Herman Czerwiński – zapomniany krytyk z getta warszawskiego w świetle publicystyki teatralnej «Gazety Żydowskiej»

• Authors: Agata Dąbrowska , Jakub Parnes

Title variants

EN

Herman Czerwiński – A Forgotten Critic from the Warsaw Ghetto in the Light of Theater Journalism in «Gazeta Żydowska»

Abstracts

EN

This article analyses the work of Herman Czerwiński as a leading theater critic of Gazeta Żydowska (Jewish Gazette), published by Jewish journalists under the control of the Nazis in 1940–1942 in the General Governorate for the Occupied Polish Region. To date, his contributions to the Gazeta Żydowska have received little scholarly attention, whether in publications about Jewish press or about Jewish theater during the Second World War. The authors of the article focus on Czerwiński’s opinions on the activity of Warsaw Ghetto theaters, his assessment of their repertoire policy, and his way of reviewing performances staged in the ghetto. The primary research method was quantitative-qualitative content analysis of all 279 editions of Gazeta Żydowska. In order to determine how Czerwiński was perceived in the ghetto, the research also included Gazeta Żydowska articles mentioning him, as well as diaries and memoirs of members of the Jewish intelligentsia. The research also reconstructed the critic’s earlier life, particularly his links with theater, based on pre-war publications from Polish and Jewish press.

PL

W artykule przeprowadzono analizę dorobku Hermana Czerwińskiego jako wiodącego krytyka teatralnego „Gazety Żydowskiej” (GŻ) wydawanej przez żydowskich publicystów pod kontrolą hitlerowskiego okupanta w latach 1940–1942 na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Jego publicystyka w GŻ nie doczekała się dotychczas szerszego omówienia ani w publikacjach naukowych dotyczących żydowskiej prasy ani w pracach poświęconych teatrowi żydowskiemu w czasie II wojny światowej. Przedmiot zainteresowania autorów artykułu stanowi w szczególności stosunek Czerwińskiego do działalności teatrów z getta warszawskiego, jego ocena ich polityki repertuarowej, a także jego sposób recenzowania gettowych spektakli. Podstawową metodę badawczą stanowiła ilościowo-jakościowa analiza zawartości wszystkich 279 wydań GŻ. Aby ustalić, jak Czerwińskiego postrzegano w getcie, w badaniu uwzględniono także poświęcone mu teksty z GŻ, a także dzienniki i wspomnienia przedstawicieli żydowskiej inteligencji. W celu zrekonstruowania wcześniejszych losów krytyka, w tym zwłaszcza jego związków z teatrem, w analizie wykorzystano także publikacje z przedwojennej prasy polskiej i żydowskiej.

Keywords

PL

Herman Czerwiński; «Gazeta Żydowska»; teatr żydowski; krytyka teatralna; getto warszawskie

EN

Herman Czerwiński; «Gazeta Żydowska»; Jewish theater; theater criticism; Warsaw ghetto

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2022
• Volume: 71
• Issue: 4
• Pages: 123-147

Dates

published

2022

Contributors

author

Agata Dąbrowska

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000237943497

author

Jakub Parnes

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

• https://orcid.org/0000000338347598

References

• Adler, Stanisław. In the Warsaw Ghetto, 1940–1943: An Account of a Witness – the Memoirs of Stanislaw Adler. Jerusalem: Yad Vashem, 1982.
• Cieślak, Tadeusz. „Z historii niemieckiej prasy w języku polskim”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 8, nr 4 (1969): 569–588.
• Czarnik, Andrzej. „Prasa hitlerowska w podbitej Europie 1938–1945”. Słupskie Studia Historyczne 13 (2007): 257–278. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Slupskie_Studia_Historyczne/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13-s257-278/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13-s257-278.pdf.
• Czerniaków, Adam. Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1983.
• Engelking, Barbara, i Jacek Leociak. Getto warszawskie: Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFis PAN, 2001.
• Ernest, Stefan. O walce wielkich Niemiec z Żydami Warszawy. Warszawa: Czytelnik, 2003.
• Fuks, Marian. „Żydowska prasa w okresie okupacji hitlerowskiej w Polsce (1940–1943)”. Kwartalnik Historii Prasy 16, nr 2 (1977): 99–115. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2-s99-115/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2-s99-115.pdf.
• Grądzka-Rejak, Martyna, i Aleksandra Namysło, red. Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
• Grądzka-Rejak, Martyna. „Elita artystyczna i życie artystyczne w getcie krakowskim (1941–1943)”. W: Grądzka-Rejak i Namysło, Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej, 271–294.
• Hałabuda, Stanisław, red. Dramat obcy w Polsce 1765–1965: Premiery, druki, egzemplarze. t. 2: L–Z. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
• Janczewska, Marta. „Publicyści Gazety Żydowskiej i ich dyskusje na tematy społeczne i artystyczne jako strategia działania w zawłaszczonej przestrzeni komunikacyjnej”. W: Grądzka-Rejak i Namysło, Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej, 325–336.
• Kwiecień, Sabina. „Prasa żydowska w Krakowie w czasie okupacji hitlerowskiej”. W: Kraków–Lwów: Książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 9, cz. 2, redakcja Halina Kosętka, Barbara Góra i Ewa Wójcik, 303–313. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009. https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2910/30_prasa_zydowska_w_krakowie_s_kwiecien.pdf.
• Nomberg, Hersz Dawid. „Szolem Alejchem in Zumer Teater”. In Gezamlte werke: Mentszn un werk, 43–47. Warsze: Farlag „Kultur-Lige”, 1930.
• Orzeszkowa, Eliza. Listy zebrane: Do Leopolda Méyeta. T. 2. Opracowanie Edmund Jankowski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955.
• Sakowska, Ruta. „O działalności teatralnej w getcie warszawskim”. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, nr 69 (1969): 47–70.
• Sakowska, Ruta. „O teatrze w getcie warszawskim”. W: Teatr żydowski w Polsce, redakcja Anna Kuligowska-Korzeniewska i Małgorzata Leyko, 409–413. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1998.
• Szajnkinder, Szmuel. „Z mojego dziennika”. W: Archiwum Ringelbluma: Dzienniki z getta warszawskiego, t. 23, redakcja Katarzyna Person, Zofia Trębacz i Michał Trębacz, 344–364. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
• Szmeruk, Chone. „Rozsiani i rozrzuceni (Cezejt un ceszprejt) Szolem Alejchema w Warszawie (1905 i 1910)”. Tłumaczenie Tomasz Kuberczyk. Pamiętnik Teatralny 41, z. 1/4 (1992): 253–272. https://doi.org/10.36744/pt.1466.
• Turkow, Jonas. Azoj iz es gewen: Churbn Warsze. Buenos Aires: Central Farband fun pojlisze Jidn Argentine, 1948.
• Wilski, Zbigniew, et al., red. Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2: 1900–1980. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1994.
• Woźniakowski, Krzysztof. Prasa, kultura, wojna: Studia z dziejów czasopiśmiennictwa, kultury literackiej i artystycznej lat 1939–1945. Seria 2. Kraków: Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 2005. http://hdl.handle.net/11716/1048.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1362

Biblioteka Nauki

29432278