8th-10th century hillforts in the Sudetes – exploring current state of research and observations, towards new horizons

• Authors: Ewa Lisowska , Krzysztof Jaworski

Abstracts

EN

The article presents the latest results of archaeological studies on the 8th-10th century hillforts in the Sudetes. The authors present previously unknown structures, found through the analysis of aerial scans using the ALS method. Excavation and office studies conducted since 2005 in the Sudetes also allowed for correcting the chronology of some previously known hillfort sites. The article also presents a discussion on the structures referred to as ‘quasi-hillforts’ and those considered to be destroyed. The findings are concluded by a summary of changes in the archaeological research of the early medieval Sudetes over the last 15 years, i.e. since the publication of the last monograph devoted to hillforts in this part of Central Europe.

Keywords

EN

Early Middle Ages; hillforts; the Sudetes; LIDAR

• Publisher: Polska Akademia Nauk
• Journal: Acta Archaeologica Carpathica
• Year: 2021
• Volume: LVI
• Pages: 335-386

Dates

published

2021

Contributors

author

Ewa Lisowska

• Institute of Archaeology, University of Wrocław

• https://orcid.org/0000000204449513

author

Krzysztof Jaworski

• Institute of Archaeology, University of Wrocław

• https://orcid.org/0000000204456262

translator

Grzegorz Piątkowski

• Institute of Archaeology, University of Wrocław

References

• Andrzejewski A., Sikora J. (eds.) 2017. Grodziska wczesnośredniowieczne Polski centralnej. Archeologiczne badania nieinwazyjne z lat 2013–2016, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Łodzi, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Antoniewicz W., Wartołowska Z. 1964. Mapa grodzisk w Polsce, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa.
• Baron J., Kierczak J., Kuźbik R., Nowak K. 2014. Wały na górze Ptasznik w Górach Złotych w Sudetach Wschodnich, [in:] Doba popelnicovych poli a doba halštatska ve středni Evropě. Material z XIII. mezinarodni konference „popelnicova pole a doba halštatska”, J. Juchelka (ed.) Opava, p. 161–177.
• Bersu G. 1930. Der Breite Berg bei Striegau. Eine Burgwalluntersuchung. Teil I. Die Grabungen, Berlin.
• Bialekova D. 1989. Pramene k dejinam osidlenia slovenska z końca 5. ažz 13 storočia. I zvazok, Bratislava, hlavne mesto SSR a Zapadoslovensky Kraj, Nitra.
• Bialekova D. 1992. Pramene k dejinam osidlenia slovenska z końca 5. ažz 13 storočia. II zvazok, Středoslovensky Kraj, Nitra.
• Biermann F. 2011. Functions of the Large Feldberg Type Strongholds from the 8th/9th Century in Mecklenburg and Pomerania, Sprawozdania Archeologiczne 63, p. 149–173.
• Boguszewicz A. 1998. Materiały z badań obiektów obronnych z wczesnego i późnego średniowiecza w Pietrzykowie gm. Dobromierz, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 40, p. 395–400.
• Boguszewicz A. 2010. Corona Silesiae. Zamki Piastów furstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław.
• Buko A. 2005. Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Warszawa.
• Buko A. 2013. Fortified medieval sites in Central Europe: construction, techniques, functions, regional differentations, Scienze Dell Antichita 19 (2/3), p. 651–667.
• Cehak-Hołubowiczowa H. 1959. Kamienne kręgi kultowe na Raduni i Ślęży, Archeologia Polski 3, p. 51–100.
• Chanas T., Łużna E. 1989. Góry Bystrzyckie: mapa turystyczna, Warszawa–Wrocław.
• Chorowska M., Dudziak T., Jaworski K., Kwaśniewski A. 2009. Zamki i dwory obronne w Sudetach, Księstwo Jaworskie, vol. II, Wrocław.
• Chorowska M., Duma P., Furmanek M., Legut-Pintal M., Łuczak A., Piekalski J. 2017.
