Betryzacja i etykosfera – dwie literackie konkretyzacje lemowskiej idei technologii etyki

• Authors: Filip Kobiela

Abstracts

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja, analiza i porównanie dwóch lemowskich wizji zastosowania przyszłego rozwoju nauki i techniki do konstrukcji doskonalszego społeczeństwa, lub innymi słowy, dwóch literackich konkretyzacji jego idei technologii etyki. Są nimi betryzacja – przedstawiona w powieści Powrót z gwiazd oraz etykosfera – przedstawiona w powieści Wizja lokalna. Wprawdzie Lem podejmował taką problematykę także w innych utworach, jednak zestawienie Powrotu z gwiazd oraz Wizji lokalnej wydaje się naturalne ze względu na podobieństwo ideowe tych utworów oraz szczegółowość zawartych w nich wizji zastosowania technologii etyki. We „Wprowadzeniu” omawiam specyfikę filozofowania Lema, zarówno od strony formalnej, jak i treściowej, a jako jego główny przedmiot wskazuję problem wpływu rozwoju technologii na człowieka, społeczeństwo i sferę wartości. Następnie („Życie w świecie nieżyczliwym”) omawiam kontekst, stanowiący tło dla prezentacji dwóch lemowskich wizji technologii etyki. Jest nim Doktryna Trzech Światów, która wprawdzie stanowi integralną cześć Wizji lokalnej, ale jej wymowa wyjaśnia też motywację Lema dla podjęcia idei betryzacji. W części „Życie w społeczeństwie pozbawionym agresji i ryzyka” omawiam hipotetyczne społeczeństwo poddane betryzacji – zabiegowi eliminującemu skłonności agresywne. W części „Życie w środowisku całkowicie bezpiecznym” omawiam hipotetyczne społeczeństwo żyjące w etykosferze, czyli „inteligentnym” środowisku zaprogramowanym tak, by dbać o bezpieczeństwo jego członków, a także przedstawiam krótkie porównanie betryzacji i etykosfery. W „Zakończeniu” wskazuję na miejsce rozważań Lema w ramach typologii utopii zaproponowanej przez Bernarda Suitsa.

Keywords

PL

Stanisław Lem; technologia; etyka; zło; betryzacja; etykosfera; Doktryna Trzech Światów

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
• Journal: Filozofia i Nauka
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 67-84

Dates

published

2022

Contributors

author

Filip Kobiela

• AWF im. B. Czecha w Krakowie

Identifiers

DOI

10.37240/FiN.2022.10.1.8

Biblioteka Nauki

31234066