Mining of non-ferrous metal ores in the valley of the Bystrzyca river in relation to Grodno Castle

• Authors: Tomasz Stolarczyk , Maciej Madziarz

Title variants

PL

Górnictwo rud metali nieżelaznych w dolinie Bystrzycy a zamek Grodno

Abstracts

PL

W artykule omówiono zagadnienia dotyczące prac górniczych z okresu średniowiecza i wczesnego okresu nowożytnego (do 1618), prowadzonych w rejonie doliny rzeki Bystrzycy, w sąsiedztwie zamku Grodno (obszar położony na granicy trzech mezoregionów: Gór Sowich oraz Gór i Pogórza Wałbrzyskiego). Chronologia tutejszego górnictwa sięga zapewne okresu średniowiecza, najlepiej udokumentowane są jednak przekazy odnoszące się do prac górniczych prowadzonych w XVI w. Podejmowano je zarówno na obszarze lenna zamku Grodno – głównie w Dziećmorowicach – jak i w sąsiednich miejscowościach: wsi Schlesierthal, w Modliszowie, Lubachowie oraz Bystrzycy Górnej. Pozostałości dawnych robót górniczych są od lat przedmiotem badań archeologii górniczej. Znaczna ich część włączona została do ewidencji stanowisk ujętych w programie Archeologicznego Zdjęcia Polski. Autorzy artykułu przedstawili najważniejsze z historycznych wyrobisk górniczych na omawianym obszarze oraz dokumentację związaną z poszczególnymi stanowiskami.

EN

The article discusses the issues of mining works from the Middle Ages and early modern period (until 1618), carried out in the region of the Bystrzyca river valley, in the vicinity of Grodno Castle (the area located on the border of three meso-regions: the Sowie Mountains and the Wałbrzyskie Mountains and Foothills). The chronology of local mining probably dates back to the Middle Ages; however, the best documented reports refer to mining works carried out in the 16th century. They were undertaken both in the territory of the Grodno Castle fiefdom – mainly in Dziećmorowice – and in the neighboring villages: Schlesierthal, Modliszów, Lubachów and Bystrzyca Górna. The remains of former mining works have been the subject of mining archeology research for years. A significant part of them was entered in the register of sites included in the Archaeological Picture of Poland program. The authors of the article presented the most important historical mining excavations in the given area and documentation related to the individual sites.

Keywords

EN

non-ferrous metal ore mining; Grodno Castle; mining archaeology; mining history

PL

górnictwo rud metali nieżelaznych; zamek Grodno; archeologia górnicza; historia górnictwa

• Publisher: Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Journal: Architectus
• Year: 2021
• Issue: 4 (68)
• Pages: 97-106

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Stolarczyk

• The Copper Museum, Legnica

author

Maciej Madziarz

• Faculty of Geoengineering, Mining and Geology, Wrocław University of Science and Technology