• Wleń/Lahn District in the Sudetes Foothills, Poland: A case study of cultural landscape evolution of an east central european settlement microregion from the tenth to the eighteenth centuries, International Journal of Historical Archaeology 21, p. 66–106.
• Chudziak W. 2016. Osadnictwo grodowe na Kujawach i ziemi chełmińskiej w okresie wczesnego średniowiecza w świetle tradycji miejsca centralnego, Archaeologia Historica Polona 24, p. 41–58.
• Chudzik P. 2013. Konstrukcje kamienne na Górze Gozdnicy w Masywie Ślęży, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 55, p. 295–302.
• Curta F. 2004. The making of the Slavs. History and Archaeology of the Lower Danube Region c. 500–700, Cambridge.
• Czechowski F., Jaworski K., Hojniak M. 2016. Organic matter on the so-calles Silesian type early medieval iron bowls, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 58, p. 133–150.
• Demidziuk K. 2014. Kartoteka grodzisk śląskich Maxa Hellmicha, [in:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (eds.), Wrocław, p. 443–464.
• Devereux B. J., Amable G. S., Crow P. 2008. Visualisation of LiDAR terrain models for archaeological feature detection, Antiquity 82 (316), p. 470–479.
• Domański G. 1996. Badania wykopaliskowe grodziska na stokach Ślęży, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 38, p. 375–278.
• Drescher R. 1866/67. Uber den gegenwartigen Stand der Ermittelungen auf dem Gebiete des Schlesischen Heidentums, Schlesien Vorzeit 1, p. 4–98.
• Duma, P., Latocha, A., Łuczak, A. Piekalski J. 2020. Stone Walls as a Characteristic Feature of the Cultural Landscape of the Izera Mountains, southwestern Poland, International Journal of Historical Archaeology 24, p. 22–43.
• Engel M., Sobczak C. 2019. Atlas Grodzisk Jaćwieży. Nowe spojrzenie na Góry Zamkowe, Szwedzkie szańce i Piłokalnie, [in:] Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodow Europy Środkowo-Wschodniej, K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak (eds.), Wrocław, p. 63–80.
• Eysymontt K. 1963. Zamek Homole, Sprawozdanie z wykopalisk w 1962 r., Rocznik Ziemi Kłodzkiej 6, p. 106–109.
• Feyerabend L. 1889. Nachrichten aus unseren Sammlungen, Jahreshefte der Gesselschaft fur Anthropologie 1, p. 44–52.
• Frenzel W. 1930. Bericht uber einige Funde und Einlieferungen 1929/30, Bautzener Geschichtshefte 8, p. 87–97.
• Furmanek M. 2017. Wyniki badań nieinwazyjnych przeprowadzonych w Dębowym Gaju, gm. Lwowek Śląski i w Łupkach, gm. Wleńw 2014 r. [in:] Wleński mikroregion osadniczy w X-XVIII wieku. Przemiany krajobrazu kulturowego, J. Piekalski (ed.), Wrocław, p. 71–84.
• Furmanek M., Mackiewicz M., Myślecki B., Wroniecki P. 2015. Uncovering Neolithic and Early Bronze Age landscapes: new data from southwestern Poland, Archaeologia Polona 53, p. 69–84.
• Furmanek M., Wroniecki P. 2018. Erased by the Plought, Spotted from the Air. Remains of Earthwork Sites from Silesia, Analecta Archaeologica Ressoviensia 12, p. 199–220.
• Fokt K. 2008. Badania sondażowe na wczesnośredniowiecznym grodzisku i podgrodziu w Koźlicach, pow. Zgorzelec w r. 2006, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 50, p. 361–371.
• Fokt K. 2011. Burgwallbefestigungen der ostlichen Oberlausitz aufgrund alter und neuer Forschungen, [in:] Transformationen und Umbruche des 12./13. Jahrhunderts: Beitrage der Sektion zur slawischen Fruhgeschichte des 19. Jahrestagung des Mittelund Ostdeutschen Verbandes fur Altertumsforschung in Gorlitz, 01 bis 03. Marz 2010, F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, T. Westphalen, D. Nowakowski, G.H. Jeute (eds.), Beitrage zur Ur- und Fruhgeschichte Mitteleuropas, vol. 64, Langenweissbach, p. 263–270.
