanisława Moniuszki w realizacji Opery Robotniczej”. Echo Krakowa 11, nr 159 (1956): 4.
• Rybak, Zbigniew. Wolny strzelec na Olimpie. Kraków: [nakładem autora], 1994.
• Tomasik, Wojciech. „«Mściwe narodziny». Esej o Nowej Hucie”. Teksty Drugie 19, nr 4 (1999): 37–49.
• Tomasik, Wojciech. „Anty-Kraków. Drugi esej o Nowej Hucie”. Teksty Drugie 20, nr 1–2 (2000): 61–74.
• Topolska, Agnieszka. Mit wieszcza. Stanisław Moniuszko w piśmiennictwie lat 1858–1989. Poznań: PTPN, 2014.
• Wieczorek, Sławomir. „«Pafawag tańczy z Konfekcją». O Operze Robotniczej we Wrocławiu”. W: Robotnik. Performanse pamięci, red. Agata Adamiecka-Sitek, Dorota Sajewska, Dorota Sosnowska, 243–304. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Teatralnego, 2017.
• Wieczorek, Sławomir. „The Paradoxes of Wrocław’s Workers’ Opera (1947–1949)”, przekł. Tomasz Zymer. W: Musik und ihre gesellschaftliche Bedeutung nach 1945, red. Rüdiger Ritter. Wiesbaden: Harrasowitz Verlag, 2020 (w druku).
• Wieczorek, Sławomir. Na froncie muzyki. Socrealistyczny dyskurs o muzyce w Polsce w latach 1948–1955. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2014.
• Wiłkomirski, Kazimierz. Wspomnień ciąg dalszy. Kraków: PWM, 1980.
• Woźniakowska, Anna. Czy Kraków zasługuje na operę? 45-lecie Opery i Operetki w Krakowie. Kraków: Opera i Operetka w Krakowie, 2000.
• Zathey, Janusz. „Modrakowska Maria”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska. T. 6, 292–293. Kraków: PWM, 2006.

Identifiers

DOI

10.36744/m.569

Biblioteka Nauki

28328088