Tajemnica życia i teatru: Teatralne widzenie świata w powieściach Kazimierza Brauna

• Authors: Joanna Michalczuk

Title variants

EN

Mystery of Life and Theater: The Theatrical Vision of the World in Kazimierz Braun’s Novels

Abstracts

EN

This article analyzes Kazimierz Braun’s works from 2016–2020 (Dzwon na trwogę [Alarum Bell], Płonący teatr [The Burning Theatre], Próba Apokalipsy [Apocalypse Rehearsal] and [e-mail] [[e-mail]]) as a series of theater novels with an autobiographical slant. Here, theater becomes a theme, a space for creation, a contribution to reflections on the condition of contemporary theater art, and a way of seeing the world. The image of theater in the memory of Braun the theater director is combined with a dream of theater and a vision of its desired future, which are embedded in a mythologizing memory. The central question of theater’s mission at the individual, national, and social level is accompanied by a critical reflection on present theater, which largely stems from Braun’s evaluation of the achievements of so-called “Second Theatre Reform,” of which he was a participant and chronicler. Therefore, an important point of reference in the analysis of Braun’s novels is provided by his articles and books in theater studies. The mystery of life and theater, which the author of the article has identified as the leitmotif of the novel series, concerns the close relationship between the creative world and the spiritual dimension of human existence and refers to the transformation of the real, finite, and temporal into the imaginary, spiritual, and immortal. In Braun’s essentialist view, this mystery is at the same time the essence of theater and acting. The author argues that the metatheatrical dimension of the world constructed in Braun’s novels is closely linked to the process of the author’s self-interpretation and self-creation as a scholar and practitioner.

PL

Artykuł jest analizą utworów Kazimierza Brauna z lat 2016–2020 (Dzwon na trwogę, Płonący teatr, Próba Apokalipsy i [e-mail]), ujętych jako cykl ujawniających nachylenie autobiograficzne powieści teatralnych. Teatr staje się w nich tematem, przestrzenią kreacji, przyczynkiem do rozważań o kondycji współczesnej sztuki teatralnej oraz sposobem widzenia świata. Obraz teatru przechowanego w pamięci Brauna reżysera łączy się z wtopionym w mitologizującą pamięć marzeniem o teatrze i projekcją jego pożądanej przyszłości. Prymarnej kwestii misyjności teatru w wymiarze indywidualnym, narodowym i społecznym towarzyszy krytyczna refleksja o teatralnej teraźniejszości, w znacznej mierze wyrastająca z oceny dokonań Drugiej Reformy Teatru formułowanej przez jej uczestnika i kronikarza. Dlatego ważnym punktem odniesienia w analizie powieści są teatrologiczne artykuły i książki Brauna. Tajemnica życia i teatru – wydobyta przez autorkę jako lejtmotyw powieściowego cyklu – dotyczy ścisłego związku między światem kreacji a duchowym wymiarem ludzkiego istnienia i odnosi się do transformacji realnego, skończonego i doczesnego w wyobrażone, duchowe i nieśmiertelne. W esencjalistycznym ujęciu Brauna tajemnica ta jest zarazem istotą teatru i aktorstwa. Autorka stawia tezę, że wymiar metateatralny konstruowanego w powieściach Brauna świata łączy się ściśle z procesem autointerpretacji i autokreacji autora jako badacza i praktyka.

Keywords

PL

Kazimierz Braun; theatrum mundi; powieść teatralna; misja teatru; autobiografizm

EN

Kazimierz Braun; theatrum mundi; theater novel; theater's mission; autobiographism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2023
• Volume: 72
• Issue: 3(286)
• Pages: 125-143

