„Die Schweizerhütte”, Moniuszkowska prapremiera spóźniona o blisko dwa stulecia: pytania, hipotezy, nowe perspektywy badawcze

• Authors: Grzegorz Zieziula

Title variants

EN

‘Die Schweizerhütte’, a Moniuszko World Premiere Delayed for Nearly Two Centuries: Questions, Hypotheses and New Research Perspectives

Abstracts

EN

Stanisław Moniuszko’s early two-act komische Oper titled Die Schweizerhütte, previously unknown, was first staged only in 2018, around 180 years after its composition. The German libretto, basically borrowed by Moniuszko from Carl Blum’s opera Mary, Max und Michel, leaves out some sections of the ‘prototype’, adds an interpolation whose authorship has not been established, and changes the stage directions. In my paper, I focus on analysing the overture to Moniuszko’s Die Schweizerhütte, as well as the forms of arias, duets, choruses and finales employed by the composer. The compositional tools he used are well suited to the dramatic concept of the work, as is confirmed by the thematic links between the overture and the multipartite finales of both acts, as well as the introduction of reminder motifs. This German-language work written by the future ‘father of Polish opera’ demonstrates that the barely 20-year-old Berlin-trained newcomer to the operatic scene was already giving serious consideration to the internal integration of his work and was surprisingly mature in his awareness of the principles of musical dramaturgy. Unfortunately, after his return to Vilnius, Moniuszko in all probability did not find favourable conditions for the further development of his talent. Yet while the so-called operettas that he wrote in the early 1840s with singing actors and a wide audience in mind could hardly be considered a continuation and extension of the ambitious ideas already discernible in Der Schweizerhütte, those ideas were probably echoed in his first opera seria, titled Twardowski (now lost), and are certainly fully manifest in the Vilnius version of his Halka. It is increasingly evident that Moniuszko’s operatic style was closely related from the very start not only to the local tradition (to models elaborated by Stefani, Elsner and Kurpiński), but also to the poetics of European opera, primarily the Italian and French models. Moniuszko absorbed those influences, however, via German musical, theatrical and literary culture. His time in Berlin and his earliest (German-language) attempt at an operatic work that he undertook there thus played a key role in the complex process of the absorption and synthesis of various models of operatic dramaturgy. This ultimately helped the composer attain artistic maturity.

PL

Dwuaktowa komische Oper zatytułowana Die Schweizerhütte to nieznane, młodzieńcze dzieło Stanisława Moniuszki, które swojego pierwszego wystawienia doczekało się dopiero w 2018 r., a więc po ok. 180 latach od czasu swojego powstania. Niemiecki tekst tego utworu – zasadniczo zapożyczony przez Moniuszkę z opery Carla Bluma Mary, Max und Michel – pomija niektóre fragmenty „pierwowzoru”, zawiera także interpolację nieustalonego autorstwa oraz odmiennie zredagowane didaskalia. W omówieniu problematyki Die Schweizerhütte autor skupia się na analizie uwertury oraz zastosowanych przez kompozytora form arii, duetów, chórów i finałów. Spójność zastosowanych środków kompozytorskich z koncepcją dramaturgiczną dzieła potwierdza m.in. świadome powiązanie tematyczne uwertury z wieloczęściowymi finałami obydwu aktów oraz wprowadzenie motywów przypominających. Niemieckojęzyczny utwór przyszłego „ojca opery polskiej” dowodzi zatem poważnych przemyśleń wykształconego w Berlinie, dwudziestoletniego zaledwie, operowego nowicjusza na temat sposobów wewnętrznej integracji dzieła i zaskakująco dojrzałej świadomości reguł dramaturgii muzycznej. Wszystko wskazuje na to, że po powrocie do Wilna Moniuszko nie znalazł niestety sprzyjających warunków do dalszego rozwoju swojego talentu. Jednakże o ile za kontynuację i rozwinięcie ambitnych pomysłów dostrzegalnych w Die Schweizerhütte trudno uznać tzw. operetki (pisane przez Moniuszkę na początku lat 40. z myślą o śpiewających aktorach i szerokich kręgach odbiorców), to pomysły te odezwały się zapewne echem w zaginionej dzisiaj, pierwszej „operze seria” polskiego kompozytora zatytułowanej Twardowski i z pewnością ujawniły się w pełni w wileńskiej Halce. Staje się coraz bardziej oczywiste, że styl operowy Moniuszki od samego początku ściśle powiązany był nie tylko z tradycją lokalną, wzorcami wykształconymi przez Stefaniego, Elsnera i Kurpińskiego, lecz także z poetyką opery europejskiej, przede wszystkim włoskiej i francuskiej. Transfer ten został jednak zapośredniczony przez niemiecką kulturę muzyczną, teatralną i literacką. Pobyt Moniuszki w Berlinie i stworzenie tam pierwszego, niemieckojęzycznego dzieła operowego odegrał zatem kluczową rolę w złożonym procesie absorpcji i syntezy różnych wzorów dramaturgii operowej. Dzięki niemu kompozytor osiągnąć miał z czasem swoją artystyczną dojrzałość.

