Wczesna dramaturgia Stefana Żeromskiego w świetle jego fascynacji teatrem

• Authors: Tomasz Sobieraj

Title variants

EN

Stefan Żeromski’s Early Dramatic Work in the Light of His Fascination with Theatre

Abstracts

EN

This article offers a context-bound interpretation of two early dramas written by Stefan Żeromski, i.e. Grzech (The Sin) and Dramatu akt pierwszy (A Drama’s First Act), which remained unpublished and were never staged during his lifetime. The texts were only discovered in 1945 and 1959, respectively. Żeromski had been fascinated with theatre throughout his life, which is evident, for example, in his unfinished essay Pochwała sztuki teatru (‘Apology for the Art of Theatre,’ 1924) or in his answer to the survey prepared by Przegląd Warszawski about the Narodowy Theatre in Warsaw, reopening at the time. His views are reminiscent of ideas propounded by the founder of the national stage, Wojciech Bogusławski, as well as of all the views formulated throughout the 19th century that emphasised the social and patriotic mission of Polish theatre. The artistic imagination of the writer had been shaped by the conventions of 19th-century theatre, based on stage illusion, the principle of psychological verisimilitude and requirements of natural acting expression. By professing the primacy of declamation and poetic word in theatre, Żeromski sided with literary theories of drama. Grzech and Dramatu akt pierwszy (which remained unfinished) both exhibit the author’s knack for dramaturgy. They both combined novelty as to subject matter and treatment of social problems with some conventions of 19th-century drama and theatre. The first ever production of Grzech, supplied with a new ending written by Leon Kruczkowski, put on in 1950 is an interesting episode in the history of Polish theatre life in the middle of the 20th century, bearing testimony to its ideological and political limitations.

PL

Artykuł prezentuje kontekstową interpretację dwóch wczesnych dramatów Stefana Żeromskiego, Grzech i Dramatu akt pierwszy, niepublikowanych i niewystawianych za życia pisarza i odkrytych dopiero w 1945 i 1959 roku. Żeromski przez całe życie fascynował się teatrem, czego wyrazem może być na przykład jego nieukończony esej "Pochwała sztuki teatru" z 1924 roku lub odpowiedź na ankietę przygotowaną przez "Przegląd Warszawski" dotyczącą Teatru Narodowego w Warszawie, który wtedy ponownie otwierał swoje podwoje. Jego poglądy są bliskie ideom głoszonym przez twórcę narodowej sceny, Wojciecha Bogusławskiego, a także wszystkim  formułowanym w XIX wieku poglądom, które podkreślały społeczną i patriotyczną misję polskiego teatru. Artystyczna wyobraźnia pisarza kształtowała się na podstawie konwencji teatru XIX wieku, opartego na iluzji scenicznej, zasadzie psychologicznej wiarygodności i wymaganiach naturalnego wyrazu aktorskiego. Głosząc pierwszeństwo deklamacji i słowa poetyckiego w teatrze, Żeromski opowiadał się za literackimi teoriami dramatu. Grzech i Dramatu akt pierwszy (który pozostał nieukończony) to dowód zdolności dramaturgicznych autora. W obu tekstach jego nowatorskie podejście do tematyki i problemów społecznych łączy się z konwencjami dramatu i teatru XIX wieku. Pierwsza inscenizacja Grzechu z nowym zakończeniem napisanym przez Leona Kruczkowskiego w 1950 roku stanowi interesujący epizod w historii polskiego życia teatralnego w połowie XX wieku, świadczący o ówczesnych ograniczeniach ideologicznych i politycznych.

Keywords

PL

Stefan Żeromski; historia dramatu polskiego; dramat polski XX wieku

EN

Stefan Żeromski; Polish drama history; 20th-century Polish drama

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 1/2
• Pages: 173-193

Dates

published

2016

Contributors

author

Tomasz Sobieraj

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000245635574

References

• Białota, Marek. Dramaty Żeromskiego w Reducie: Z zagadnień inscenizacji i recepcji krytycznej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989.
• Eustachiewicz, Lesław. Dramaturgie Młodej Polski: Próba monografii dramatu z lat 1890-1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986.
• Kalemba-Kasprzak, Elżbieta. Prometeusz z przepiórką: Dramaty Stefana Żeromskiego od Czarowica do Przełęckiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2000.
• Kruk, Stefan. „Świadomość teatralna Stefana Żeromskiego”. W: Stefan Żeromski: O twórczości literackiej, redakcja Eugenia Łoch. Lublin: Lubelskie Towarzystwo Naukowe, 1994.
• Natanson, Wojciech. Stefana Żeromskiego droga do teatru. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976.
• Podraza-Kwiatkowska, Maria. „Ibsenowska «prawda» w literaturze Młodej Polski”. Ruch Literacki, z. 2 (1996).
• Popiel, Jacek. Dramat a teatr polski dwudziestolecia międzywojennego. Kraków: Universitas, 1995.
• Sławińska, Irena. „Droga Stefana Żeromskiego do teatru”. Dialog, z. 1 (1965).
• Wańczowski, Marian. Rola sztuki w twórczości Stefana Żeromskiego. Opole: s.n., 1972.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1959

Biblioteka Nauki

29519875