«Wymawia się Szekspir»: Mistrzowi Williamowi w czterechsetną zgonu jego rocznicę

• Authors: Jarosław Komorowski

Title variants

EN

‘It Is Pronounced Shek-speer’: For Master William on the Quadricentennial of His Demise

Abstracts

EN

Wojciech Bogusławski prefaced the first publication of his translation of Hamlet, included in volume four of his Dzieła dramatyczne (Dramatic Works), with an introduction titled “Shakespeare,” where he volunteered in a footnote: “It is pronounced Szekspir [Shek-speer].” Within the period of almost one hundred years, the spelling of the Stratford playwright’s name in Poland vacillated between these two extremes: “Shakespeare,” or the older version of “Shakespear,” on the one hand, and some form of Polish phonetic spelling, the most widespread-and at the end, prevalent-being “Szekspir,” on the other. Polish prints and manuscripts from 1765–1849 contain at least forty spelling variants ranging from English and pseudo-English to more or less phonetic versions, with numerous hybrid solutions in between. Most of the variants are attempts by Polish authors and editors at making the name of Hamlet’s author more familiar in Polish. The present list, published as such for the first time, is arranged chronologically. Each instance of the first usage is quoted and a succinct commentary is supplied.  The list is potentially incomplete, however, since other versions might crop up in future research. 

PL

Wojciech Bogusławski poprzedził pierwodruk swojego przekładu Hamleta, umieszczonego w czwartym tomie Dzieł dramatycznych, przedmową zatytułowaną „Shakespeare", w której w przypisie zdradził: „Wymawia się Szekspir". W ciągu prawie stu lat pisownia nazwiska dramaturga ze Stratfordu w Polsce wahała się między tymi dwoma skrajnościami: „Shakespeare" lub starsza wersja „Shakespear" z jednej strony i jakaś forma polskiego zapisu fonetycznego, najbardziej rozpowszechniona – i w końcu zwycięska – „Szekspir" z drugiej. Pomiędzy tymi biegunami w latach 1765–1849 pojawiło się w polskich drukach i rękopisach co najmniej 40 (słownie czterdzieści) wariantów zapisu, angielskich, niby-angielskich, bardziej lub mniej fonetycznych i na różne sposoby hybrydowych. Większość wariantów to próby autorów i redaktorów zapisania lub „oswojenia” nazwiska autora Hamleta w języku polskim. Zawarta w artykule lista, publikowana w tej formie po raz pierwszy, jest ułożona chronologicznie. Każdy przypadek pierwszego użycia jest cytowany i opatrzony zwięzłym komentarzem. Lista jest jednak potencjalnie niekompletna, ponieważ odnalezienie kolejnych wersji nie jest wykluczone.

Keywords

PL

William Shakespeare; Wojciech Bogusławski; przekład; recepcja Shakespeare'a; teatr polski 1700-1800; teatr polski 1800-1900

EN

William Shakespeare; Wojciech Bogusławski; translation; reception of Shakespeare; Polish theater 1700–1800; Polish theater 1800-1900

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 3
• Pages: 5-24

Dates

published

2016

Contributors

author

Jarosław Komorowski

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000244408695

References

• Bochner, Jay. „Shakespeare in France: A Survey of Dominant Opinion 1733–1830”. Revue de Littérature Comparée, no. 39 (1965): 44–65.
• Cetera, Anna. Smak morwy: U źródeł recepcji przekładów Szekspira w Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
• Jusserand, Jean Jules. Shakespeare en France sous l'ancien régime. Paris: Armand Colin, 1898.
• Genée, Rudolph. Geschichte der Shakespeare'schen Dramen in Deutschland. Leipzig: Engelmann, 1870.
• Jędrychowski, Zbigniew. Teatra grodzieńskie 1784–1864. Warszawa: Wydawnictwo Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
• Komorowski, Jarosław. „Hamlet królewic duński”. W: Dzieła dramatyczne Wojciecha Bogusławskiego, redakcja Ksenia Lebiedzińska et al. Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2016.
• Komorowski, Jarosław. "Ile szkód może przynieść zawodowy polski teatr: Tadeusz Czacki i Gimnazjum (Liceum) Wołyńskie w kręgu spraw teatralnych". Pamiętnik Teatralny, z. 3/4 (2015).
• Komorowski, Jarosław. „Pierwszy polski «Ryszard III»”. Pamiętnik Teatralny, z. 1 (1986).
• Komorowski, Jarosław. Piramida zbrodni: „Makbet” w kulturze polskiej 1790–1989. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2002.
• Komorowski, Jarosław. „Shakespeare w Wilnie 1786–1864”. W: Nie tylko Shakespeare: Studia z dziejów teatru i dramatu XVI–XX wieku. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2011.
• Levin, Yuriy D. Shekspir i russkaya literatura XIX veka. Leningrad: Nauka, 1988.
• Ozimek, Stanisław. Udział „Monitora” w kształtowaniu Teatru Narodowego (1765–1785). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957.
• Wolffheim, Hans. Die Entdeckung Shakespeares: Deutsche Zeugnisse des 18. Jahrhunderts. Hamburg: Hoffmann und Campe, 1959.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.2080

Biblioteka Nauki

29520056