Recepcja poematów symfonicznych „Nevermore” i „Ulalume” Eugeniusza Morawskiego w prasie polskiej w latach 1924–1949

• Authors: Oskar Łapeta

Title variants

EN

The Reception of Eugeniusz Morawski’s Symphonic Poems 'Nevermore' and 'Ulalume' in the Polish Press between 1924 and 1949

Abstracts

EN

I discuss the reception of Eugeniusz Morawski’s two surviving symphonic poems inspired by the writings of Edgar Allan Poe, Nevermore and Ulalume. The former was performed in Poland at least nine times in the years 1924–1938, while the latter was presented at least four times between 1925 and 1949. In later years, performances of works by this composer were extremely rare, owing to the poor accessibility of the scores and the composer’s ill repute related to his pre-war conflicts with Karol Szymanowski. In their time, however, both compositions were performed under such leading conductors as Grzegorz Fitelberg, Emil Młynarski, Jascha Horenstein and Walerian Bierdiajew. They attracted much critical interest and earned Morawski a reputation as one of the most interesting active composers. They were praised for their expressive power, brilliant orchestration and uncanny mood, suggestively and vividly conveying the essence of their literary models. The occasional critical remarks concerned their stylistic indebtedness to Richard Wagner and Richard Strauss, and the fact that Morawski had embraced the medium of programme music.

PL

Przedmiotem rozważań jest recepcja dwóch zachowanych poematów symfonicznych Eugeniusza Morawskiego inspirowanych dziełami Edgara Allana Poego – Nevermore i Ulalume. Pierwszy z tych utworów wykonany został w Polsce w latach 1924–1938 co najmniej dziewięć razy, natomiast drugi był w latach 1925–1949 prezentowany co najmniej czterokrotnie. Późniejsze wykonania dzieł tego kompozytora były bardzo rzadkie, a powodem była słaba dostępność partytur i zła sława otaczająca nazwisko Morawskiego ze względu na jego przedwojenne konflikty z Karolem Szymanowskim. Oba dzieła były prezentowane pod batutą czołowych dyrygentów owych lat, m.in. Grzegorza Fitelberga, Emila Młynarskiego, Jaschy Horensteina czy Waleriana Bierdiajewa. Budziły duże zainteresowanie krytyków, którzy na ich podstawie uważali Morawskiego za jednego z najbardziej interesujących kompozytorów działających w owych latach. Chwalono je za siłę ekspresji, błyskotliwą orkiestrację i pełen niesamowitości nastrój, w sugestywny i plastyczny sposób oddający istotę ich literackich pierwowzorów. Okazjonalnie wysuwane zarzuty dotyczyły zależności stylistycznych od twórczości Richarda Wagnera i Richarda Straussa czy faktu korzystania przez kompozytora z medium programowości.

Keywords

PL

Eugeniusz Morawski; Nevermore; Ulalume; poemat symfoniczny; recepcja muzyki; muzyka XX wieku; muzyka polska

EN

Eugeniusz Morawski; Nevermore; Ulalume; symphonic poem; music reception; 20th-century music; Polish music