References

• [1] Schwabenicky W., Beziehungen zwischen mittelalterlichen Burgen und Bergabu/ Vztahy mezi středověkými hrady a hornictvím, [in:] Stříbrná Jihlava 2007: studie k dějinám hornictví a důlních prací: příspěvky z konference Stříbrná Jihlava 04.–07.10.2007 v Jihlavě: věnováno Pavlu Rousovi k 60. narozeninám, Archaia Muzeum Vysočiny, Brno–Jihlava 2007, 130–147.
• [2] Schwabenicky W., Der mittelalterliche Silberbergbau im Erzgebirgsvorland und im westlichen Erzgebirge unter besonderer Berücksichtigung der Ausgrabungen in der wüsten Bergstadt Bleiberg bei Frankenberg, Gumnior, Chemnitz 2009.
• [3] Kaźmierczyk J., Śląskie złoto, [in:] J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski (red.), Człowiek i środowisko w pradziejach, PWN, Warszawa 1983, 169–176.
• [4] Gedl M., Badania poszukiwawcze na Pogórzu Kaczawskim, "Acta Archaeologica Carpathica" 1986, t. 25, 207–218.
• [5] Firszt S., Górnictwo jako przyczyna powstania niektórych ośrodków miejskich na XIII-wiecznym Śląsku, [in:] S. Moździoch (red.), Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, Werk, Wrocław 1999, 273–284.
• [6] Łesiuk M., Stolarczyk T., Zamek Henryka I Brodatego w Rokitnicy (stanowisko 2, powiat złotoryjski) w świetle archiwaliów i prac archeologicznych z 2011 r., "Śląskie Sprawozdania Archeologiczne" 2012, t. 54, 223–242.
• [7] Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 20, Schlesiens Bergbau und Hüttenwesen. Urkunden und Akten (1136–1528), K. Wutke, Breslau 1900.
• [8] Chorowska M., Dudziak T., Jaworski K., Kwaśniewski A., Zamki i dwory obronne w Sudetach, t. 2: Księstwo jaworskie, Instytut Archeologii UWr, Wrocław 2009.
• [9] Makuch M., Stolarczyk T., Miedzianka. 700 lat dziejów górniczego miasta, Muzeum Miedzi w Legnicy, Legnica 2013.
• [10] Rozpędowski J., Zamek Grodno w Zagórzu Śląskim i zamki Nowy Dwór, Radosno, Rogowiec, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1960.
• [11] Zettler A., Die historischen Quellen zum mittelalterlichen Bergbaugeschehen, [in:] Erze, Schlacken und Metalle, "Freiburger Universitätsblätter", H. 109, Freiburg im Breisgau 1990, 59–78.
• [12] Molenda D., Górnictwo kruszcowe na terenie złóż śląsko-krakowskich do połowy XVI wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1963.
• [13] Blaschke K., Heilfurth G., Bergbau, [in:] Lexikon des Mittelalters, Bd. 1, Artemis, München–Zürich 1980, 1946–1952.
• [14] Willecke R., Bergrecht, [in:] Lexikon des Mittelalters, Bd. 1, Artemis, München–Zürich 1980, 1957–1959.
• [15] Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 21: Schlesiens Bergbau und Hüttenwesen. Urkunden und Akten (1529–1740), K. Wutke, Breslau 1901.
• [16] Steinbeck E., Geschichte des schlesischen Bergbaues, seiner Verfassung, seines Betriebes, Bd. 1: Verfassung und Gesetzgebung, Verlag von Joh. Urban Kern, Breslau 1857.
• [17] Dziekoński T., Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972.
• [18] Grodzicki A., Złoto, [in:] K. Dziedzic, S. Kozłowski, A. Majerowicz, L. Rawicki (red.), Surowce mineralne Dolnego Śląska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979, 165–173.
• [19] Zobel A., Bericht Nr. 14. über die eingegangenen Flurnamen-Sammlungen, Schlesischer Flurnamen=Sammler 17/18, Breslau 1942, 139–198, Karte 1–3.
• [20] Quiring H., Geschichte des Goldes, die goldenen Zeitalter in ihrer kulturellen und wirtschaftlichen Bedeutung, F. Enke, Stuttgart 1948.
• [21] Quiring H., Die Geschichte des Goldbergbaus bei Goldberg und der Versuche seiner Wiederaufnahme bis zum Jahr 1740, "Zeitschrift für das Berg-, Hütten- und Salinenwesen im Prussischen Staate" 1919, 67, 266–283.
• [22] Fechner H., Geschichte des schlesischen Berg- und Hüttenwesens in der Zeit Friedrich des Grossen, Friedrich Wilhelm’s II. und Friedrich Wilhelm's III., 1741–1806, Klaus Becker Verlag, Berlin 1903.
• [23] Zemplin A., Beschreibung und Geschichte der Burg Kynsberg im Schlesierthale des Fürstenthums Schweidnitz bis zum Jahre 1823, Friedrich Wilhelm Größel, Breslau 1826.
• [24] Schubert H., Burg Kinsberg in Schlesien. Beschreibung und Geschichte derselben nach urkundlichen Material bearbeitet, Verlag von Max Woywod, Breslau 1886.
• [25] Zivier E., Akten und Urkunden zur Geschichte des schlesischen Bergwesens. Oesterreichische Zeit, Verlag von Gebrüder Böhm, Kattowitz 1900.
• [26] Piątek E., Piątek Z., Górnictwo rud metali w Górach Sowich, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki – Studio Artystyczno-Reklamowe "Tak", Wrocław 2000.
• [27] Goliński M., Dzieje Walimia do 1849 roku, [in:] J. Kęsik (red.), Walim. Dzieje i krajobraz kulturowy sudeckiej osady włókienniczej, Wydawnictwo eBooki.com.pl, Wrocław 2015, 21–51.
• [28] Steinbeck E., Geschichte des schlesischen Bergbaues, seiner Verfassung, seines Betriebes, Bd. 2: Geschichte des Bergbaubetriebes bis 1769, Verlag von Joh. Urban Kern, Breslau 1857.
• [29] Stysz M., Mączka M., Banduch R., Górnictwo rud metali w rejonie Bystrzycy Górnej, Lubachowa i Modliszowa – próba lokalizacji i zidentyfikowania wyrobisk dawnych kopalń w oparciu o źródła archiwalne i badania terenowe, [in:] P.P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.), Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2010, 459–482.
• [30] Piątek E., Piątek Z., Ochrona terenów górniczych na Dolnym Śląsku od XIII do XVIII w., "Kronika Wałbrzyska" 1989, t. 6, 161–174.
• [31] Stolarczyk T., Górnictwo rud metali nieżelaznych na terenie Dolnego Śląska od XIII do początku XVII w., PhD Thesis, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010.
• [32] Liber E., Zmiany stanu zachowania obiektów górniczych w okolicach Zagórza Śląskiego – w rejonie nieistniejącej wsi Schlesierthale, "Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje" 2005, Vol. 111, nr 43, 155–162.
• [33] Madziarz M., Sztuk H., Badanie stanowisk dawnego górnictwa na terenie Dolnego Śląska, "Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje" 2005, Vol. 111, nr 43, 163–173.
• [34] Stolarczyk T., Relikty górnictwa i wstępnej obróbki rud, [in:] J. Piekalski (red.), Historyczny krajobraz kulturowy zachodnich Sudetów. Wstęp do badań, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2020, 395–478.
• [35] Madziarz M., Sztuk H., Eksploatacja polimetalicznego złoża w Dziećmorowicach-Kozicach (Góry Sowie), "Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały" 2006, Vol. 117, nr 32, 203–209.
• [36] Madziarz M., Historia i pozostałości dawnych robót górniczych w Witoszowie, czyli o tym co wiąże XVIII-wieczne pruskie gwarectwo z byłym zapasowym centrum dowodzenia północną grupą wojsk radzieckich, [in:] P.P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.), Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2010, 288–303.
• [37] Stysz M., Mączka M., Kopalnia Michael – świadectwo dawnego górnictwa rud srebra i ołowiu w rejonie wsi Schlesierthal, [in:] P.P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.), Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2010, 442–458.
• [38] Madziarz M., Rozwój prac badawczo-inwentaryzacyjnych dawnego górnictwa kruszców w Bystrzycy Górnej (Góry Sowie), [in:] P.P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.), Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 2, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2009, 194–208.

Identifiers

DOI

10.37190/arc210410

Biblioteka Nauki

2028552