Samosąd mdłej demokracji na jestestwie: Filozofia i dramatopisarstwo Stanisława Ignacego Witkiewicza a idee Martina Heideggera

• Authors: Antoni Winch

Title variants

EN

Summary Execution of the Individual by Bland Democracy: The Philosophy and Drama of Stanisław Ignacy Witkiewicz and the Thought of Martin Heidegger

Abstracts

EN

This article is informed by an insight that has been present in Witkiewicz studies for a long time and makes it viable to read Witkacy’s dramaturgy and philosophical investigations through the philosophy of Martin Heidegger. Thus, the structure of the essay rests, on the one hand, on a reading of Witkacy’s dramas-The Pragmatists (1919), The Anonymous Work (1921), The Madman and the Nun, or There Is Nothing Bad Which Could Not Turn into Something Worse (1923), and The Mother (1924)-as well as on an analysis of his philosophical writings of 1933–1939. On the other hand, it is based on a presentation of Heidegger’s conceptions of the authentic and inauthentic modes of Dasein, his understanding of primordial temporality and truth, his notions about the end of philosophy brought along by the domination of operative thinking, and the role he ascribed to metaphysics. The conclusions flowing from setting the dramatic and philosophical writings of Witkacy in the context of Heidegger’s thought enable us to look at the lot of protagonists of Witkiewicz’s plays in a new way. It is not only determined by the super-cabaret improvisations arranged by the characters for their metaphysical thrills; it is also an arena of struggle between the Heideggerian authentic self-being and the inauthentic they-being. The struggle in which, according to catastrophic premonitions of Witkiewicz’s and beliefs of Heidegger, the they-being wins.

PL

Artykuł opiera się na obecnym w badaniach nad Witkacym od dłuższego czasu spostrzeżeniu, które pozwala czytać jego dramaturgię i filozoficzne poszukiwania przez pryzmat filozofii Martina Heideggera. Struktura eseju opiera się więc z jednej strony na lekturze dramatów Witkacego – Pragmatystów (1919), Bezimiennego dzieła (1921), Wariata i zakonnicy, czyli Nie ma złego, co by na jeszcze gorsze nie wyszło (1923) i Matki (1924) – oraz na analizie jego pism filozoficznych z lat 1933–1939. Z drugiej strony opiera się na prezentacji Heideggerowskich koncepcji bycia właściwego i niewłaściwego, czasu pierwotnego pojęcia prawdy, jego przekonania o końcu filozofii w związku z dominacją myślenia naukowo-technicznego oraz roli, jaką przypisywał metafizyce. Wnioski płynące z osadzenia dramaturgii i filozofii Witkacego w kontekście myśli Heideggera pozwalają w nowy sposób spojrzeć na los bohaterów sztuk Witkiewicza. Wyznaczają go nie tylko kabaretowe improwizacje aranżowane przez bohaterów dla metafizycznych uniesień; jest on także areną zmagań między Heideggerowskim autentycznym byciem Sobą a nieautentycznym światopoglądem Się. Walki, w której – zgodnie z katastroficznymi przeczuciami Witkiewicza i przekonaniami Heideggera – zwycięża światopogląd Się.

Keywords

EN

Witkacy; Polish drama 1918-1939; Martin Heidegger; catastrophism

PL

Witkacy; dramat polski 1918-1939; Martin Heidegger; katastrofizm

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Issue: 4
• Pages: 33-54

Dates

published

2016

Contributors

author

Antoni Winch

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000000303661069

References

• Błoński, Jan. „Powrót Witkacego”. Dialog, nr 9 (1963): 71–84.
• Błoński, Jan. „Teatr Witkiewicza: Forma formy”. Dialog, nr 12 (1967): 69–83.
• Heidegger, Martin. „Czym jest metafizyka?”. Tłumaczenie Pomian. W: Budować, mieszkać, myśleć: Eseje wybrane, 27–47. Warszawa: Czytelnik, 1977.
• Ingarden, Roman. „Wspomnienie o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz – Człowiek i twórca: Księga pamiątkowa, redakcja Jerzy Eugeniusz Płomieński i Tadeusz Kotarbiński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1957.
• Kościuszko, Krzysztof. Stanisława Ignacego Witkiewicza spór o naukową metafizykę. Olsztyn: Wydawnictwo WSP, 1998.
• Michalski, Bohdan. Polemiki filozoficzne Stanisława Ignacego Witkiewicza. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
• Michalski, Krzysztof. Heidegger i filozofia współczesna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
• Pomian, Krzysztof. Egzystencjalizm i filozofia współczesna. W: Człowiek pośród rzeczy: Szkice historycznofilozoficzne. Warszawa: Czytelnik, 1973.
• Pomian, Krzysztof. „Filozofia Witkacego: Wstępny przegląd problematyki”. Pamiętnik Teatralny 18, z. 3 (1969): 265–280.
• Puzyna, Konstanty. Witkacy. Redakcja Janusz Degler. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, 1999.
• Skwara, Marta. Wśród Witkacoidów: W świecie tekstów, w świecie mitów. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012.
• Soin, Maciej. Filozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
• Sokół, Lech. Kim był Witkacy? Nienaukowy wstęp do przyszłej witkacologii. W: Witkacy: Materiały z sesji poświęconej Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi w 60. rocznicę śmierci, redakcja Anna Żakiewicz. Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego, 2000.
• Szpakowska, Małgorzata. Światopogląd Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
• Sztaba, Wojciech. „Teatr, sztuka i życie”. Pamiętnik Teatralny, 34, z. 1/4 (1985): 162–168.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.2507

Biblioteka Nauki

29520130