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 4
• Pages: 105-127

Dates

published

2020

Contributors

author

Oskar Łapeta

• https://orcid.org/0000000310363262

References

• Dziadek, Magdalena. Od Szkoły Dramatycznej do Uniwersytetu. Dzieje wyższej uczelni muzycznej w Warszawie 1810–2010. Warszawa: Wydawnictwo UMFC, 2011.
• Gliński, Mateusz. „Z opery i sal koncertowych. Warszawa”. Muzyka 2, nr 3 (1925): 119.
• Gliński, Mateusz. „Z opery i sal koncertowych”. Muzyka 8, nr 1 (1931): 32.
• Gmys, Marcin. Harmonie i dysonanse: muzyka Młodej Polski wobec innych sztuk. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2012.
• Grudziński, Antoni. „Z muzyki. Koncert symfoniczny”. Kurier Polski 30, nr 120 (1927): 7.
• Grzegorczyk, Marian. „Z życia muzycznego. Nowości symfoniczne”. Warszawianka 2, nr 95 (1925): 3.
• Helman, Zofia. Między romantyzmem a nową muzyką. Warszawa: Sutkowski Edition, 2013 (= Historia muzyki polskiej 6).
• Jarociński, Stefan. [program koncertów Filharmonii Warszawskiej z 28 i 30 I 1949 r.].
• Jasiński, Roman, Na przełomie epok. Muzyka w Warszawie (1910–1927). Warszawa: PIW, 1979.
• Jasiński, Roman. Zmierzch starego świata. Wspomnienia 1900–1945. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008.
• Kisielewski, Stefan. „Zbieramy rozproszone perełki”. Życie Warszawy 19, nr 35 (1962).
• Kondracki, Michał. „Koncert symfoniczny pod dyrekcją Jaszy Horensteina. Solista: Beveridge Webster”. Prosto z mostu 1, nr 7 (1935): 9.
• Krzok, Herbert [Stanisław Bielicki]. „Z ruchu muzycznego. Katowice”. Muzyka Polska 3, nr 3 (1936): 216.
• Kukla, Jerzy. „Eugeniusz Morawski – kompozytor zapomniany czy wygnany z pamięci?”, Ruch Muzyczny 44, nr 15 (1989): 25.
• Laks, Szymon. Epizody… epigramy… epistoły…. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1976.
• Łapeta, Oskar. „Eugeniusz Morawski – życie i recepcja twórczości”. Dysertacja doktorska, Uniwersytet Warszawski, 2019.
• Łapeta, Oskar. „Okres francuski (1908–1930) w biografii Eugeniusza Morawskiego”. W: Między Warszawą a Paryżem (1918−1939), red. Beata Bolesławska-Lewandowska, Jolanta Guzy-Pasiak, 31–56. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2019 (= Muzyka Polska za Granicą 2).
• Łapeta, Oskar. „Poemat symfoniczny Don Quichotte Eugeniusza Morawskiego – źródła i recepcja”. Przegląd Muzykologiczny 10 (2015): 137–150.
• Łapeta, Oskar. „Relacje Karola Szymanowskiego i Eugeniusza Morawskiego w kontekście sporu o Wyższą Szkołę Muzyczną w Warszawie”. Res Facta Nova 16 (2015): 114–138.
• Łapeta, Oskar. „Twórczość Eugeniusza Morawskiego w oczach krytyków i kompozytorów”. Kwartalnik Młodych Muzykologów 8, nr 1 (2015): 4–23.
• Maklakiewicz, Jan. „Z Filharmonii. Jasha Horenstein. Alfred Cortot”. Kurier Poranny 58, nr 13 (1934): 6.
• Maklakiewicz, Jan. „Z Filharmonii. Jasha Horenstein. Beverigde Webster”. Kurier Poranny 59, nr 41 (1935): 8.
• Niewiadomski, Stanisław. „Z sali koncertowej. Ostatni koncert symfoniczny w Filharmonii”. Rzeczpospolita 5, nr 134 (1924): 4.
