Wybrane polskie podręczniki do nauki gry na fortepianie z I poł. XIX wieku a perspektywa społecznej historii muzyki

• Authors: Michał Bruliński

Title variants

EN

Selected Polish Handbooks of Piano Playing from the First Half of the Nineteenth Century in the Context of the Social History of Music

Abstracts

EN

In this article, I analyse the possibility of using Polish handbooks and schools of piano playing as sources for research into the social history of that instrument, in the strict and the broad sense. The first part of the article consists of a synthesising survey of the rather scant subject literature and an outline of the role of the piano in nineteenth-century Polish culture. I then briefly describe the system of piano teaching in Polish lands during the early decades of the nineteenth century (under the Partitions), which was based on three main pillars: institutional education, private lessons (metra) and handbooks of piano playing. This is followed by an interdisciplinary analysis of selected Polish piano schools from the first half of the nineteenth century (Karol Kurpiński’s Wykład systematyczny zasad muzyki na klawikord (‘A systematic presentation of the principles of music for the clavichord’), 1818; Ignacy Platon Kozłowski’s Szkoła teoretyczna i praktyczna na fortepiano (‘A school of theory and practice for the pianoforte’), 1832; Jan Nowiński’s Nowa szkoła na fortepian (‘A new school for the piano’), 1839; Józef Nowakowski’s Szkoła na fortepian podług celniejszych autorów (‘A school for the piano after the leading authors’), 1840; Ignacy Feliks Dobrzyński’s Szkoła na fortepian poświęcona Rodakom (‘A school for the piano dedicated to my compatriots’), 1842). I focus mainly on the narrative sections of the source materials. This survey made it possible for me to reconstruct the model structure of a piano handbook during the period under discussion. I study this information in the context of our current knowledge about the phenomenon of the piano, as represented in the press, correspondence, memoirs and fiction. I conclude my paper with a few observations concerning the social aspects of the piano in Polish lands during the first half of the nineteenth century and the evolution of those aspects, as well as models of musical education and the external and internal fluctuations of Polish pianism at that time.

PL

W niniejszym eseju autor podjął refleksję nad możliwością wykorzystania polskich podręczników i szkół do gry na fortepianie w badaniach nad społeczną historią instrumentu sensu stricto i sensu largo. W pierwszej części pracy dokonany został syntetyczny przeglądu skromnej literatury przedmiotu. Została również szkicowo scharakteryzowana rola fortepianu w kulturze polskiej dziewiętnastego stulecia. Następnie autor krótko opisał system kształcenia pianistycznego na ziemiach polskich w pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku, który opierał się na trzech podstawowych filarach: edukacji instytucjonalnej, metrach oraz podręcznikach do gry na instrumencie. W kolejnej części artykułu przeprowadzona została interdyscyplinarna analiza wybranych polskich szkół gry na fortepianie z I poł. XIX wieku (Karol Kurpiński – Wykład systematyczny zasad muzyki na klawikord, 1818 r.; Ignacy Platon Kozłowski – Szkoła teoretyczna i praktyczna na fortepiano, 1832 r.; Jan Nowiński – Nowa szkoła na fortepian, 1839 r.; Józef Nowakowski – Szkoła na fortepian podług celniejszych autorów, 1840 r.; Ignacy Feliks Dobrzyński – Szkoła na fortepian poświęcona Rodakom, 1842). Autor skupił uwagę przede wszystkim na narracyjnych ustępach materiału źródłowego. Dokonanie powyższego zestawienia umożliwiło stworzenie modelowego schematu formy podręcznika do gry na fortepianie w badanym okresie. Uzyskane dane osadzone zostały w kontekście aktualnej wiedzy o fenomenie fortepianu, rekonstruowanej przede wszystkim na fundamencie źródeł prasowych, epistolograficznych, pamiętnikarskich i beletrystycznych. W ramach wniosków końcowych autor przedstawił kilka obserwacji związanych ze społecznym obrazem fortepianu na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku oraz dynamiką jego zmian, a także z modelami edukacji muzycznej oraz zewnętrznymi i wewnętrznymi fluktuacjami ówczesnego polskiego świata pianistycznego.

