Michał Chomiński i Jan Królikowski w obiektywie Konrada Brandla: Spojrzenie na polską fotografię teatralną drugiej połowy XIX w.

• Authors: Marta Ziętkiewicz

Title variants

EN

Michał Chomiński and Jan Królikowski as Photographed by Konrad Brandel: A Look at Polish Theatre Photography in the 2nd Half of the 20th Century

Abstracts

EN

At the beginning of 1866, the Warsaw-based photographic studio of Konrad Brandel took a series of photographs of two well-known dramatic artists, Michał Chomiński and Jan Królikowski. The actors were captured dressed in their stage costumes and re-enacting before the camera snippets of selected parts from their rich repertories. Circulating both as photographic prints and as reproductions published in the Kłosy illustrated weekly, they are among the most widely recognised portraits of 19th-century Polish actors to this day. The photographs under discussion are quite familiar to historians of theatre, and they have served as illustrating material for its history numerous times. The author, however, proposes that we stop treating them only as images documenting some staged situation and undertake to examine the circumstances in which they were made and reconstruct the message that the actors and the photographer intended to convey to the public. For Chomiński, Królikowski and Konrad Brandel, were a means to boost their professional and social status and to project a certain image. The portraits took on additional meanings, often different than what their authors had intended, when they started being published by the press, found their way to private photo albums, and later, when they became part of museum or archival collections. Interdisciplinary study into the history of photography and theatre encounters provides a chance to get a better understanding of the cultural forces behind the mass production of portraits of actors in their parts. Consequently, the photographs become a document that can tell us a lot not only about the history of photography and theatre, but also about the history of the social order in which they functioned.

PL

Na początku roku 1866 warszawskie studio fotograficzne Konrada Brandla wykonało serię fotografii dwóch znanych aktorów dramatycznych, Michała Chomińskiego i Jana Królikowskiego. Aktorzy zostali uwiecznieni w kostiumach scenicznych, w odtwarzanych przed obiektywem fragmentach wybranych ról ze swojego bogatego repertuaru. Fotografie te, rozpowszechniane zarówno jako odbitki, jak i reprodukcje publikowane w ilustrowanym tygodniku "Kłosy", należą do najbardziej rozpoznawalnych portretów polskich aktorów XIX wieku. Omawiane fotografie są dobrze znane historykom teatru i wielokrotnie były wykorzystywane jako materiał ilustracyjny. Autorka jednak proponuje, aby nie traktować ich wyłącznie jako obrazów dokumentujących sytuację sceniczną, lecz podjąć próbę zrozumienia okoliczności ich powstania i odtworzenia tego, co aktorzy i fotograf zamierzali przekazać publiczności. Dla Chomińskiego, Królikowskiego i Brandla zdjęcia były  środkiem służącym podnoszeniu statusu zawodowego i społecznego oraz kreowaniu  wizerunku. Portrety zyskały dodatkowe znaczenia, często różne od tych, które pierwotnie mieli na myśli ich twórcy, gdy zaczęły ukazywać się w prasie i trafiać do prywatnych albumów fotograficznych, by później stać się częścią zbiorów muzealnych lub archiwalnych. Interdyscyplinarne badania nad historią fotografii i teatru pozwalają lepiej zrozumieć kulturowe mechanizmy owocujące masową produkcją portretów aktorów w rolach. W rezultacie fotografie stają się dokumentem, który może nam wiele powiedzieć nie tylko o historii fotografii i teatru, ale także o historii społecznego porządku, w jakim funkcjonowały.

Keywords

PL

Michał Chomiński; Jan Królikowski; Konrad Brandel; dziewiętnastowieczna fotografia teatralna; historia teatru polskiego 1765–1880; emploi

EN

Michał Chomiński; Jan Królikowski; Konrad Brandel; nineteenth-century theater photography; history of the Polish theatre 1765–1880; actor's craft

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 1/2
• Pages: 139-172

Dates

published

2016

Contributors

author

Marta Ziętkiewicz

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

References

• Batchen, Geoffrey. „Dreams of Ordinary Life: Cartes-de-visite and the Bourgeois Imagination”. W: Photography: Theoretical Snapshots, edited by J.J. Long, et al. London: Routledge, 2009.
• Flusser, Vilem. Ku filozofii fotografii. Tłumaczenie Jacek Maniecki. Katowice: Akademia Sztuk Pięknych, 2004.
• Got, Jerzy. „Fotograficzna dokumentacja teatru w Polsce”. Pamiętnik Teatralny 9, z. 1 (1960): 71-94. https://doi.org/10.36744/pt.1511.
• Got, Jerzy. „Zmyślenie i prawda Jana Królikowskiego”. W: Teatr i teatrologia. Kraków: Universitas, 1994.
• Kowzan, Tadeusz. „Theatrical Iconography/ Iconology: the Iconic Sign and Its Referent”. Diogenes 33, nr 130 (1985).
• Lejko, Krystyna. Kalendarze fotograficzne z zakładu Konrada Brandla: Obraz życia Warszawy w latach 60. XIX wieku. Warszawa: Muzeum Historyczne Warszawy, 2009.
• Lejko, Krystyna. Warszawa w obiektywie Konrada Brandla. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
• Litak, Anna. „Fotografie Modrzejewskiej”. Pamiętnik Teatralny, z. 3/4 (2009).
• Makomaska, Ewa. „Wystawa fotografii teatralnej w Warszawie”. Fotografia, nr 1 (1960).
• Markiewicz, Michał. „Czym jest fotografia teatralna?”. Teatr, nr 5 (2012).
• Mossakowska, Wanda. „Nieznany wizerunek Leontyny Halpertowej”. Pamiętnik Teatralny, z. 3/4 (2003).
• Mossakowska, Wanda. Walery Rzewuski (1837–1888), fotograf” Studium warsztatu i twórczości. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
• Pieńkos, Andrzej. Tracona moc obrazu czyli epizody nowoczesnego realizmu. Warszawa: Neriton, 2012.
• Rouillé, André. Fotografia: Między dokumentem a sztuką współczesną. Tłumaczenie Oskar Hademann. Kraków: Universitas, 2007.
• Szczerbiński, Jacek. „Kapłani i rzemieślnicy (aktorzy lwowscy 1831–1864)”. W: Inteligencja polska XIX i XX wieku, t. 1, redakcja Ryszarda Czepulis-Rastenis. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
• Walicki, Andrzej. „«Filozofia narodowa» i początek sporu o samookreślenie i powołanie inteligencji polskiej”. W: Polska, Rosja, marksizm. Kraków: Universitas, 2011.
• Wanicka, Agnieszka. „Inne spojrzenie na «epokę gwiazd»”. W: Nowe historie 1: Ustanawianie historii, redakcja Agata Adamiecka-Sitek et al. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2010.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1957

Biblioteka Nauki

29519873