«Nie można obejść się bez teatru»: O poziomach metateatralności w «Mewie» Antona Czechowa

• Authors: Magdalena Hasiuk

Title variants

EN

‘We Can’t Do Without a Theatre’: On the Levels of Metatheatricality in ‘The Seagull’ by Anton Chekhov

Abstracts

EN

The Seagull (1896) holds a special place in the oeuvre of Anton Chekhov for the richness of metatheatrical devices deployed in it. It is the only drama by the playwright where one can find all the kinds of metatheatricality distinguished by Sławomir Świontek. It may be worth to add a fourth kind that manifests itself at the level of composition of the dramatic form and has been defined as “a play with genres” (Ewa Partyga) or “quoting of structures” (Danuta Danek). The present study of kinds of metatheatricality reveals Chekhov’s emphasis on the multitude of ways in which the audience can play a creative part in the theatre experience. The dramatist vindicates some elements hitherto considered to be secondary, passive, and weak. At the same time, Chekhov uses the image of the theatre of everyday life in order to expose the inner workings of society’s oppression that crushes its most sensitive individuals. This situation becomes a mirror for the processes going on within the self (as conceived of by the Dialogical Self Theory by Hubert Hermans). The disfunctionality of the world presented in the drama indicates fractures within the human psyche, where weaker personal positions must be suppressed or eradicated. The aim of the metatheatrical devices utilised in The Seagull is to construct a multi-level representation of reality and to display the multitude and changeability of personal perspectives on the reality, which illuminate one another. Out of this multitude of points of view and diversity of personal voices, Chekhov constructs a thoroughly modern representation of the world, whose governing principle combines dialogicality and theatricality.

PL

Mewa (1896) zajmuje szczególne miejsce w twórczości Antoniego Czechowa ze względu na bogactwo zastosowanych w niej środków metateatralnych. Jest to jedyny jego dramat, w którym można odnaleźć wszystkie rodzaje metateatralności wyróżnione przez Sławomira Świontka. Warto być może dodać jeszcze czwarty rodzaj, który przejawia się na poziomie kompozycji formy dramatycznej i został określony jako "gry genologiczne" (Ewa Partyga) lub "cytowanie struktur" (Danuta Danek). Niniejsze studium typów metateatralności ujawnia, że Czechow kładzie nacisk na wielość sposobów, w jakie publiczność może odgrywać twórczą rolę w doświadczeniu teatralnym i przywraca wartość postawom dotychczas uważane za drugorzędne, pasywne i słabe. Jednocześnie Czechow wykorzystuje obraz teatru życia codziennego, aby obnażyć wewnętrzne mechanizmy opresji społecznej, która miażdży najbardziej wrażliwe jednostki. Sytuacja ta staje się zwierciadłem dla procesów zachodzących wewnątrz jaźni (zgodnie z teorią dialogicznego ja Huberta Hermansa). Dysfunkcyjność świata przedstawionego w dramacie wskazuje na pęknięcia w ludzkiej psychice, gdzie słabsze pozycje osobiste muszą zostać stłumione lub wykorzenione. Celem metateatralnych środków zastosowanych w Mewie jest zbudowanie wielopoziomowej reprezentacji rzeczywistości oraz ukazanie wielości i zmienności osobistych perspektyw na rzeczywistość, które wzajemnie się oświetlają. Z tej wielości punktów widzenia i różnorodności osobistych głosów Czechow konstruuje na wskroś nowoczesną reprezentację świata, której naczelną zasadą jest połączenie dialogiczności i teatralności.

Keywords

PL

Anton Czechow; Mewa; metateatr; teoria dialogowego Ja; dialogiczność

EN

Anton Chekhov; The Seagull; metatheater; Dialogical Self Theory; dialogism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 3
• Pages: 151-168

Dates

published

2016

Contributors

author

Magdalena Hasiuk

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000327365256

References

• Burzyńska, Anna R. Mechanika cudu: Strategie metateatralne w polskiej dramaturgii awangardowej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2005.
• Chmielnicka-Kuter, Elżbieta, et al., red. Polifonia osobowości: Aktualne problemy psychologii narracji. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2005.
• Hermans, Hubert, Harry Kempen, and Rens van Loon. "The Dialogical Self: Beyond Individualism and Rationalism". American Psychologist 47, no. 1 (1992): 23–33. https://doi.org/10.1037/0003-066X.47.1.23.
• Kowzan, Tadeusz. Théâtre miroir: Métathéâtre de l’Antiquité au XXI siècle. Paris: L'Harmattan, 2006.
• Kowzan, Tadeusz. "Teatr w teatrze, czyli o dialektyce iluzji scenicznej". Dialog, nr 4 (1971): 107–118.
• Partyga, Ewa. "Ibsena i Czechowa gry genologiczne". W: Oblicza realizmu, redakcja Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007.
• Puchalska-Wasyl, Małgorzata. Nasze wewnętrzne dialogi: O dialogowości jako sposobie funkcjonowania człowieka. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
• Rudnicki, Konstantin. "Partytura reżyserska Konstantina Stanisławskiego i «Mewa» na scenie MCHT w 1898 roku". W: Konstantin Stanisławski, Partytura teatralna; Anton Czechow, Mewa, tłumaczenie Jerzy Czech. Kraków: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, 2014.
• Ruta-Rutkowska, Krystyna. "Metateatralne gry w dramacie współczesnym na przykładzie twórczości Mariana Pankowskiego". Pamiętnik Literacki, z. 4 (2000): 125–154.
• Senelick, Laurence. “The Lake-Shore of Bohemia: ‘The Seagull’s’ Theatrical Context”. Educational Theatre Journal 29, no. 2 (1977): 199–213. https://doi.org/10.2307/3206220.
• Świontek, Sławomir. Dialog – dramat – metateatr: Z problemów teorii tekstu dramatycznego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, 1999.
• Thomasseau, Jean-Marie. "Les textes du spectacle, ou la toile de Pénélope". In Le théâtre, éditon Daniel Couty et al., 91–98. Paris: Larousse, 1980.
• Zawistowski, Władysław. "Antoni Czechow za kulisami teatru". W: Anton Czechow, Historie zakulisowe, czyli anegdoty teatralne, red. Władysław Zawistowski. Gdańsk: Tower Press, 1997.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.2106

Biblioteka Nauki

29520120