Koncepcje teatru społecznie zaangażowanego według Juliusza Osterwy

• Authors: Wanda Świątkowska

Title variants

EN

The Conceptions of Socially Engaged Theatre According to Juliusz Osterwa

Abstracts

EN

The author distinguishes three phases in Osterwa’s artistic development: the production of Uciekła mi przepióreczka (My Little Quail Has Run Away) by Stefan Żeromski where the individuality of the creator and his creative idea coupled with the idea presented in the play, the activity of the touring Reduta (1924–1939), and the wartime conceptions of “Social Theatre.” What Osterwa found so compelling in Żeromski’s work was the idea of regionalism and work at grass roots, and the character of Docent Przełęcki, played by the actor for years, became Osterwa’s spiritual patron. Osterwa treated tours with the Reduta, initiated in 1924, as a social mission. The aim was to promote and popularise Polish dramaturgy, to revive the intellectual life of the provinces, to educate and provide high-quality artistic entertainment for communities that did not have any local theatre. Osterwa founded an exemplary touring theatre, which had no precedent in the history of the Polish stage as far as its proportions, ambitions and the regularity of touring were concerned. Statistics cited in the article make one realise the sheer magnitude of the enterprise that stands out in the history of interwar-period theatre in Poland. During the Second World War, Osterwa worked on the conception of Social Theatre, a set ideas on how to organise provincial spectacles in a way that would enable Osterwa to establish a modern theatre for mass audiences. The project has never been realised, but it can be reconstructed based on Osterwa’s surviving notebooks and wartime diaries.

PL

Autorka wyodrębnia trzy najważniejsze punkty w artystycznej drodze Osterwy: realizację dramatu Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego i sprzęgnięcie indywidualności twórcy i jego koncepcji z ideą przedstawioną w dziele, działalność Reduty objazdowej (1924–1939) oraz wojenne koncepcje Teatru Społecznego. Z Żeromskim połączyła Osterwę idea regionalizmu i pracy u podstaw, a docent Przełęcki, grany przez lata przez aktora, stał się jego duchowym patronem. Zainaugurowane w 1924 roku objazdy Reduty po Rzeczpospolitej zespół traktował jak misję społeczną. Celem teatru było upowszechnienie dzieł dramaturgii polskiej, ożywienie życia intelektualnego na prowincji, edukacja i zapewnienia widowisk o doskonałym poziomie artystycznym społecznościom, które pozbawione były miejscowych teatrów. Osterwa zorganizował wzorcowy teatr objazdowy, który pod względem skali, rozmachu i regularności objazdów był wydarzeniem bez precedensu w dziejach polskiej sceny. Przytoczone statystyki obrazują skalę tego zjawiska, które pozostaje fenomenem na mapie teatru dwudziestolecia międzywojennego. W latach wojennych Osterwa pracował nad koncepcjami Teatru Społecznego, czyli projektem reform organizacji widowisk na prowincji i próbą stworzenia nowoczesnego teatru dla masowego odbiorcy. Projekt ten nie został zrealizowany, można go zrekonstruować na podstawie zachowanych raptularzy i dzienników wojennych Osterwy.

Keywords

PL

Juliusz Osterwa; Reduta; Stefan Żeromski; teatr społecznie zaangażowany; historia teatru polskiego

EN

Juliusz Osterwa; Reduta; Stefan Żeromski; socially engaged theatre; Polish theatre history

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2018
• Volume: 67
• Issue: 3
• Pages: 146-168

Dates

published

2018

Contributors

author

Wanda Świątkowska

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/0000000284705643

References

• Białota, M. (1989). Dramaty Żeromskiego w Reducie: Z zagadnień inscenizacji i recepcji krytycznej. Wrocław.
• Ciechowicz, J. (2008). Teatr w podróży: Wędrowanie jako poznanie. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 1, 69–72.
• Frankowska, B. (1970). Teatr napowietrzny Juliusza Osterwy. Pamiętnik Teatralny, 4, 425-445.
• Gall, I. (1963). Mój teatr. Kraków.
• Grotowski, J. (2012). Teksty zebrane (A. Adamiecka-Sitek, M. Biagini, D. Kosiński, C. Pollastrelli, T. Richards, & I. Stokfiszewski, red.). Warszawa.
• Guszpit, I. (1989). Juliusza Osterwy parafraza Antygony. W: I. Guszpit, Przez teatr – poza teatr: szkice o Juliuszu Osterwie. Wrocław.
• Guszpit, I., & Kosiński, D. (2007). Ku Teatrowi Społecznemu. W: J. Osterwa, Antygona, Hamlet, Tobiasz dla Teatru Społecznego. Wrocław.
• Kosiński, D. (2004). A ja za nią, nieboraczek boso...: samotność Osterwy?. Dialog, 9, 5-11.
• Osiński, Z. (2003). Pamięć Reduty: Osterwa, Limanowski, Grotowski. Gdańsk.
• Osterwa, J. (1968). Listy (E. Krasiński, red.). Warszawa.
• Osterwa, J. (1991). Reduta i teatr: Artykuły, wywiady, wspomnienia 1914–1947 (Z. Osiński, red.). Wrocław.
• Osterwa, J. (1992). Z zapisków (I. Guszpit, red.). Wrocław.
• Nycz, B. (1970). Teatr czy uniwersytet?. W: O Zespole Reduty 1919–1939: Wspomnienia. Warszawa.
• Szczublewski, J. (1965). Pierwsza Reduta Osterwy. Warszawa.
• Szczublewski, J. (1973). Żywot Osterwy. Warszawa.
• Świątkowska, W. (2015). Najwyższe z rzemiosłapostoła i najniższa modlitwa anioła: Redutowy etos pracy. W: A. Dąbek, & W. Świątkowska (red.), Rzemiosło teatru. Etos – profesje – materia. Kraków.
• Śmigielski, B. (1989). Reduta w Wilnie 1925–1929. Warszawa.
• Wierciński, E. (1991). Notatki i teksty z lat 1921–1955 (A. Chojnacka, red.). Wrocław.
• Wierciński, E., & Wiercińska, M. (2013). Korespondencja 1925–1944 (M. Piekut, red.). Warszawa.
• Żeromski, S. (2004). Pisma zebrane: Dramaty (Z. Goliński, red.). Warszawa.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.423

Biblioteka Nauki

30026369