Przyczynek do historii przyjaźni Stefana Jarocińskiego i Witolda Lutosławskiego. Listy kompozytora przechowywane w Dziale Zbiorów Specjalnych Instytutu Sztuki PAN (1947–1961)

• Authors: Małgorzata Sieradz

Title variants

EN

Toward a Historical Study of the Friendship between Stefan Jarociński and Witold Lutosławski. The Composer’s Letters kept in the Special Collections of the Institute of Art, Polish Academy of Sciences (1947–1961)

Abstracts

EN

This is a brief paper presenting materials related to the person and work of Witold Lutosławski, preserved in the archive of Stefan Jarociński (which has been part of the Polish Academy of Sciences, Institute of Art’s Special Collections since the autumn of 2017). The archive includes, among others, 13 letters which testify to the long-standing friendship between these two eminent personalities, as well as materials collected by Jarociński during his work on publications concerning the person and oeuvre of the composer of Mi-parti. The friendship between Jarociński, one of the main representatives of the 2nd generation of Polish musicologists, and Lutosławski, who is included in the pantheon of the century’s most outstanding composers, is a moving example of relations between great personalities in Polish culture in the 2nd half of the 20th century. They had met as students at Warsaw’s Stefan Batory Grammar School. Years later the ex-schoolmates became close friends. Their contact was interrupted during WWII. Following the war they first met in Paris (1946), where Jarociński settled after the liberation of Murnau POW camp (Oflag), and where Lutosławski came to attend a UNESCO concert featuring, among others, his Symphonic Variations. Over the period of three months in late 1946 and early 1947 they spent much time together, largely in the Paris neighbourhood of Battignoles, of which the composer grew particularly fond. Shortly after coming back to Poland, on 10th March 1947 Lutosławski sent his friend a letter, in which he encouraged Jarociński to return and tempted him with the prospect of taking up the then vacant post of journalist in the Polish Radio Theatre. In later letters, the composer shared his impressions of artistic events, but also wrote about his personal life, mentioning, among others, Michał Spisak, who was likewise Jarociński’s friend. Lutosławski’s works inspired Jarociński so much that they quite soon became the object of his analyses and studies. He presented the composer’s portrait in the inaugural issue of his column ‘Artist Profiles’ printed in Przegląd Kulturalny [Culture Review]. In the same period, Jarociński took up a post at the State Institute of Art (the later Institute of Art of the Polish Academy of Sciences), where, apart from studying the history of Polish music criticism and late 19th- / early 20th-century music, he returned several times to Lutosławski’s output (in articles and reviews printed in the Institute’s periodicals: Muzyka (monthly and quarterly) as well as Studia Muzykologiczne [Musicological Studies] and Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Metodologii Badań nad Sztuką [Materials for the Study and Discussion of Art Theory and History, Art Criticism, and Methodology of Research on Art]. He also planned to write a monograph dedicated to that composer. Lutosławski responded to these frequent manifestations of friendship by dedicating to Jarociński’s memory his Grave, which opens with the ‘forest motif’ from Pelléas et Mélisande, quoted there as a symbolic homage to Jarociński’s scholarly passion. My paper is accompanied by an edition of the 13 previously unknown and unpublished letters written by Witold Lutosławski to Stefan Jarociński in 1947–1961. The study of these documents, in correlation with that of the correspondence between Jarociński and Polish Chopin scholar, musicologist Ludwik Bronarski (preserved at the Polish Catholic Mission in Marly), with which I have been able to become acquainted, has made it possible for me to describe for the first time or shed light on several episodes from the lives of both Jarociński and Lutosławski.

