«Hochsztapler, który przy pomocy wydziwiania czaruje ludzi i władze»: Grotowski w Opolu

• Authors: Agnieszka Wójtowicz

Title variants

EN

«A Swindler Who Uses Oddity to Charm the People and the Authorities»: Grotowski in Opole

Abstracts

EN

This article discusses the activity of Jerzy Grotowski in Opole and the history of Teatr 13 Rzędów (Theatre of 13 Rows) in 1959–1964. The author makes use of various types of documents collected during her years-long research into the political context of Grotowski’s creative work: interviews with witnesses, letters, memoirs, personal files, censorship papers, and materials from the archives of the Polish Institute of National Remembrance (including reports prepared by the state security organs based on denunciations) in order to portray Grotowski as a theater manager. The juxtaposition and analysis of these documents shows the scale of the surveillance of the Theatre of 13 Rows and reveals the authorities’ methods of indirectly exerting control over the artists. The article provides new arguments to support the claim that the experience of working in Opole helped Grotowski the manager to develop politically effective methods of communication with the authorities and the media, which enabled him to retain his artistic autonomy.

PL

Artykuł dotyczy działalności Jerzego Grotowskiego w okresie opolskim i historii Teatru 13 Rzędów w latach 1959–1964. Autorka wykorzystuje różnego typu dokumenty zgromadzone w trakcie długoletnich badań nad politycznymi uwarunkowaniami artystycznej działalności Grotowskiego: rozmowy ze świadkami, listy, wspomnienia, akta osobowe, dokumenty cenzury i materiały pochodzące z archiwów Instytutu Pamięci Narodowej (w tym raporty organów bezpieczeństwa oparte na donosach), aby naszkicować portret Grotowskiego jako dyrektora teatru. Dzięki zestawieniu i analizie tych dokumentów pokazuje skalę inwigilacji Teatru 13 Rzędów i prezentuje stosowane przez władzę metody niebezpośredniej kontroli artystów. W artykule pojawiają się kolejne argumenty na rzecz tezy, że opolskie doświadczenia pomogły Grotowskiemu-dyrektorowi wypracować skuteczne politycznie metody komunikacji z władzami i mediami, które umożliwiały mu zachowanie artystycznej autonomii.

Keywords

EN

Jerzy Grotowski; Polish theater after 1945; censorship; Opole; theater and politics

PL

Jerzy Grotowski; teatr polski po 1945; cenzura; Opole; teatr i polityka

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2022
• Volume: 71
• Issue: 4
• Pages: 151-170

Dates

published

2022

Contributors

author

Agnieszka Wójtowicz

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/0000000167001153

References

• Barba, Eugenio. Ziemia popiołu i diamentów: Moje terminowanie w Polsce oraz 26 listów Jerzego Grotowskiego do Eugenia Barby. Tłumaczenie Monika Gurgul. Redakcja Zbigniew Osiński. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2001.
• Bereszyński, Zbigniew. „Służba Bezpieczeństwa i media informacyjne w województwie opolskim”. W: Komunistyczny aparat represji i życie społeczne Opolszczyzny w latach 1945–1989: Studia i materiały, redakcja Ksawery Jasiak, 167–280. Wrocław: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012.
• Degler, Janusz, i Grzegorz Ziółkowski, red. Misterium zgrozy i urzeczenia: Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2006.
• Degler, Janusz, Małgorzata Dziewulska, Aldona Jawłowska, Leszek Kolankiewicz, Wojciech Krukowski, Andrzej Mencwel, Grzegorz Niziołek, Zbigniew Osiński, Włodzimierz Pawluczuk, Małgorzata Szpakowska i Lech Śliwonik. „Grotowski – i co jest do zrobienia”. Dialog, nr 6 (1999): 98–114.
• Dziewulska, Małgorzata. „Ogniokrad”. W: Artyści i pielgrzymi, 130–153. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995.
• Dziewulska, Małgorzata. „Swinarski i Grotowski: Dwa teatry, dwa bluźnierstwa”. Dialog, nr 12 (1990): 87–94.
• Fik, Marta. „Cenzor jako współautor”. W: Literatura i władza, redakcja Elżbieta Sarnowska-Temeriusz, 131–147. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1996.
• Flaszen, Ludwik. Grotowski & Company: Źródła i wariacje. Wstęp Eugenio Barba. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2014.
• Mykita-Glensk, Czesława. Życie teatralne Opola: Od czasów najdawniejszych do współczesności. Opole: Instytut Śląski, 1976.
• Niziołek, Grzegorz. „Efekt kiczu: Dziedzictwo Grotowskiego i Swinarskiego w polskim teatrze”. W: Zła pamięć: Przeciw-historia w polskim teatrze i dramacie, redakcja Monika Kwaśniewska i Grzegorz Niziołek, 129–138. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
• Niziołek, Grzegorz. Sny, komedie, medytacje. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000.
• Osiński, Zbigniew. Grotowski i jego Laboratorium. Warszawa: PIW, 1980.
• Osiński, Zbigniew. Teatr „13 Rzędów” i Teatr Laboratorium „13 Rzędów”: Opole 1959–1964. Kronika – bibliografia. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 1997.
• Patelski, Mariusz. „Czujni strażnicy demokracji” ludowej: Urząd cenzury w województwie opolskim 1950–1990. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2019.
• Wójtowicz, Agnieszka. Od „Orfeusza” do „Studium o Hamlecie”: Teatr 13 Rzędów w Opolu (1959–1964). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1322

Biblioteka Nauki

29432282