Dates

published

2023

Contributors

author

Joanna Michalczuk

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000168090952

References

• Braun, Kazimierz. Cypriana Norwida teatr bez teatru. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
• Braun, Kazimierz. Druga Reforma Teatru: Ludzie – Idee – Zdarzenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2022.
• Braun, Kazimierz. Listy na Babilon: Pisma przypomniane i odszukane; Księga jubileuszowa, redakcja Juliusz Tyszka. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2007.
• Braun, Kazimierz. „Mój” teatr Norwida. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014.
• Braun, Kazimierz. Nadmiar teatru. Warszawa: Czytelnik, 1984.
• Braun, Kazimierz. Przestrzeń teatralna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
• Braun, Kazimierz. Tajemnice powszednie: Naśladowania i świadectwa. Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, 1998.
• Braun, Kazimierz. Teatr wspólnoty. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.
• Czermińska, Małgorzata. Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1987.
• Czermińska, Małgorzata. Autobiograficzny trójkąt: Świadectwo, wyznanie, wyzwanie. Kraków: Universitas, 2020.
• Dunajski, Antoni. „Wstęp: Kazimierz Braun wobec Cypriana Norwida”. W: Kazimierz Braun, „Mój” teatr Norwida, 12–32.
• Jarzębski, Jerzy. „Powieść jako autokreacja”. W: Powieść jako autokreacja, 412–430. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
• Kaczmarek, Wojciech. „Teatr a antropologia przełomu XX i XXI wieku”. W: Dylematy dramatu i teatru u progu XXI wieku, redakcja Anna Podstawka i Agnieszka Jarosz, 15–34. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2011.
• Maroszczuk, Grażyna. „Wobec historii, wobec teatru: Poetyka i pragmatyka wywiadów książkowych z Kazimierzem Braunem”. W: Pasterska i Trygar, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja, 134–144.
• Michalczuk, Joanna. „«Teatr powinien być narzędziem Sprawy»: Wokół twórczości artystycznej Kazimierza Brauna”. W: 1984: Literatura i kultura schyłkowego PRL-u, redakcja Kamila Budrowska, Wiktor Gardocki i Elżbieta Jurkowska, 371–390. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2015.
• Paterska, Jolanta, i Barbara Trygar, red. Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja: Pisarstwo Kazimierza Brauna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017.
• Pasterska, Jolanta. „Kazimierza Brauna dyskurs o współczesności: Rozważania wokół powieści Dzwon na trwogę”. W: Pasterska i Trygar, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja, 117–133.
• Sobiecka, Anna. „Powieść teatralna a postawa autobiograficzna”. W: Autobiografizm i okolice: Prace ofiarowane Małgorzacie Czermińskiej, redakcja Tadeusz Sucharski i Bernadetta Żynis, 101–114. Słupsk: Akademia Pomorska w Słupsku, 2011.
• Sobiecka, Anna. „Strategie biografizacyjne w polskiej powieści teatralnej XX wieku”. W: Tropy biograficzne: Bieg życia w narracjach literackich i kulturowych, redakcja Jakub Knap, Magdalena Roszczynialska i Katarzyna Wądolny-Tatar, 325–346. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2017.
• Sobiecka, Anna. „Teatralizacja świata jako wyznacznik odmiany gatunkowej powieści (Zwariowane miasto, Wteatrwstąpienie, Biała noc miłości)”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Poetica, nr 7 (2019): 150–164. https://doi. org/10.24917/23534583.7.11.
• Świontek, Sławomir. Dialog – Dramat – Metateatr: Z problemów teorii tekstu dramatycznego. Warszawa: Errata, 1999.
• Świontek, Sławomir. „Norwidowski teatr świata”. Pamiętnik Literacki 62, z. 3 (1971): 33–50.
• Świontek, Sławomir. Norwidowski teatr świata. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1983.
• Trygar, Barbara. „Ja” w drodze do wolności, prawdy i piękna: Aspekty aksjologiczne twórczości prozatorskiej Kazimierza Brauna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019.
• Wołk, Marcin. „Autobiografizm i cykliczność”. W: Cykl i powieść, redakcja Krystyna Jakowska, Dariusz Kulesza i Katarzyna Sokołowska, 19–34. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1421

Biblioteka Nauki

14523432