Polityka i dyscyplinowanie widowisk: Opera w rewolucyjnej Francji w latach 1789–1794

• Authors: Marek Mosakowski

Title variants

EN

Politics and the Disciplining of Spectacles: The Opera in Revolutionary France 1789–1794

Abstracts

EN

This article discusses the ways in which performances were disciplined in revolutionary France between 1789 and 1794. It presents the socio-political contexts of two legal acts regulating the production and staging of plays: the relatively liberal Le Chapelier Law of 13 January 1791 and the repressive Decree of the National Convention of 2 August 1793, which turned French theater and opera into a propaganda platform of the Jacobin regime, imposing ideology and topics on the artists. The artistic practice of the time is illustrated by two operas: Étienne Nicolas Méhul’s Hadrian, Emperor of Rome and François-Joseph Gossec’s The Triumph of the Republic. The former was suspended one day before the premiere, scheduled for 13 March 1792, as the Paris Commune deemed it overtly monarchical and politically incorrect in a France where the foundations of the Bourbon monarchy were already shaking, and the extremely polarised public sentiment was about to pave the way towards a republic. The latter was composed shortly after the fall of the monarchy and staged in early 1793. The Triumph of the Republic set new aesthetic standards for French republican and patriotic opera. Gossec’s work is discussed as an example of the principles of the new cultural politics of the Jacobin dictatorship, based on unprecedented repression and censorship.

PL

Artykuł dotyczy dyscyplinowania widowisk w rewolucyjnej Francji w latach 1789–1794. Przedstawiono w nim społeczno-polityczne konteksty dwóch aktów prawnych regulujących produkcję i wystawianie sztuk – względnie liberalnej ustawy Le Chapeliera z 13 stycznia 1791 oraz represyjnego Dekretu Konwentu Narodowego z 2 sierpnia 1793, który zmienił francuski teatr i operę w tubę propagandową jakobińskiego reżimu, narzucając twórcom ideologię i treści. Praktykę artystyczną tamtych lat zaprezentowano na przykładzie dwóch oper: Hadrian, cesarz Rzymu Étienne’a Nicolasa Méhula oraz Tryumf Republiki François-Josepha Gosseca. Pierwsze dzieło zawieszono w przeddzień premiery zaplanowanej na 13 marca 1792, ponieważ Komuna Paryża uznała je za jawnie monarchiczne i politycznie niepoprawne we Francji, w której chwiały się już podstawy burbońskiej monarchii, zaś skrajnie spolaryzowane nastroje społeczne zaczęły torować drogę ku republice. Drugie dzieło zostało skomponowane tuż po upadku monarchii i wystawione na początku 1793 roku. Tryumf Republiki wyznaczył nowe standardy estetyczne francuskiej republikańskiej i patriotycznej opery. Dzieło Gosseca jest ujęte w artykule jako przykład zasad nowej polityki kulturalnej jakobińskiej dyktatury, opartej na bezprecedensowych represjach i cenzurze.

Keywords

EN

French Revolution; Jacobin dictatorship; French revolutionary theater and opera; revolutionary censorship; Étienne-Nicolas Méhul; François-Joseph Gossec

PL

rewolucja francuska; jakobińska dyktatura; francuski rewolucyjny teatr i opera; cenzura rewolucyjna; Étienne Nicolas Méhul; François-Joseph Gossec

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2023
• Volume: 72
• Issue: 1
• Pages: 161-179

Dates

published

2023

Contributors

author

Marek Mosakowski

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000251547650

References

• Copin, Alfred. Talma et la Révolution. Paris, 1887. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6531436j.texteImage.
• Darlow, Mark. Staging the French Revolution: Cultural Politics and the Paris Opera, 1789–1794. Oxford: Oxford University Press, 2012.
• Estrée, Paul de. Le Théâtre sous la Terreur (Théâtre de la peur) 1793–1794. Paris: Émile-Paul Frères, 1913. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5567737g/f27.item.texteImage.
• Graczyk, Anette. „Le Théâtre de la Révolution française, média de masses entre 1789 et 1794”. Traduction Élisabeth Landes. Dix-Huitième siècle, no. 21 (1989): 395–409. https://doi.org/10.3406/dhs.1989.1715.
• Gueniffey, Patrice. La Politique de la Terreur: Essai sur la violence révolutionnaire, 1789–1794. Paris: Fayard, 2000.
• Haine, Malou. „Sonorités nouvelles aux fêtes de la Révolution française”. Études sur le XVIIIe siècle 17 (1990): 193–209.
• Hallays-Dabot, Victor. Histoire de la censure théâtrale en France. Paris, 1862. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k96035925.texteImage.
• Hemmings, Frederic W.J. Theatre and State in France 1760–1905. Cambridge: Cambridge University Press, 1994. https://doi.org/10.1017/CBO9780511582653.
• Johnson, James H. Listening in Paris: A Cultural History. Berkeley: University of California Press, 1995.
• Kennedy, Michael. „From Casti to Capriccio: Strauss’s Theatrical Fugue”. In Words on Music: Essays in Honor of Andrew Porter on the Occasion of His 75th Birthday, edited by David Rosen and Claire Brook, 174–195. Hillsdale, NY: Pendragon Press, 2002.
• Martin, Jean-Clément. Nouvelle histoire de la Révolution française. Paris: Perrin, 2012.
• Massin, Brigitte, et Jean Massin. Wolfgang Amadeus Mozart. Paris: Fayard, 1970.
• Mathiez, Albert. Autour de Robespierre. Paris: Payot, 1925. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k940559g.
• Mosakowski, Marek. Sztuki w służbie terroru: O rewolucji w kulturze francuskiej w latach 1792–1794. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2021.
• Noiray, Michel. „L’Opéra de la Révolution (1790–1794): Un «tapage de chien»?”. In La Carmagnole des Muses: L’homme des lettres et l’artiste dans la Révolution, sous la direction de Jean-Claude Bonnet, 357–383. Paris: Armand Colin, 1988.
• Ozouf, Mona. La Fête révolutionnaire 1789–1799. Paris: Gallimard, 1976.
• Petitfrère, Claude. Le Scandale du „Mariage de Figaro”, 1784: Prélude à la Révolution française? Bruxelles: Éditions Complexe, 1989.
• Place, Adélaïde de. Étienne-Nicolas Méhul. Paris: Bleu nuit, 2005.
• Sajous d’Oria, Michèle. „Le Répertoire du Théâtre Molière, 11 juin 1791–31 octobre 1791”. Studi Francesi 169 (2013): 40–56. https://doi.org/10.4000/studifrancesi.3279.
• Trousson, Raymond. „La Saint-Barthélemy, du religieux au politique”. Romanische Forschungen 124, no. 3 (2012): 325–345. http://www.jstor.org/stable/41679462.
• Welschinger, Henri. Le Théâtre de la Révolution: 1789–1799. Paris, 1881. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k205988b.image.
• Žižek, Slavoj, i Mladen Dolar. Druga śmierć opery. Tłumaczenie Sławomir Królak. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2008.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1319

Biblioteka Nauki

29432233