PL

Komunikat przedstawia materiały związane z postacią i twórczością Witolda Lutosławskiego zachowane w archiwum Stefana Jarocińskiego (od jesieni 2017 r. wchodzącego w skład Zbiorów Specjalnych Instytutu Sztuki PAN). Wśród archiwaliów znajduje się m.in. trzynaście listów będących dowodem wieloletniej przyjaźni między tymi dwoma wybitnymi osobowościami oraz materiały zebrane przez Jarocińskiego przy okazji prac nad publikacjami na temat dzieł i samego twórcy Mi-parti. Przyjaźń między Stefanem Jarocińskim, jednym z głównych przedstawicieli drugiego pokolenia muzykologów polskich, i Witoldem Lutosławskim, artystą wliczonym do panteonu najwybitniejszych kompozytorów stulecia, jest wzruszającym przykładem relacji między tymi dwiema wybitnymi postaciami polskiej kultury II poł. XX wieku. Znajomość, która sięgała czasów nauki w warszawskim Gimnazjum im. Stefana Batorego, a która po latach przerodziła się w przyjaźń, przerwana została wojenną zawieruchą. Po wojnie spotkali się po raz pierwszy w roku 1946 w Paryżu, gdzie Jarociński dotarł po wyzwoleniu z oflagu w Murnau, a Lutosławski przyjechał na zorganizowany przez UNESCO koncert, w programie którego znalazły się m.in. jego Wariacje symfoniczne. W ciągu trzech miesięcy na przełomie roku 1946/47 spędzali ze sobą wiele czasu, a miejsce z tym czasem związane – paryskie Battignoles – kompozytor obdarzył szczególnym sentymentem. Krótko po powrocie do Polski, 10 III 1947 r., wysłał do Jarocińskiego list, w którym zachęcał go do powrotu do kraju i przedstawił perspektywę objęcia wakującego stanowiska redaktora w Teatrze Radiowym. W kolejnych pismach dzielił się wrażeniami z wydarzeń artystycznych, ale pisał też o sprawach osobistych, wspominając m.in. osobę zaprzyjaźnionego także z Jarocińskim Michała Spisaka. Dzieła Lutosławskiego zainspirowały Jarocińskiego na tyle, że dość szybko stały się obiektem jego analiz i studiów; sylwetkę kompozytora przygotował na inaugurację prowadzonej przez siebie w tygodniku Przegląd Kulturalny rubryki „Sylwetki twórców”. W tym samym czasie rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Sztuki (późniejszym Instytucie Sztuki PAN), gdzie obok badań nad historią polskiej krytyki muzycznej i rozważań na temat muzyki przełomu XIX i XX w., kilkakrotnie powracał do twórczości bliskiego sobie kompozytora (artykuły i recenzje na łamach wydawanych przez Instytut czasopism: Muzyka (miesięcznik i kwartalnik), Studia Muzykologiczne oraz Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Metodologii Badań nad Sztuką. Planował też przygotować monografię o kompozytorze. Na te wielokrotne dowody przyjaźni muzyk odpowiedział, poświęcając Jarocińskiemu skomponowane jego pamięci Grave, utwór, który rozpoczyna „motyw lasu” z Peleasa i Melizandy – symboliczny hołd oddany naukowej pasji Jarocińskiego. Do komunikatu dołączono edycję trzynastu nieznanych wcześniej, niepublikowanych listów Witolda Lutosławskiego do Stefana Jarocińskiego z l. 1947–1961. Lektura pism, skonfrontowana ze znaną autorce opracowania wojenną i powojenną korespondencją między Stefanem Jarocińskim a polskim muzykologiem-chopinologiem, Ludwikiem Bronarskim (zachowana w Polskiej Misji Katolickiej w Marly), pozwoliła na dodanie bądź wyjaśnienie kilku epizodów z życia Jarocińskiego i Lutosławskiego.

Keywords

PL

polska muzyka współczesna; historia muzykologii polskiej; życie kulturalne w latach pięćdziesiątych XX w.; Witold Lutosławski; Stefan Jarociński

EN

Polish contemporary music; history of Polish musicology; cultural life in the 1950s; Witold Lutosławski; Stefan Jarociński