Keywords

PL

Stanisław Moniuszko; opera komiczna; Die Schweizerhütte; Carl Blum; Mary, Max und Michel; historia opery XIX w.

EN

Stanisław Moniuszko; comic opera; Die Schweizerhütte; Carl Blum; Mary, Max und Michel; the history of opera in the 19th-century

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Muzyka
• Year: 2021
• Volume: 66
• Issue: 2
• Pages: 3-36

Dates

published

2021

Contributors

author

Grzegorz Zieziula

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000184649592

References

• Dziębowska, Elżbieta, Krystyna Duszyk. „Moniuszko Stanisław”. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska. T. 6, 303–335. Kraków: PWM, 2000.
• Niemahaj, Sviatlena. „Biuraliści Stanisława Moniuszki: wokół komedioopery Fryderyka Skarbka oraz partytur warszawskiej i krakowskiej”. W: Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, red. Magdalena Dziadek, Elżbieta Nowicka, 57–73. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2014.
• Niemahaj, Sviatlena. „Operetki i wodewile”. W: Moniuszko. Kompendium, red. Ryszard Daniel Golianek, 283–328. Kraków: PWM, 2020.
• Opieński, Henryk. Stanisław Moniuszko. Życie i dzieła. Lwów–Poznań: Nakładem Wydawnictwa Polskiego, 1924.
• Prosnak, Jan. „Niezrealizowane projekty operowe Moniuszki”. Kwartalnik Muzyczny 1, nr 21–22 (1948): 243–251.
• Rudziński, Witold. Stanisław Moniuszko. Studia i materiały. Cz. 1, W Wilnie. Kraków: PWM, 1955.
• Zieziula, Grzegorz, wyd., wstęp i komentarze. Stanisław Moniuszko, Halka, Partytura orkiestrowa / Orchestral Score (Warszawa 1861). Wydanie faksymilowe / Facsimile Edition. T. 1–4. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012 (= Monumenta Musicae in Polonia).
• Zieziula, Grzegorz. „Moniuszko i Paryż”. Muzyka 58, nr 3 (2013): 75–91.
• Zieziula, Grzegorz. „From Bettly in French to Die Schweizerhütte in German: The Foreign-Language Operas of Stanisław Moniuszko”. Muzyka 60, nr 4 (2015): 69–96.
• Zieziula, Grzegorz. „Dzieła operowe”. W: Moniuszko. Kompendium, red. Ryszard Daniel Golianek, 141–202. Kraków: PWM, 2020.
• Zieziula, Grzegorz. „Teatr muzyczny młodego Moniuszki w świetle zachowanych źródeł i w zwierciadle spektakli współczesnych: pytania i dylematy”. W: Długi wiek XIX w muzyce: pytania – problemy – interpretacje, red. Małgorzata Sułek, Grzegorz Zieziula, 67–90. Warszawa: NIFC, Instytut Sztuki PAN, Liber Pro Arte, 2020.
• Żeleński, Władysław. „Stanisław Moniuszko”. Kraj 11, nr 24 (1892): 4–6.

Identifiers

DOI

10.36744/m.904

Biblioteka Nauki

26731691