• Fokt K. 2013. Konstrukcje obwałowańgrodów wschodniego Milska, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 55, p. 25–64.
• Fokt K., Legut-Pintal M. 2018. The quest for medieval deserted villages in the Strzelin Heights region (Wzgórza Strzelińskie) in Silesia. Preliminary results, Praehistorica 34, p. 33–43.
• Fokt K., Rodak K. 2008. Badania wykopaliskowe w latach 2006-2007 na tzw. podgrodziu w Koźlicach, pow. zgorzelecki, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 53, p. 55–62
• Fokt K., Zysnarska M., Zubrzycki P. 2008. Grodzisko nr 1 w Tylicach, pow. Zgorzelec w świetle dotychczasowych badań, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 50, p. 371–383.
• Gąssowscy E&J. 1970. Łysa Góra we wczesnym średniowieczu, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Gojda M., John J., Starkova L. 2011. Archeologicky průzkum krajiny pomoci leteckeho laseroveho skenovani. Dosavadni průběh a vysledky prvniho českeho projektu, Archeologicke rozhledy 63, p. 680–698.
• Hellmich M. 1930. Schlesische Wehranlagen, Altschlesien 3, p. 37–47.
• Hołubowicz H., Hołubowicz W. 1952. Z badań na Ślęży w 1949 r., Studia Wczesnośredniowieczne 1, p. 199–148.
• Hołubowicz W., Kaźmierczyk J. 1963. Z badań Niemczy Śląskiej w latach 1950–1961, Sprawozdania Archeologiczne 15, p. 288–315.
• Jaworski K. 1988. Castrum Landfried alias Homole, Pielgrzymy ‘88 – Informator Krajoznawczy, Wrocław, p. 7–55.
• Jaworski K. 1994. Wczesno- i późnośredniowieczne założenie obronne w Starym Książu na Pogórzu Wałbrzyskim, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 35, p. 511–527.
• Jaworski K. 1996. Grodzisko z końca IX-początku X wieku w Gilowie koło Niemczy w świetle badań 1994 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 37, p. 193–203.
• Jaworski K. 2005. Grody w Sudetach (VIII–X wiek), Wrocław: Uniwersytet Wrocławski. Jaworski K. 2007. Z najnowszych badań nad pradziejami i wczesnym średniowieczem okolic Złotoryi, [in:] Dziedzictwo kulturowe Złotoryi na tle dziejów Śląska i Europy, R. Żerelik (ed.), Złotoryja, p. 11–30.
• Jaworski K. 2009. Wczesnośredniowieczne grodziska z okresu plemiennego nad górnym i środkowym Bobrem, Z otchłani wieków 64, p. 145–156.
• Jaworski K., Pankiewicz A. 2007. Badania archeologiczne na szczycie Gromnika po II wojnie światowej, [in:] Gromnik. Z dziejów zasiedlenia i zagospodarowania szczytu, K. Jaworski, A. Pankiewicz A. (eds.), Wrocław, p. 79–122.
• Jaworski K., Pankiewicz A 2008a. Mount Gromnik (Rummelsberg). From the History of Settlement and Management, Wrocław.
• Jaworski K., Pankiewicz A 2008b. Wczesno- i późnośredniowieczne założenie obronne na górze Gromnik na Wzgórzach Niemczańsko-Strzelińskich. Badania w 2005 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 50, p. 209–234.
• Jaworski K., Pankiewicz A 2008c. Badania na grodzisku z końca IX-początku X wieku w Gilowie koło Niemczy w latach 2004-2006, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 50, p. 179–208.
• Kaletyn T. 1979. Problemy ochrony i ekspozycji zabytków archeologicznych w krajobrazie województwa jeleniogórskiego, Rocznik Jeleniogórski 17, p. 37–52.
• Kaletynowie M.&T., Lodowski J. 1968. Grodziska wczesnośredniowieczne dawnego województwa wrocławskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Kaźmierczyk J. 1978. Kamienne elementy obronne grodów śląskich w VIII–XI w., [in:] Początki zamków w Polsce, M. Niemczyk (ed.), Wrocław, p. 33–49.
• Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S. 1977. Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, Opole.
• Kihl-Byczko E. 1970. Zawidów, pow. Lubań, Informator Archeologiczny: badania 1970, 4, p. 220–221.