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 4
• Pages: 139-170

Dates

published

2020

Contributors

author

Małgorzata Sieradz

• Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000175305739

References

• Broszkiewicz, Jerzy. „Wyznania prywatne”. Przegląd Kulturalny 4, nr 1 (1955): 5.
• Gaworski, Henryk. „Na muzycznej fali czyli 3 x to samo”. Przegląd Kulturalny 2, nr 45 (1953): 4.
• Gwizdalanka, Danuta, Krzysztof Meyer. Lutosławski. Droga do dojrzałości. Kraków: PWM, 2005.
• Jarociński, Stefan, red. Antologia polskiej krytyki muzycznej XIX i XX wieku (do roku 1939). Kraków: PWM, 1955 (= Z Prac Państwowego Instytutu Sztuki).
• Jarociński, Stefan. „Główne tendencje estetyczne w muzyce XX wieku”. Muzyka 1, nr 3 (1956): 3–22.
• Jarociński, Stefan. „Indywidualność Lutosławskiego”, Ruch Muzyczny 5, nr 21 (1961): 5–6.
• Jarociński, Stefan. „Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej w Wenecji”. Ruch Muzyczny 5, nr 12 (1961): 15–16.
• Jarociński, Stefan. „Nowa muzyka Lutosławskiego”. Przegląd Kulturalny 7, nr 22 (1958): 7.
• Jarociński, Stefan. „Nowe utwory fortepianowe Lutosławskiego”. Muzyka 4, nr 9–10 (1953): 71–76.
• Jarociński, Stefan. „Tadeusz Kaczyński: Rozmowy z Witoldem Lutosławskim. Kraków 1972 PWM”. Muzyka 19, nr 2 (1974): 75–79.
• Jarociński, Stefan. „Wielka muzyka”. Przegląd Kulturalny 3, nr 49 (1954): 2.
• Jarociński, Stefan. „Witold Lutosławski”. Przegląd Kulturalny 1, nr 11 (1952): 3.
• Jarociński, Stefan. Mozart. Kraków: PWM, 1954 (= Małe Monografie Muzyczne 3).
• Jarociński, Stefan. Witold Lutosławski. Materiały do monografii. Kraków: PWM, 1967.
• Jarociński, Stefan, Michał Bristiger, „Obrachunki muzyczne. Dialog o zadawnionych i aktualnych sprawach twórczości”. Przegląd Kulturalny 2, nr 11 (1953): 3.
• Lissa, Zofia. „Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego”. Muzyka 6, nr 3–4 (1955): 25–52.
• Lissa, Zofia. „Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego”. Przegląd Kulturalny 4, nr 8 (1955): 5.
• Lissa, Zofia. „Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego”. Studia Muzykologiczne 5 (1956): 196–299.
• Lutosławski, Witold. „Uwagi o sposobie wykonywania mego Kwartetu smyczkowego”, Ruch Muzyczny 9, nr 17 (1965): 3–4.
• Markiewicz, Leon, red. Korespondencja Grzegorza Fitelberga z lat 1941–1953. Katowice: Fundacja Muzyczna Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. G. Fitelberga, 2003.
• Markiewicz, Leon. Michał Spisak 1914–1965. Dąbrowa Górnicza–Krakow: Muzeum Miejskie „Sztygarka”/Księgarnia Akademicka, 2005.
• Markowska, Elżbieta, red. Lutosławski 1913–2013. Warszawa: Towarzystwo im. Witolda Lutosławskiego, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2013.
• Muras, Wioleta. „Podążając śladami dźwiękowej wyobraźni. Muzyka Witolda Lutosławskiego w słuchowiskach Polskiego Radia”. Muzyka 61, nr 2 (2016): 57–84.
• Muras, Wioleta. Twórczość użytkowa Witolda Lutosławskiego w świetle jego biografii i w kontekście przemian audiosfery w XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019.
• Owińska, Zofia. Lutosławski o sobie. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2010.
• Pražske jaro, https://festival.cz/o-nas/archiv/, dostęp 20 IV 2020.
• Skowron, Zbigniew, red. Witold Lutosławski. O muzyce. Pisma i wypowiedzi. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2011.
• Skowron, Zbigniew. Witold Lutosławski. Zapiski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
• Wieczorek, Sławomir. „Od ≪kakofonii dźwiękow≫ do ≪wielkiej muzyki≫. Krytyka muzyczna socrealizmu o muzyce Witolda Lutosławskiego”. http://www.resfactanova.pl/pliki/archiwum/numer_23/RFN23%20Wieczorek%20-%20Od%20kakofonii%20dzwiekow%20do%20wielkiej%20muzyki.pdf, dostęp 23 VI 2020.
• Witold Lutosławski. Baza wiedzy, http://www.lutoslawski.org.pl/pl/composition,67.html, dostęp 17 VI 2020.

Identifiers

DOI

10.36744/m.664

Biblioteka Nauki

28328344