Od zespołu do przedsiębiorstwa teatralnego: Oficjalne sceny Paryża XVIII wieku – rozwój i kontrola

• Authors: Piotr Olkusz

Title variants

EN

From the Company to the Theatre Enterprise: The Official Stages of 18th-century Paris: Development and Scrutiny

Abstracts

EN

The military and economic dominance of France in Europe waned in the 18th century, but paradoxically, that century was also the golden age of cultural influence of France on other countries of the Old World. A large number of courts established theatres that were often perceived as local versions of the Comédie-Française, because they replicated the same model of maintaining close ties between the court and the stage, understood as a place that was supposed to promote and reinforce the official model of civilisation. Yet at the same time, the Comédie-Française as well as other “official stages” of 18th-century France (the Opéra, Comédie-Italienne, and the Opéra-Comique later on) that enjoyed royal support (mostly through monopoly, direct subsidies, and sometimes through preferential terms and conditions of lending theatre halls) became increasingly effective in breaking their ties with Versailles and becoming bourgeois theatres to a larger extent. Eighteenth-century courts of Europe did not pay attention to the intricacies of the system of ties and connexions (between the court and the bourgeois audience, between the official stages and the unofficial ones) that had been shaping the theatrical life of the French capital of the period. Instead, they mostly relied on simplified and obsolete 17th-century beliefs about the theatre at the French court, while the theatre on the Seine was entering a completely new phase of development.

PL

W XVIII w. słabnie militarna i gospodarcza dominacja Francji w Europie, ale – paradoksalnie – jest to złoty okres jej kulturalnego oddziaływania na kraje starego kontynentu. Znaczna część dworów powołuje do życia teatry, które często postrzegamy jako lokalne wersje Comédie-Française, gdyż powielają one schemat bliskiej łączności dworu i sceny, która stać się ma miejscem popularyzowania oficjalnego modelu cywilizacyjnego. Tymczasem w osiemnastowiecznej Francji zarówno Comédie-Française, jak i pozostałe „sceny oficjalne” (Opéra, Comédie-Italienne a później Opéra-Comique) korzystające z królewskiego wsparcia (najczęściej w formie monopolu, bezpośredniej subwencji, czasem preferencyjnego użyczenia gmachu) coraz skuteczniej uwalniają się od związków z Wersalem, stając się coraz bardziej mieszczańskimi teatrami stolicy. Osiemnastowieczne dwory Europy często nie doceniały skomplikowanego systemu powiązań i zależności (między dworem a mieszczańską publicznością, między scenami oficjalnymi a nieoficjalnymi), które wpłynęły na kształt życia teatralnego stolicy tamtego okresu. Powielały w gruncie rzeczy uproszczone, jeszcze siedemnastowieczne wyobrażenie o teatrze francuskiego dworu, podczas gdy nad Sekwaną teatr wkraczał już w zupełnie inną fazę rozwoju.

Keywords

PL

teatr francuski; teatr XVIII wieku; teatr w Paryżu; historia teatru; produkcja teatralna; przedsiębiorstwo teatralne

EN

French theatre; 18th-century theatre; theatre in Paris; theatre history; theatre production; theatrical production and management

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2018
• Volume: 67
• Issue: 1/2
• Pages: 5-26

Dates

published

2018

Contributors

author

Piotr Olkusz

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000276187014

References

• Alasseur, C. (1967). La Comédie-Française au XVIII siècle, étude économique. Paris: Mouton.
• de Andia, B. (1998). Paris et ses théâtres. Architecture et décor. Paris: Action Artistique De la Ville de Paris.
• Beaussant, P. (1996). Les Plaisirs de Versailles: Théâtre et musique. Paris: Fayard.
• Chaouche, S. (2008). L’économie du luxe: L’intendance des Menus-Plaisirs du roi par Papillon de la Ferté (1756–1780). Dix-huitième siècle, 1, 395-412.
• Fuchs, M. (1986). La Vie théâtrale en province au XVIIIe siècle. Paris: CNRS.
• Lagrave, H. (1992). Privilèges et libertés. In J. de Jomaron (ed.), Le Théâtre en France (vol. 1). Paris: Armand Colin.
• Lagrave, H. (1992). Le Théâtre et le public à Paris de 1715 à 1750, Paris: Klincksieck.
• Lemaigre-Gaffier, P. (2009). Servir le roi et administrer la cour: Les Menus Plaisirs et l’invention de leur personnel (années 1740–1780). Hypothèses, 1.
• Lever, M. (2001). Théâtre et Lumières: Les spectacles de Paris au XVIIIe siècle. Paris: Fayard.
• Majewski, T. (2017). Widłak – od pirotechniki do kserografii: W stronę (bio)archeologii mediów. Kwartalnik Filmowy, 99, 63-78.
• Markovits, R. (2014). Civiliser l’Europe: Politiques du théâtre français au XVIIIe siècle. Paris: Fayard.
• Olkusz, P. (2014). Marivaux w osiemnastowiecznej Francji i Polsce. Dwa modele recepcji, Pamiętnik Teatralny, 4, 97-142.
• Rougemont, M. de. (1988). La Vie théâtrale en France au XVIIIe siècle. Genève: Champion-Slatkine.
• Serre, S. (2008). Monopole de l’art, art du monopole? L’Opéra de Paris sous l’Ancien Régime. Entreprises et histoire, 4.
• Trott, D. (2000). Théâtre du XVIIIe siècle: Jeux, Écritures, Regards. Montpellier: Éditions espaces 34.

Identifiers

DOI

10.36744/pt.600

Biblioteka Nauki

36133303