• Kittel P., Sikora J. Wroniecki P. 2019. Nieinwazyjne badania wczesnośredniowiecznych grodzisk Polski Centralnej. Próba oceny programu, [in:] Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Środkowo-Wschodniej, K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak (eds.), Wrocław, p. 37–62.
• Komorowski W. 2016. Kamienne zagrody na Ślęży http://www.naszesudety.pl/kamienne-zagrody-na-slezy.html , 04.01.2021
• Kondracki J. 2001. Geografia regionalna Polski, Warszawa.
• Kouřil P., Prochazka R. 2018. Moravian Centres between the Mojmirids and Přemyslids, [in:] Moravian and Silesian Strongholds of the Tenth and Eleventh Centuries in the Context of Central Europe, P. Kouřil, R. Prochazka (eds.), Brno, p. 41–72.
• Kramarek J. 1969. Z dziejów archeologii na Śląsku. Część I, Silesia Antiqua 11, p. 225–242.
• Kramarek J. 1970. Z dziejów odkryć archeologicznych na Śląsku. Część II, Silesia Antiqua 12, p. 198–225.
• Kurnatowska Z. 1997. Badania nad początkami państwa polskiego. Próba bilansu, Slavia Antiqua 38, p. 25–38.
• Latocha A. 2005. Geomorphic evolution of mid-mountain drainage baśni under changing human impacts, East Sudetes, SW Poland, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 39, p. 71–93.
• Latocha A., Urbanowicz M. 2010. Terasy rolne w Górach Sowich, Prace i Studia Geograficzne 45, p. 307–321.
• Legut-Pintal M. 2017. Analiza krajobrazu kulturowego dystryktu wleńskiego na podstawie danych ALS, [in:] Wleński mikroregion osadniczy w X–XVIII wieku. Przemiany krajobrazu kulturowego, J. Piekalski (ed.), Wrocław, p. 55–70.
• Legut-Pintal M. 2018. Od grodu do zamku, www.odgrodudozamku.pl , 4.01.2021
• Legut-Pintal M., Rajski P. 2019. Podobne czy niepodobne – uwagi na marginesie analizy formalnej obiektów obronnych na podstawie numerycznych modeli terenu. Przykład grodów i zamków z umocnieniami drewniano-ziemnymi na Śląsku, Polska, Architectus 57, p. 21–37.
• Lisowska E. 2016. Śladami Trzebowian – nowe odkrycia z okresu wczesnego średniowiecza w Nowym Kościele na Pogórzu Kaczawskim, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 58, p. 101–132.
• Lisowska E. 2017. Bradatica from the Strzelińskie Hills, Sprawozdania Archeologiczne 69, p. 409–419.
• Lisowska E., Rodak S. 2020. A hillfort complex in Myśliborz in the Sudety Mountains, Sprawozdania Archeologiczne 72 (2), p. 467–510.
• Lodowski J. 1980. Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI–X wiek) Podstawy osadnicze i gospodarcze, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Lodowski J. 1990 Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem Śląska (VI–X w.), [in:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, Z. Kurnatowska (ed.) Poznań–Wrocław–Warszawa, p. 173–199.
• Lutovsky M. 2001. Encyklopedie slovanke archeologie v Čechach, na Moravěa ve Slezsku, Praha.
• Marek L. 2008. BrońBiała na Śląsku. XIV-XVI w., Wratislavia Antiqua 10, Wrocław.
• Mackiewicz M., Myślecki B. 2015. Non-invasive research on medieval strongholds in Silesia. Case studies from Borucin (Silesian province) and Chrzelice (Opole province), Archaeologia Polona 53, p. 306–311.
• Mackiewicz M., Rodak S., Lisowska E., Myślecki B., Samborski P. 2018. A ja to do domu w obie strony miałem pod górkę…Prospekcja magnetyczna grodzisk wczesnośredniowiecznych i ich zaplecza w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim, [in:] Metody geofizyczne w archeologii polskiej, Spotkanie V, 21-23 listopada 2018, Toruń, p. 51–55.
• MigońP., Latocha A. 2018. Human impact and geomorphic change through time in the Sudetes, Central Europe, Quaternary International 470 A, p. 194–206.