Keywords

PL

podręczniki do gry na fortepianie; szkoła gry na fortepianie; fortepian; pianistyka; edukacja muzyczna; Karol Kurpiński; Igancy Platon Kozłowski; Franciszek Mirecki; Antoni Sokulski; Jan Nowiński; Igancy Feliks Dobrzyński; Józef Nowakowski; Józef Sikorski; Fryderyk Chopin; Józef Elsner

EN

handbooks of piano playing; piano schools; piano; Karol Kurpiński; Ignacy Platon Kozłowski; Franciszek Mirecki; Antoni Sokulski; Jan Nowiński; Ignacy Feliks Dobrzyński; Józef Nowakowski; Józef Sikorski; Frederic Chopin; Józef Elsner; pianism; music education

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 4
• Pages: 40-68

Dates

published

2020

Contributors

author

Michał Bruliński

• Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina

• https://orcid.org/0000000150719396

References

• Bourdieu, Pierre. Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005.
• Bruliński, Michał. „Szafa – żyrafa – radioodbiornik: o fenomenie fortepianu w kulturze polskiej przed powstaniem listopadowym”. Praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, 2016.
• Chanan, Michael. Musica Practica. The Social Practice of Western Music from Gregorian Chant to Posmodernism. London: Verso, 1994.
• Chmara-Żaczkiewicz, Barbara. Václav Vilém Würfel w Warszawie i w Wiedniu. Fakty i hipotezy. Warszawa: NIFC, 2017.
• Chomiński, Jozef, red. Słownik muzyków polskich. T. 1–2. Warszawa: PWM, 1964.
• Dobrzyński, Bronisław. Ignacy Dobrzyński w zakresie działalności dążącej do postępu w muzyce we współczesnej jemu epoce. Warszawa: Lokomobila, 2007.
• Dobrzyński, Ignacy Feliks. Szkoła na fortepian poświęcona Rodakom. Warszawa: G. Sennewald, 1842.
• Dziadek, Magdalena. Od Szkoły Dramatycznej do Uniwersytetu. Dzieje wyższej uczelni muzycznej w Warszawie 1810–2010. Warszawa: Wydawnictwo UMFC, 2011.
• Goldberg, Halina. O muzyce w Warszawie Chopina. Warszawa: NIFC, 2016.
• Gołębiowski, Łukasz. Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym, lub niektórych tylko prowincjach. Warszawa: nakładem autora, 1831.
• Green, Lucy. Music, Gender, Education. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
• Harley, Hanna. „Pierwsze najpopularniejsze polskie szkoły na fortepian”. Ruch Muzyczny 9, nr 8 (1965): 8–9.
• Hildebrant, Dietrich. Pianoforte: A Social History of the Piano. London: George Braziller Inc., 1989.
• Kallberg, Jeffrey. Granice poznania Chopina. Warszawa: NIFC, 2013.
• Kleczyński, Jan. „O konserwatoriach muzycznych”. Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne 1, nr 94 (1885): 284–285.
• Kozłowski, Ignacy Platon. Szkoła teoretyczna i praktyczna na fortepiano, prowadząca stopniami od pierwszych początków do najwyższych trudności. Moskwa: [bez wyd.], 1832.
• Kurpiński, Karol. Wykład systematyczny zasad muzyki na klawikord. Warszawa: F. Klukowski, 1818.
• Loesser, Arthur. Men, Women and the Pianos: A Social History. New York: Dover Publications, 2011.
• Mazepa, Leszek. Šlâh do Muzičnoi Akademii u L’vovi: u dvoh tomah. T. 1, Vid dobi mis’kih muzikantiv do Konservatorii. Lviv: Vidavnictvo „Spolom”, 2003.
• Mazepa, Leszek. „Szkolnictwo muzyczne Lwowa w okresie austriackim (1772–1918)”. Musica Galiciana 1 (1997): 81–102.
• Nowacki, Kazimierz. „Listy Franciszka Mireckiego”. Rocznik Krakowski 40 (1970): 68–72.
• Nowakowski, Józef. Szkoła na fortepian podług celniejszych autorów z dodatkiem ćwiczeń własnego układu. Warszawa: Rudolf Friedlein, 1840.
