Pourceaugnac – Dreynar – Niedole obcego

• Authors: Patryk Kencki

Title variants

EN

Pourceaugnac and Dreynar: Tribulations of a Newcomer

Abstracts

EN

An introduction to edition of Franciszek Bohomolec comedy Dziedzic chytry [A Wily Heir], Polish version of Molière’s Monsieur de Pourceaugnac. Bohomolec wrote his comedies first for theater shows put on by Jesuit schools and then for the national stage founded by King Stanislaw August Poniatowski. In the first of these phases, the Jesuit poet often adapted works by playwrights who are now classics. One of the authors particularly favoured by him was Molière. Since the Society of Jesus did not allow female characters on stage (the actors performing in the shows were the boys studying in the Jesuit schools), Bohomolec was forced to remodel some motifs, characters and their motivations. Taking Molière’s Monsieur de Pourceaugnac for adaptation, he decided to replace the reason why the title character arrived in the capital. Pourceaugnac travelled from Limoges to Paris to marry a woman who was in love with another man, whereas his Polish counterpart, Dreynar, comes from Wrocław to Warsaw to accept an inheritance from his uncle. In Molière’s play, the misfortunes that befell the good-natured newcomer were concocted by the couple rightfully defending their love. In Bohomolec’s case, the culprit is a relative who is anxious not to lose claim to the inheritance. Dziedzic chytry [A Wily Heir] is thus provided with a message quite different from Molière’s original. The Polish version conveys avarice, hostility towards the stranger, and not a small dose of cynicism. The undeserved indignities and grievances visited upon the newcomer situate the play among the literary works which present an overabundance of human misery, the most emblematic of them being Justine by Marquis de Sade. 

PL

Artykuł stanowi wstęp do edycji komedii Dziedzic chytry Franciszka Bohomolca, która jest spolszczeniem utworu Moliera. Bohomolec tworzył komedie najpierw na potrzeby teatrów organizowanych przez szkoły jezuickie, a następnie dla założonej przez Stanisława Augusta sceny narodowej. W pierwszym z przywołanych okresów jezuicki poeta częstokroć adaptował dzieła twórców uznawanych dziś za klasyków. Szczególnie chętnie sięgał po komedie Molierowskie. Jako że przepisy zakonne nie pozwalały na wprowadzanie postaci kobiecych (aktorami w tych przedstawieniach byli chłopcy studiujący w jezuickich szkołach), Bohomolec zmuszony był do przekształcania wątków, postaci i motywów ich działań. W komedii Molière’a Monsieur de Pourceaugnac zmienił cel przybycia tytułowej postaci do stolicy. O ile Pourceaugnac przybywał z Limoges do Paryża po to, aby poślubić pannę kochającą kogo innego, o tyle jego polski odpowiednik Dreynar przyjeżdża z Wrocławia do Warszawy, aby przyjąć spadek ofiarowany mu przez wuja. U Molière’a za nieszczęściami, które spadną na poczciwego przybysza, stoi para słusznie broniąca swej miłości. U Bohomolca – zaniepokojony utratą schedy krewniak. Dziedzic chytry, bo taki tytuł nosi spolszczenie, zyskał więc przesłanie inne niż to, które znamy z Molierowskiego oryginału. Polska wersja ukazuje niechęć do obcego, ludzką chciwość i niemałą dawkę cynizmu. Niezasłużone upokorzenia i krzywdy, które spadają na przybysza, wpisują dzieło w nurt utworów ukazujących nadmiar ludzkiego nieszczęścia, spośród których najbardziej emblematycznym jest Justyna Markiza de Sade.

Keywords

PL

Franciszek Bohomolec; Molière; komedia; historia teatru polskiego 1765–1880

EN

Franciszek Bohomolec; Molière; comedy; history of the Polish theatre 1765–1880

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2017
• Volume: 66
• Issue: 3
• Pages: 43-83

Dates

published

2017

Contributors

author

Patryk Kencki

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000156506578

References

• Folkierski, Władysław. „Molière en Pologne”. Revue de la Littérature Comparée, no. 2 (1922): 175–200.
• Gołąbek, Józef. Komedie konwiktowe ks. Franciszka Bohomolca w zależności od Moliera. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1922. https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/37287/edition/44243/content.
• Kielski, Bolesław. O wpływie Moliera na rozwój komedii polskiej. Kraków: Akademia Umiejętności, 1907.
• Kott, Jan. „Bohomolec w terminie u Moliera”. W: Księga pamiątkowa ku czci S. Pigonia. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
• Matuszewski, Krzysztof. Sade: Msza okrucieństwa. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008.
• Ratajczakowa, Dobrochna. Komedia oświeconych: 1752–1795. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
• Stender-Petersen, Adam. Die Schulkomödien des Paters Franciszek Bohomolec SJ. Heidelberg: 1923.
• Strusiński, Wiktor. „Komedia ks. Franciszka Bohomolca w stosunku do teatru francuskiego i włoskiego”. Pamiętnik Literacki 4 (1905).

Identifiers

DOI

10.36744/pt.2115

Biblioteka Nauki

30147333