• Młynarska-Kaletynowa M. 2017. Założenia i pytania badawcze program badań milenijnych, Przegląd Archeologiczny 65, p. 7–12.
• Moździoch S. 1990. Organizacja gospodarcza państwa wczesnopiastowskiego na Śląsku: studium archeologiczne, Prace Komisji Archeologicznej, vol. 8, Wrocław.
• Moździoch S. 1998. Archaologische Forschungen zu fruhmittelalterlichen Burgen in Schlesien, [in:] Fruhmittelalterlicher Burgenbau in Mittel – und Osteuropa, J. Henning, A. T. Ruttkay (eds.), Bonn, p. 275–292.
• Moździoch S. 2017. From a Tribe to a State, [in:] The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages. Volume 5: 500–100 AD, M. Trzeciecki (ed.), Warszawa, p. 123–168.
• Moździoch S. 2019. Kilka refleksji na temat badań grodzisk wczesnośredniowiecznych w Polsce, [in:] Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy
• Środkowo-Wschodniej, K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak (eds.), Wrocław, p. 7–20.
• Muller K. A. 1837. Vaterlandische Bilder in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschlosser Schlesiens (beider Antheile) so wie der Graffschaft Glatz, Glogau.
• Niesiołowska-Wędzka A. 1974. Początki i rozwój grodów kultury łużyckiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Opitz R. S., Crowley D. C. (eds.) 2013. Interpreting archaeological topography. Airborne laser scanning, 3D data and ground observation, Oxford.
• Pankiewicz A. 2005. Grodziszcze. Wczesnośredniowieczne grodzisko plemienne na Przedgórzu Sudeckim, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 2768, Studia Archeologiczne 37, Wrocław.
• Pankiewicz A. 2012. Relacje kulturowe południowego Śląska i północnych Czech i Moraw w IX–X w. w świetle źródełceramicznych, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 3372, Studia Archeologiczne 53, Wrocław.
• Petersen E. 1931. Die Grabung auf dem Hofe der Burg in Nimptsch, Altschlesien 3, p. 251–255.
• Petersen E. 1939a. Der ostelbische Raum als germanisches Kraftfeld im Lichte der Bodenfunde des 6.-8. Jahrhunderts, Leipzig.
• Petersen E. 1939b. “Frankische” Sperrfesten des 6. bis 7. Jahrhunderts an den Sudetenpassen, Nachrichtenblatt fur Deutsche Vorzeit 15 (4), p. 130–134.
• Poleski J. 2004. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków.
• Potocki J. 1993. Sudety, część1, Karkonosz. Sudeckie Materiały Krajoznawcze 8, p. 12–29.
• Potocki J. 1994. Uwagi o fizjologicznej regionalizacji Sudetów, Czasopismo Geograficzne 65, p. 189–197.
• Raschke G. 1927. Die Striegauer Berge, der Streitberg und ihre Vorgeschichtlichen Burgen, Altschlesische Blatter 5, p. 65–68.
• Richthofen von J. 2003. Die Landeskrone bei Gorlitz – eine bedeutende slawische Befestigung in der ostlichen Oberlausitz, Arbeits- und Forchungsberichte zur Sachsischen Bodendenkmalpflege 45, p. 263–300.
• Richthofen von J. 2004. Besunzane – Milzener – Sorben. Die slawische Oberlausitz zwischen Polen, Deutschen und Tschechen. Bieżuńczanie – Milczanie – Sorbowie.
• Słowiańskie Łużyce Górne pomiędzy Polakami, Niemczami i Czechami, Gorlitz–Zittau.
• Richthofen von J. 2009. 230 Jahre archaologische Forschung in der Oberlausitz, Z otchłani wiekow 64, p. 45–54.
• Rodak S. 2009. Zagadka grodziska w Bolesławcu, Z Otchłani Wieków 64, p. 157–168.
• Rodak S. 2010. Okucie blatnickie z osady w Bolesławcu w świetle nowych badań archeologicznych na pobliskim grodzisku wczesnośredniowiecznym, [in:] Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Życie codzienne przez pryzmat rzeczy, P. Kucypera, S. Wadyl (eds.),Toruń, p. 89–101.
• Rodak S. 2011. Badania wykopaliskowe na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Gniewkowie, pow. świdnicki, w 2007 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 53, p. 43–54.
