Na drodze do marca – szczecińskie Dziady 1966

• Authors: Maria Makaruk

Title variants

EN

On the way to March: the Szczecin Forefathers’ Eve AD 1966

Abstracts

EN

The paper concerns the production of the Forefathers’ Eve, directed by Jan Maciejowski at the Współczesny Theatre in Szczecin in 1966. Maciejowski's Forefathers’ Eve – contrary to the philological and stage tradition – was arranged in order according to Mickiewicz's numbering of its parts, and the interpretational emphasis of the drama was put on the final Fourth Part, in which Gustaw-Konrad settled a score with the Priest, his former teacher. The Szczecin Forefathers’ Eve was a generational experience: Maciejowski’s work posed the questions that were fundamental for the generation whose formative experiences were both the Warsaw Uprising of 1944 and the Polish October of 1956. Stanisław Bąkowski's stage design left no room for doubt: Forefathers’ Eve was set in the underground sewers of the Uprising. The metaphor of the sewer, used in the film by Andrzej Wajda less than a decade before, took on new meanings in Maciejowski's production. Wajda intended the sewage canal to be a figure of a dead end, which was becoming painfully relevant in the political realities of the time. The production, though appreciated by the critics and the audience, was neglected and marginalised in the official circulation of the PRL culture. Maciejowski, who directed both Forefathers’ Eve and – two years later – Stanisław Wyspiański’s Liberation, paid the price for his work when he lost his position of the Head of the Szczecin theatres. The paper includes a reconstruction of the course of the production, while analyzing its themes and meanings in the context of the upcoming political crisis of 1968.

PL

Szkic dotyczy inscenizacji Dziadów, przygotowanej przez Jana Maciejowskiego w 1966 roku w Teatrze Współczesnym w Szczecinie. Dziady Maciejowskiego – wbrew tradycji filologicznej i scenicznej – były pomyślane w porządku odsyłającym do numeracji Mickiewiczowskiej, a nacisk w interpretacji dramatu reżyser położył na finałową część IV, w której Gustaw-Konrad dokonywał rozliczenia z dawnym nauczycielem, Księdzem. Szczecińskie Dziady miały charakter generacyjny – Maciejowski stawiał w nich pytania fundamentalne dla pokolenia, którego doświadczeniami formacyjnymi były zarówno powstanie warszawskie, jak i przełom październikowy. Scenografia Stanisława Bąkowskiego nie pozostawiała wątpliwości: Dziady były rozegrane w scenografii powstańczych kanałów. Metafora kanału, wyzyskana przed niespełna dekadą w filmie Andrzeja Wajdy, nabierała w spektaklu Maciejowskiego nowych sensów. Kanał był w intencji reżysera figurą sytuacji bez wyjścia, która znów dotkliwie aktualizowała się w nowych realiach historycznych. Spektakl, choć doceniony przez krytykę i publiczność, został zlekceważony i zmarginalizowany w oficjalnym obiegu kultury PRL-u, nie ma jednak wątpliwości, że za wyreżyserowanie Dziadów i późniejszego o dwa lata Wyzwolenia Maciejowski zapłacił utratą dyrekcji teatrów szczecińskich. Autorka szkicu rekonstruuje układ przedstawienia, patrząc na obecne w nim tematy i sensy w kontekście zbliżających się wydarzeń marcowych.

Keywords

PL

Dziady; Adam Mickiewicz; teatr polski; teatr i polityka; Szczecin; Jan Maciejowski

EN

Adam Mickiewicz; Polish theatre; theatre and politics; Szczecin; Jan Maciejowski

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2019
• Volume: 68
• Issue: 1
• Pages: 38-54

Dates

published

2019

Contributors

author

Maria Makaruk

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000292105533

References

• Fik, M. (1974). Polskę współczesną twórzcie… W: M. Fik. Reżyser ma pomysły. Warszawa. http://www.encyklopediateatru.pl/ksiazka/179/rezyser-ma-pomysly
• Głowacz, W. (1966). Dziady 1966. Kurier Szczeciński, 71
• Kowalski, M. (1977). Jana Maciejowskiego fascynacje tragicznym humanizmem. Teatr, 15, 14-17
• Krakowska, J. (2016). PRL: przedstawienia. Warszawa
• Kurowski, B. (1966). Dziady na dziś. Panorama Północy, 20
• Maciejowski, J., Dowlasz, I. (1996). Właściwy czas i właściwe miejsce. Kurier Szczeciński, 17
• Maciejowski, J. (1970). Odnaleźć siebie. Polska, 8.
• Ochnio, I. (1966). Szczecin teatralny. Express Wieczorny, 71
• Od teatru (1966). W: Dziady A. Mickiewicza: program do przedstawienia. Pobrano z: http://www.e-teatr.pl/pl/programy/2013_11/51130/dziady_teatr_wspolczesny_szczecin_1966.pdf
• Szymkiewicz J. (1966). Konrad sfrustrowany. Głos Szczeciński, 66
• Raszewska, M. (2018). Władza i teatr. Wokół „Dziadów” i marca ’68. Pamiętnik Teatralny, 1-2, 59-82
• Natanson, W. (1966). W sprawie „Dziadów”. Za i przeciw, 20
• Wróblewski, A. (1966). Powstańcze zaduszki. Teatr, 11, 15

Identifiers

DOI

10.36744/pt.211

Biblioteka Nauki

32062703