Odrodzenie pradawnego obrzędu? Alilujki Teatru Węgajty

• Authors: Magdalena Hasiuk

Title variants

EN

A Revival of an Ancient Ritual? Alilujki of the Węgajty Theatre

Abstracts

EN

The artistic vision of the Węgajty Village Theatre was influenced substantially by the writings of Stanisław Vincenz. With such inspiration, the theatre practitioners began their carolling and, through this practice, became acquainted with the Easter carolling ritual that used to be practiced near Suwałki, i.e. the alilujki (Hallelujahs). They were instructed on how to Easter carol (chodzić po aliluji or chodzić po wołoczebnem) by the elders of Dziadówek village. Appropriating the custom for themselves, they have kept its three-part structure, but the final part is changed. As practiced by Węgajty performers, their repeated processions from house to house to wish the inhabitants happy Easter and play them some music has transformed into a theatrical performance open to all villagers and guests (instead of concluding with a feast for the carollers). The Alilujki of the Węgajty Theatre is not a revival of an ancient ritual. It is not theatre per se either, even though each element of the Alilujki can be matched with some theatrical form or topos (theatrum mundi, Theatre of the Oppressed, commedia dell’arte). Only the last part of the whole structure can be designated as theatre, which ends with joint merrymaking and dancing. The Węgajty Alilujki constitutes a phenomenon situated between theatre and ritual. The dialogue of the two areas is mutually enriching and invigorating. Without the theatre, the ritual would die. Without the ritual, the theatre would never have reached the places it has reached.

PL

Istotny wpływ na wizję artystyczną Teatru Wiejskiego Węgajty miały pisma Stanisława Vincenza. Z tej inspiracji aktorzy teatru rozpoczęli kolędowanie i dzięki temu zapoznali się z obrzędem kolędowania wielkanocnego, praktykowanym niegdyś w okolicach Suwałk, czyli Alilujką. Jak kolędować (chodzić po aliluji lub chodzić po wołoczebnem), poinstruowała ich starszyzna wsi Dziadówek. Przejmując obrzędową tradycję, zachowali trzyczęściową strukturę, zmienili jednak ostatnią część. Praktykowane przez Węgajty wielokrotne chodzenie od domu do domu, by złożyć mieszkańcom życzenia wielkanocne i zagrać im muzykę, przekształciło się w przedstawienie teatralne otwarte dla wszystkich mieszkańców wsi i gości (zamiast kończyć się ucztą dla kolędników). Alilujka Teatru Węgajty nie jest wskrzeszeniem dawnego obrzędu. Nie jest też teatrem per se, choć każdy element Alilujki można dopasować do jakiejś teatralnej formy czy toposu (theatrum mundi, Teatr Uciśnionych, commedia dell'arte). Jedynie ostatnia część całej struktury może być określona mianem teatru, który kończy się wspólną zabawą i tańcem. Węgajcka Alilujka to zjawisko sytuujące się pomiędzy teatrem a obrzędem. Dialog teatru i obrzędu jest ożywczy dla obu obszarów. Bez teatru obrzęd by umarł. Bez rytuału teatr nigdy nie dotarłby do miejsc, w których się znalazł.

Keywords

PL

polska kultura ludowa; obrzędy ludowe; Teatr Węgajty; teatr i obrzęd

EN

Polish folk culture; folk rituals; Węgajty Theatre; theatre and ritual

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 1/2
• Pages: 261-284

Dates

published

2016

Contributors

author

Magdalena Hasiuk

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000327365256

References

• Barba, Eugenio. Spalić dom. Tłumaczenie Anna Górka. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2011.
• Czyżewski, Krzysztof, et al. „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
• Dorman, Jan. „Moje uwagi i spostrzeżenia na marginesie imprezy «Herody»”. Polska Sztuka Ludowa, nr 4 (1971).
• Duvignaud, Jean. Dar z niczego: O antropologii święta. Tłumaczenie Łada Jurasz-Dudzik. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
• Fiderkiewicz, Maria. „«Herody» na deskach teatru Jana Dormana”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
• Juzala, Gustaw. Semantyka kolęd wiosennych: Studium folklorystyczno-etnomuzykologiczne. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 2012.
• Juzala, Gustaw. Semiotyka folkloru muzycznego pograniczy polsko-litewskich. Kraków: Musica Iagellonica, 2007.
• Juzala, Gustaw. „Wielokulturowy folklor muzyczny Suwalszczyzny”. W: Marian Pokropek. Ludowe tradycje Suwalszczyzny. Suwałki: Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki, 2010.
• Kolankiewicz, Leszek. Dziady: Teatr Święta Zmarłych. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1999.
• Kornaś, Tadeusz. „Węgajty”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
• Kosiński, Dariusz. „Histrioni i aktorzy”. Ethos, nr 77/78 (2007).
• Kowalski, Piotr. „Droga, wędrówka, turystyka w kulturze popularnej”. W: Przestrzenie, miejsca, wędrówki: Kategorie przestrzeni w badaniach kulturowych i literackich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2001.
• Kuligowska-Korzeniewska, Anna. „Folklor w teatrze: Od Leona Schillera do Teatru Wiejskiego Węgajty”. Tygiel Kultury, nr 9/10 (1998).
• Sobaszek, Wacław. „Ewolucja teatru wiejskiego”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
• Sobaszek, Wacław. „O przyszłości, źródłach i czterech żywiołach”. W: Źródła i przyszłość: Cztery żywioły work in progress, redakcja Joanna Wichowska. Węgajty: Stowarzyszenie Węgajty, 2012.
• Sobaszek, Wacław. „Przedsięwzięcie Ośrodka Teatralnego «Węgajty»”. Konteksty, nr 3/4 (1991).
• Szymańska, Janina. „Podlaskie pieśni «włóczebne»”. Etnolingwistyka, nr 5 (1992).

Identifiers

DOI

10.36744/pt.1973

Biblioteka Nauki

29519898