Agenor i Strabon, Papageno i Sarastro: Lwowskie meandry operowej biografii Wojciecha Bogusławskiego

• Authors: Jakub Chachulski

Title variants

EN

Agenor and Strabo, Papageno and Sarastro: The Lviv Meanders of Wojciech Bogusławski's Operatic Biography

Abstracts

EN

This article refers to Zbigniew Raszewski’s findings regarding Wojciech Bogusławski’s acting roles in Lviv productions of the opera Amazonki (Amazons), the first joint work of Boguławski as librettist and the composer Józef Elsner. Based on incomplete information from Bogusławski’s Dzieła dramatyczne (Dramas), Raszewski concluded that the librettist played the Greek king Agenor. The analysis of the musical and literary elements of the opera generally confirms this, but it also suggests significant fluctuations in the author’s casting ideas. The aim of the article is to identify Bogusławski’s personal traces in the roles of both Agenor and Strabo. Hypotheses are also put forward regarding the moment in time and the reasons for changing the casting concept. The article expands the research on Bogusławski’s creative biography as an author, actor, and singer, using textual criticism (musical and literary sources), analyzing the cast in light of relevant operatic conventions, and employing analytical and interpretative tools of musicology and literary criticism, as well as comparative studies, to link fragments of the opera with Mozart’s The Magic Flute. An important methodological premise is the hitherto neglected possibility of using musicological tools in research on Bogusławski’s work and creative biography as a man of opera.

PL

Artykuł nawiązuje do ustaleń Zbigniewa Raszewskiego na temat aktorskiego udziału Wojciecha Bogusławskiego w lwowskich wystawieniach opery Amazonki, pierwszego wspólnego dzieła Bogusławskiego – jako librecisty – i Józefa Elsnera. Na podstawie niepełnych informacji z Dzieł dramatycznych librecisty Raszewski stwierdził, że Bogusławski występował w roli greckiego króla Agenora. Analiza muzycznego i literackiego współczynnika opery, zasadniczo potwierdzając to ustalenie, pozwala domyślać się istotnych fluktuacji w kształtowaniu się autorskich intencji obsadowych. Celem artykułu jest identyfikacja „osobistych” śladów Bogusławskiego obecnych zarówno w roli Agenora, jak i Strabona; postawione zostają także hipotezy dotyczące momentu i przyczyn zmiany koncepcji obsadowej. Artykuł rozwija badania nad biografią twórczą Bogusławskiego jako autora, aktora i śpiewaka, wykorzystując krytykę tekstu (źródła muzyczne i literackie), analizę obsady w świetle odpowiednich konwencji operowych, muzykologiczne i literaturoznawcze narzędzia analityczne i interpretacyjne, a także komparatystykę – by połączyć fragmenty opery z Czarodziejskim fletem Mozarta. Istotnym założeniem metodologicznym jest wykorzystanie zaniedbywanej dotąd możliwości odwołania się do narzędzi muzykologicznych w badaniach twórczości i biografii twórczej Bogusławskiego jako człowieka opery.

Keywords

EN

Wojciech Bogusławski; Józef Elsner; opera; Wolfgang Amadeus Mozart; opera buffa; Singspiel

PL

Wojciech Bogusławski; Józef Elsner; opera; Wolfgang Amadeusz Mozart; opera buffa; Singspiel

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2022
• Volume: 71
• Issue: 2
• Pages: 83-112