• Rodak S. 2017. Podstawy datowania grodów z końca X – początku XIII wieku na Dolnym Śląsku, In Pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne 4, Wrocław.
• Rodak S., Wroniecki P. 2019. Badania nieinwazyjne grodzisk wczesnośredniowiecznych północno-zachodniej części Dolnego Śląska, [in:] Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Środkowo-Wschodniej, K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak (eds.), Wrocław, p. 117–130.
• Samborski P., Sych D. 2015. Witostowice – wielokulturowe stanowisko obronne na skraju Wzgórz Strzelińskich, historia i perspektywy badań, [in:] XIX Śląskie Sympozjum Archeologiczne, Abstrakty, Wrocław, p. 24.
• Schubert J. 1906. Das „Alte Schloβ” bei Lautsche, Jahrbuch des Deutschen Gebirgrsvereines fur das Jeschken- und Isergebirge, Reichenberg, p. 117–120.
• Schultz H. A. 1940. Die vor- und fruhgeschichtliche Besiedlung des Kreises Gorlitz, Gorlitz, Jahreshefte der Gesellschaft fur Anthropologie, Urgeschichte und Volkskunde der Preussischen Oberlausitz, vol. 6, z. 1–2.
• Schuster O. 1869. Die alten Heidenschanzen Deutschlands mit spezieller Beschreibung der Oberlausitzer Schanzensystems, Dresden.
• Šebkova K, John J. 2014. Identifikace nemovitych archeologickych pamatek pomoci leteckeho laseroveho skenovani v oblasti extravilanu zanikle středověke vesnice Javor a mohylniku Javor-Hadky, Archeologie zapadnich Čech 8, p. 97–106.
• Slama J. 1981. Raněstředověka hradištěs častečněopevněnym prvnim předhradim, Praehistorica, vol. 8, p. 281–284.
• Slama J. 1986. Středni Čechy v ranem středověku, Praehistorica, vol. 9, Praha.
• Slivka M., Vallašek A. 1991. Hrady a hradky na vychodnom Slavensku, Košice.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., StrzyżM., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, Geographia Polona 91 (2), p. 143–170.
• Staffa M., Janczak J. Mazurski K. R., Zając C., Czerwiński J. 1992. Góry Bystrzyckie. Góry Orlickie, Słownik Geografii Turystycznej Sudetów 14, Warszawa–Kraków.
• Staffa M., Janczak J. Mazurski K. R., Zając C., Czerwiński J 1994. Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy, Słownik Geografii Turystycznej Sudetów 15, Wrocław.
• Szczerba A. 2017. Powołanie kierownictwa Badań nad początkami Państwa Polskiego, Przegląd Archeologiczny 65, p. 13–18.
• Uhtenwoldt H. 1942. Burgenbau und Straβenschutz in Schlesien, Altschlesische Blatter 17 (1), p. 53–57.
• Vug O. 1890. Schlesische Heidenschanzen, ihre Erbauer und die Handelsstrassen der Alten, Grottkau.
• Werczyński D., Rodak S. 2011. Badania wykopaliskowe na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Gniewkowie, pow. świdnicki, w 2007 r., Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 53, p. 43–54.
• Werczyński D., Rodak S. 2012. Wczesnośredniowieczna ceramika z grodziska w Gniewkowie, pow. świdnicki, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 54, p. 185–206.
• Wachowski K. 1996. Próba periodyzacji okresu przedpiastowskiego na Śląsku, [in:] Słowiańszczyzna w Europie średniowiecznej, Z. Kurnatowska (ed.), Wrocław, p. 53–59.
• Wachowski K. 1997. Śląsk w dobie przedpiastowskiej. Studium archeologiczne, Wrocław.
• Wrocławski T. 2001. Rozpoznawcze badania archeologiczne na grodzisku w Jeleniej Górze –Grabarach, stan. 1, Skarbiec Ducha Gór 3 (19), p. 14.
• Zimmermann J. 1874. Berichte uber die im Auftrage des fur das Museum Schlesischer Alterthumer ausgefurten Untersuchungen einiger Ringwaalle, Schanzen und Burgberge im Mittel- und Niederschelsien, Schelsiens Vorzeit 2, p. 206–215.
• Zawidow.eu. Oficjalny Portal Gminy Miejskiej Zawidów.

Identifiers

DOI

10.4467/00015229AAC.21.012.15353

Biblioteka Nauki

2040985