Budynek Operalni Saskiej w Warszawie

• Authors: Barbara Król

Title variants

EN

The Saxon Opera House in Warsaw

Abstracts

EN

The article discusses the history of the first free-standing purpose-built theater edifice in Warsaw, which, from 1725 to 1772, hosted performances by dell’arte troupes and the Dresden Opera, as well as the first permanent ensemble of Polish actors. The author refers to the scant research on this building (known as the Royal Opernhauz, Operalnia, or Saxon Theater), focusing on the findings of Martin Hammitzsch, Mieczysław Rulikowski, and Kazimierz Konarski. Based on an analysis of ten drawings and plans of the building from Dresden archives (Institut für Denkmalpflege and Landeshauptarchiv), which are reproduced in the article, she challenges Hammitzsch’s dating of the edifice in 1748 and suggests that its construction was completed as early as 1725. She also disagrees with the claim that Giuseppe Galli Bibiena, Matthäus Daniel Pöppelmann or Joachim Daniel Jauch were involved in designing the Saxon Opera House. The name of the architect remains unknown; however, it is clear that he must have been strongly influenced by the Dresden art scene, as there is a noticeable similarity between the Warsaw theater and the Kleiner Komedienhaus in Dresden. The article also discusses the available material concerning the reconstruction of the edifice in 1748, which was probably limited to the renovation of the interior and perhaps also the façade, the redecoration of the auditorium, and technical improvements to the stage. The architectural solutions used in the Opera House had a significant impact on the development of theater stages in Poland.

PL

Artykuł dotyczy historii pierwszego wolnostojącego i specjalnie wzniesionego budynku teatralnego w Warszawie, w którym w latach 1725–1772 występowały zespoły dell’arte i opery drezdeńskiej, a także pierwszy stały zespół polskich aktorów. Autorka nawiązuje do nielicznych ustaleń badaczy zajmujących się tym budynkiem (zwanym Królewskim Opernhauzem, Operalnią lub Teatrem Saskim) – zwłaszcza Martina Hammitzscha, Mieczysława Rulikowskiego i Kazimierza Konarskiego. Dzięki analizie dziesięciu reprodukowanych w artykule rysunków i planów budynku, przechowywanych w archiwum Institut für Denkmalpflege oraz w Landeshauptarchiv w Dreźnie, podważa tezę Hammitzscha datującego gmach na 1748 i sugeruje, że budowa została ukończona już w 1725 roku. Podważa również tezy o udziale Giuseppe’go Galli Bibieny, Matthäusa Daniela Pöppelmanna czy Joachima Daniela Jaucha w projektowaniu Operalni. Nazwisko projektanta pozostaje nieznane, wiadomo jednak, że był on pod silnym wpływem drezdeńskiej sceny artystycznej, gdyż zauważalne jest podobieństwo między warszawskim teatrem a tzw. Kleiner Komedienhaus w Dreźnie. W artykule omówione zostały także dostępne materiały dotyczące przebudowy gmachu w 1748 roku. Prace ograniczyły się wtedy prawdopodobnie do renowacji wnętrza, a być może i fasady, do zmiany wystroju sali widowiskowej oraz ulepszeń technicznych sceny. Rozwiązania architektoniczne zastosowane w Operalni miały istotny wpływ na rozwój scen teatralnych w Polsce.

Keywords

PL

teatr polski 1700-1800; architektura teatralna; teatr dworski; teatr publiczny

EN

Polish theater 1700–1800; theater architecture; court theater; public theater

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 1956
• Volume: 5
• Issue: 4
• Pages: 631-650

Dates

published

1956

Contributors

author

Barbara Król

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

References

• Batowski, Zygmunt. „Kto jest autorem obrazu „Chrystus na Krzyżu“ w kościele św. Krzyża w Warszawie?”. Dawna Sztuka 1, z. 2 (1938): 131–144.
• Hammitzsch, Martin. Der moderne Theaterbau. Teil 1. Der höfische Theaterbau, der Anfang der modernen Theaterbaukunst, ihre Entwicklung und Betätigung zur Zeit der Renaissance, des Barock und des Rokoko. Berlin: Verlag nicht ermittelbar, 1906.
• Heckmann, Hermann. M. D. Pöppelmann als Zeichner. Dresden: Verlag der Kunst, 1954.
• Husarski, Wacław. „Jan Joachim Daniel Jauch dyrektor budowli za czasów saskich”. Prace Komisji Historii Sztuki 2, z. 1 (1922): 57–58.
• Hyatt-Mayor, Alpheus. The Bibiena Family. London: H. Bittner and Company, 1945.
• Kitowicz, Jędrzej. Opis obyczajów za panowania Augusta III. Opracowanie Roman Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Naukowego im. Ossolińskich, 1951.
• Konarski, Kazimierz. „Teatr warszawski w dobie saskiej”. Pamiętnik Teatralny 1, z. 2/3 (1952): 15–36.
• Korzeniewski, Bohdan. „Komedia dell’arte w Warszawie”. Pamiętnik Teatralny 3, z. 3/4 (1954): 29–56. https://doi.org/10.36744/pt.1512.
• Korzeniewski, Bohdan. „Teatr francuski w Warszawie za Augusta III”. Pamiętnik Teatralny 5, z. 1 (1956): 95–101.
• Prosnak, Jan. Kultura muzyczna Warszawy XVIII wieku. Kraków: Państwowe Wydawnictwa Muzyczne, 1955.
• Rulikowski, Mieczysław. „Otwarcie teatru w Warszawie”, Sfinks, nr 7/8 (1915): 6–11.
• Wierzbicka, Karyna. Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1883. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1951.
• Wierzbicka, Karyna. Życie teatralne w Warszawie za Stanisława Augusta. Warszawa: Towarzystwo Miłośników Historii, 1949.
• Windakiewicz, Stanisław. Teatr polski przed powstaniem sceny narodowej. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1921. https://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=11300.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1528

Biblioteka Nauki

29433179