• Nowiński, Jan. Nowa szkoła na fortepian obejmująca zasady muzyki, która wraz z uwagami tyczącymi się gry fortepianowej, przestrogami dla początkujących nauczycieli i rodziców i dla dopełnienia własnej ciekawszych nauki z celniejszych teoretyków zebrał i ułożył w trzech częściach. Krakow: D.E. Friedlein, ok. 1839.
• Ogiński, Michał Kleofas. Listy o muzyce, red. Tadeusz Strumiłło. Krakow: PWM, 1956.
• Osiak, Elżbieta. „Polskie szkoły i podręczniki gry fortepianowej 1800–1914”. Praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, 1994.
• Parakilas, James, Piano Roles. The Hundred Years of Life with the Pianos. New Haven: Yale University Press, 2002.
• Piekarski, Michał. „Ks. Wacław Sierakowski – propagator wiedzy o muzyce i organizator szkolnictwa muzycznego w okresie działalności Komisji Edukacji Narodowej”. Biuletyn Historii Wychowania 34 (2016): 85–99.
• Poniatowska, Irena. Muzyka fortepianowa i pianistyka w wieku XIX: aspekty artystyczne i społeczne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 1991
• Prokopowicz, Maria. „Z działalności księgarzy i wydawcow muzycznych w latach 1800–1831”. W: Szkice o kulturze muzycznej XIX w., red. Zofia Chechlińska. T. 1, 33–50. Warszawa: PWN, 1971.
• Przybylski, Tadeusz. Z dziejów nauczania muzyki w Krakowie od średniowiecza do czasów współczesnych. Krakow: Musica Iagellonica, 1994.
• Reiss, Jozef, red. Almanach muzycznego Krakowa 1780–1914. T. 1–2. Krakow: Towarzystwo Miłośnikow Historii i Zabytkow Krakowa, 1939.
• Rottermund, Krzysztof. Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i 1. połowie XX wieku. Poznań: PTPN, 2002.
• Rutkowska, Alicja. Działalność pedagogiczna Instytutu Muzycznego Warszawskiego (1860–1917). Warszawa: PWSM, 1960
• Rutkowska, Alicja. „Nauczanie muzyki w Warszawie w II połowie XIX wieku”. W: Kultura muzyczna Warszawy II połowy XIX wieku, red. Andrzej Spoz, 34–41. Warszawa: PWN, 1980.
• Rutkowska, Alicja. Rola społeczna Instytutu Muzycznego Warszawskiego i znaczenie jego działalności dla polskiej kultury muzycznej. Warszawa: Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, 1980.
• Serbeńska, Zofia. „Warszawskie szkolnictwo muzyczne XIX wieku”. Praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, 1954.
• Sikorski, Jozef. Doręcznik muzyczny. Treściwe przedstawienie muzyki dzisiejszej, ze szczególnym baczeniem na miejscowe potrzeby, przykładami w nutach do objaśnienia niektórych szczegółów niezbędnymi oraz słownikiem muzycznym. Warszawa: Drukarnia S. Orgelbranda, 1852.
• Sikorski, Jozef. „Jakim sposobem można się u nas kształcić w muzyce?”. Ruch Muzyczny 1, nr 42 (1858): 332–333.
• Sokulski, Antoni. „List o szkole muzycznej w Krakowie”. Czas 2, nr 41 (1849): 1.
• Sowiński, Albert, red. Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych. Paryż: Drukarnia E. Martinet, 1874.
• Stępniewska, Danuta, Barbara Walczyna, red. Kufer Kasyldy czyli wspomnienia z lat dziewczęcych. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1974.
• Wąsacz-Krztoń, Jolanta. Ludzie i muzyka w Krakowie w I połowie XIX wieku. Rzeszow: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2009.
• Weber, Max. „Racjonalne i socjologiczne podstawy muzyki”, przekł. Marta Bucholc. Stan Rzeczy 1 (2013): 11–26.
• Vogel, Beniamin. Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej. Warszawa: Sutkowski Edition, 1995.
• Vogel, Beniamin. Instrumenty muzyczne w kulturze Królestwa Polskiego. Przemysł muzyczny w latach 1815–1914. Kraków: PWM, 1980.

Identifiers

DOI

10.36744/m.659

Biblioteka Nauki

28328339