• Niewiadomski, Stanisław. „Z muzyki. Koncerty”. Kurier Polski 32, nr 296 (1929): 6.
• Niewiadomski, Stanisław. „Z Filharmonii. Horenstein i Cortot. Dwie atrakcje”. Kurier Polski 37, nr 13 (1934): 5.
• Perkowski, Piotr. „Dlaczego złożyłem mandat członka jury państwowej nagrody muzycznej?”, Wiadomości Literackie 10, nr 9 (1933): 6.
• Regamey, Konstanty. „Z ruchu muzycznego w Polsce. Warszawa”. Muzyka Polska 5, nr 11 (1938): 508–509.
• Rogowski, Ludomir Michał. „Filharmonia. Koncert symfoniczny”. Kurier Polski 28, nr 98 (1925): 6.
• Rogowski, Ludomir Michał. „Wielki koncert symfoniczny”. Kurier Polski 28, nr 107 (1925): 9.
• Rytel, Piotr. „Wieczory muzyczne”. Gazeta Warszawska 144, nr 138 (1924): 4.
• Rytel, Piotr. „Wieczory muzyczne”. Gazeta Warszawska 145, nr 94 (1925): 4.
• Rytel, Piotr. „Z Filharmonii”. Gazeta Warszawska 154, nr 16 (1934): 4.
• Sitowski, Zygmunt. „Z estrady. Koncert symfoniczny – Dyrygent: Feliks Nowowiejski, solistka: Angelica Morales (fortepian)”. Kurier Poznański 32, nr 158 (1937): 3.
• Skołuba, Maciej [Stefan Natanson]. „Życie muzyczne”, Dzień Polski. 1, nr 118 (1924): 4–5.
• Stb [Stanisław Baliński]. „Eugeniusza Morawskiego Nevermore”. Wiadomości Literackie 2, nr 17 (1925): 5.
• Stromenger, Karol. „Muzyka”. Kurier Polski 27, nr 137 (1924): 6.
• Stromenger, Karol. „Koncert symfoniczny”. Kurier Poranny 51, nr 118 (1927): 4.
• Stromenger, Karol. „Koncerty”. Gazeta Polska 3, nr 5 (1931): 2.
• Stromenger, Karol. „Koncerty”. Gazeta Polska 7, nr 42 (1935): 4.
• Szopski, Felicjan. „Z Filharmonii. XVIII-ty wielki koncert symfoniczny”. Kurier Warszawski 104, nr 137 (1924): 3.
• Szopski, Felicjan. „Z Filharmonii. B. Wolfstal. H. Bassermann”. Kurier Warszawski 109, nr 294 (1929): 7–8.
• Szopski, Felicjan. „Z Filharmonii. Wieczor polskiej muzyki wspołczesnej”, Kurier Warszawski 111, nr 3 (1931): 8.
• Szopski, Felicjan. „Z Filharmonii. Alfred Cortot, Jasha Horenstein”. Kurier Warszawski 114, nr 12 (1934): 7–8.
• Szopski, Felicjan. „Z Filharmonii: J. Horenstein, B. Webster”. Kurier Warszawski 115, nr 39 (1935): 7.
• Szopski, Felicjan. „Z muzyki”. Kurier Warszawski 118, nr 320 (1938): 7.
• Wertheim, Juliusz. „Teatr i muzyka. Ze świata muzyki. Koncert symfoniczny w Filharmonii”. Epoka 2, nr 120 (1927): 8.
• Wiechowicz, Stanisław. „IX koncert symfoniczny”. Kurier Poznański 26, nr 564 (1931): 4.
• Wiechowicz, Stanisław. „Z ruchu muzycznego w Polsce. Poznań”. Muzyka Polska 4, nr 5 (1937): 247.
• Wieniawski, Adam. „Z muzyki. Koncert symfoniczny polski w Filharmonii”. Rzeczpospolita 6, nr 93 (1925): 4.
• Zastępca [Mieczysław Skolimowski?]. „Z Filharmonii. Kompozytorowie polscy”. Kurier Warszawski 105, nr 93 (1925): 9.
• Zastępca [Mieczysław Skolimowski?]. „Koncert symfoniczny w Filharmonii”. Kurier Poranny 55, nr 3 (1931): 5.
• Zst. „Z Filharmonii. Jacques Thibaud”. Kurier Warszawski 105, nr 107 (1925): 8.
• Żuławski, Wawrzyniec. „Fiński kompozytor i fiński wykonawca”. Express Wieczorny 4, nr 29 (1949): 8.

Identifiers

DOI

10.36744/m.662

Biblioteka Nauki

28328342