Dates

published

2022

Contributors

author

Jakub Chachulski

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, Polska

• https://orcid.org/0000000289721490

References

• Badura-Skoda, Eva. „The Influence of the Viennese Popular Comedy on Haydn and Mozart”. Proceedings of the Royal Musical Association 100 (1973): 185–199. https://doi.org/10.1093/jrma/100.1.185.
• Buch, David J. „The Choruses of Die Zauberflöte in Context: Choral Music at the Theater Auf Der Wieden”. The Choral Journal 46, no. 12 (2006): 6–21. http://www.jstor.org/stable/23556458.
• Buch, David J. „Emanuel Schikaneder as Theater Composer, or Who Wrote Papageno’s Melodies in Die Zauberflöte?” Divadelní revue 26, no. 2 (2015): 160–167.
• Buch, David J. Magic Flutes and Enchanted Forests: The Supernatural in Eighteenth-Century Musical Theater. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
• Buch, David J. „Die Zauberflöte, Masonic Opera, and Other Fairy Tales”. Acta Musicologica 76, no. 2 (2004): 193–219. https://www.jstor.org/stable/25071239.
• Chachulski, Jakub. „Heroiczne – komiczne – sentymentalne: Muzyczny obraz Amazonek w najstarszej zachowanej operze Józefa Elsnera i Wojciecha Bogusławskiego”. Studia Chopinowskie 4 (2019): 7–29. http://studiachopinowskie.pl/pages/issue/103/7.
• Chachulski, Jakub. „«Tiolemo su’el fagoto» i piosneczki Wojciecha Bogusławskiego, czyli o weneckim pierwowzorze «Wenecjanki»”. Muzyka 66, nr 1 (2021): 105–125.https://doi.org/10.36744/m.798.
• Coen, Elisabeth. „Hanswurst’s Public: Defending the Comic in the Theatres of Eighteenth-Century Vienna”. Theatre History Studies 38 (2019): 7–27. https://doi.org/10.1353/ths.2019.0001.
• Dębowski, Marek. Francuskie konteksty teatru polskiego w dobie oświecenia. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2001.
• Geyer, Helen. „Wielanda koncepcja «niemieckiego» singspielu: Między tradycją a nowoczesnością (na przykładzie Alceste w opracowaniu muzycznym Antona Schweitzera)”. Tłumaczenie Jerzy Michniewicz. Muzyka 49, nr 1 (2004): 3–32.
• Got, Jerzy. Na wyspie Guaxary: Wojciech Bogusławski i teatr lwowski 1789–1799. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971.
• Griffith, Mark. „The King and Eye: The Rule of the Father in Greek Tragedy”. Proceedings of the Cambridge Philological Society, no. 44 (1998): 20–84. https://www.jstor.org/stable/44696766.
• Heartz, Daniel. „La Clemenza di Sarastro: Masonic Benevolence in Mozart’s Last Operas”. The Musical Times 124, no. 1681 (1983): 152–157.
• Hunter, Mary. „The Fusion and Juxtaposition of Genres in Opera Buffa 1770–1800: Anelli and Piccinni’s Griselda”. Music & Letters 67, no. 4 (1986): 363–380. https://doi.org/10.1093/ml/67.4.363.
• Hunter, Mary. The Culture of Opera Buffa in Mozart’s Vienna: Poetics of Entertainment. Princeton: Princeton University Press, 1999.
• Hunter, Mary, and James Webster, eds. Opera Buffa in Mozart’s Vienna. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
• Komorzynski, Egon. „Ist Papageno ein «Hanswurst»?” Österreichische Musikzeitschrift 12, no. 6 (1957): 225–229.
• Lipiński, Jacek, red. Recenzje teatralne Towarzystwa Iksów 1815–1819. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1956.
• McClymonds, Marita. „Opera Buffa? Opera Seria? Genre and Style as Sign”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 197–231.
• Nedbal, Martin. Morality and Viennese Opera in the Age of Mozart and Beethoven. London: Routledge, 2017.
• Nowak-Romanowicz, Alina. Józef Elsner: Monografia. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, 1957.
• Platoff, John. „A New History for Martín’s Una Cosa Rara”. The Journal of Musicology 12, no. 1 (1994): 85–115. https://doi.org/10.2307/763939.
• Rabin, Ronald J. „Figaro as Misogynist: On Aria Types and Aria Rhetoric”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 232–260.
• Raszewski, Zbigniew. Bogusławski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982.
• Raszewski, Zbigniew. Staroświecczyzna i postęp czasu: O teatrze polskim (1765–1865). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963.
• Rice, John A. Antonio Salieri and Viennese Opera. Chicago: University of Chicago Press, 1998.
• Rice, John A. „Axur, re d’Ormus”, Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.O005317.
• Rohringer, Stefan. „Don Ottavio and the History of the Tenor Voice”. In Julian Rushton, Stefan Rohringer, Sergio Durante, and James Webster, Dramma Giocoso: Four Contemporary Perspectives on the Mozart/Da Ponte Operas, 33–58. Leuven: Leuven University Press, 2012.
• Rushton, Julian. „Buffo Roles in Mozart’s Vienna: Tessitura and Tonality as Signs of Characterization”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 406–425.
• Stachuła, Daniel. „«Melpomeny podrzucone dziecię» oraz «Grand monstre»: Porównanie dramatycznej architektoniki dzieł Wojciecha Bogusławskiego Herminia, czyli Amazonki oraz Izkahar, król Guaxary”. Pamiętnik Teatralny 66, z. 3 (2017): 16–42.
• Szwankowski, Eugeniusz. Teatr Wojciecha Bogusławskiego w latach 1799–1814. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1954.
• Webster, James. „Understanding Opera Buffa: Analysis = Interpretation”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 340–377.
• Wierzbowski, Ryszard. „Cud Wojciecha Bogusławskiego – polityka i artyzm: W kręgu genezy, pogłosów i paralel”. Prace Polonistyczne 41 (1985): 143–167.
• Wipszycka, Ewa, red. Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Tom 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
• Witkowski, Michał. „Flet czarnoksięski w przekładzie Bogusławskiego: Odszukane fragmenty tekstu”. Pamiętnik Teatralny 16, z. 3/4 (1967): 450–457.
• Żórawska¬Witkowska, Alina. Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Warszawa: Arx Regia, 1995.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1020

Biblioteka Nauki

30146733