Organizacja i działalność policji kryminalnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Wybrane aspekty

• Authors: Konrad Żurek

Title variants

EN

Organisation and activities of the criminal police in the interwar period. Selected aspects

Abstracts

EN

The interwar period was a difficult one for the Polish state authorities. In parallel with the reconstruction of the Polish state and national identity, the foundations of Polish law were being laid. In a short interval, many significant organisational changes were taking place, which also included the State Police. During this period, the administrative apparatus in Poland was considerably streamlined, and efforts were also made to build its own model of internal organisation of the state. Between 1919 and 1939, the structures of the State Police were reorganised several times. Social, religious and nationality problems or cultural differences in the newly established statehood were among the indirect causes of crime. Accordingly, among other things, a criminal police force was established to combat it. The purpose of this article is to discuss its organisation and activities in the interwar period and to give the most important legal changes that took place for this formation. The author formulated the following research hypothesis: the reorganisation of the structures of the State Police was fundamental in terms of the organisation and activities of the criminal police. In the analysis, the dogmatic-legal method was used and, due to the time scope, also the historical-legal method.

PL

Okres dwudziestolecia międzywojennego był trudny dla polskich władz państwowych. Równolegle z odbudową państwa polskiego i tożsamości narodowej tworzono fundamenty polskiego prawa. W krótkich odstępach czasu dokonywano wielu istotnych zmian organizacyjnych, które objęły również Policję Państwową. W tym okresie znacznie usprawniono aparat administracyjny w Polsce, dążono także do budowy własnego modelu organizacji wewnętrznej państwa. W latach 1919-1939 kilkakrotnie przeprowadzano reorganizację struktur Policji Państwowej. Problemy społeczne, wyznaniowe, narodowościowe czy różnice kulturowe w nowo powstałej państwowości stały się pośrednimi przyczynami przestępczości. Do walki z nią powołano między innymi policję kryminalną. Celem niniejszego artykułu jest omówienie jej organizacji i działalności w okresie dwudziestolecia międzywojennego i podanie najważniejszych zmian prawnych, których dokonano dla tej formacji. Autor sformułował następującą hipotezę badawczą: reorganizacja struktur Policji Państwowej miała zasadnicze znaczenie w zakresie organizacji i działalności policji kryminalnej. W analizie posłużono się metodą dogmatyczno-prawną, a ze względu na zakres czasowy  również metodą historyczno-prawną. Policja Państwowa, policja kryminalna, przestępczość, II Rzeczpospolita Polska.

Keywords

PL

Policja Państwowa; policja kryminalna; przestępczość; II Rzeczpospolita Polska

EN

State Police; criminal police; crime; Second Polish Republic

• Publisher: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
• Journal: Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego
• Year: 2022
• Volume: 15
• Issue: 28
• Pages: 145-160

Dates

published

2023

Contributors

author

Konrad Żurek

• https://orcid.org/0000000160057787

References

• Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2001.
• Buras D., Wykorzystanie daktyloskopii przez Policję Państwową w Drugiej Rzeczypospolitej, „Problemy Kryminalistyki” 2004, nr 246, s. 56-61.
• Bylina S., Współdziałanie policji i wojska w II i III Rzeczypospolitej w zakresie szkolenia wojskowego funkcjonariuszy, w: Współdziałanie policji z innymi podmiotami w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego, E. Ura (red.), Rzeszów 2021, s. 255-270.
• Franc S., Policja państwowa w II Rzeczypospolitej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 2012, nr 8, s. 185-205.
• Halicki K., Sprzęt specjalistyczny w służbie Policji Państwowej w Drugiej Rzeczypospolitej, „Problemy Kryminalistyki” 2009, nr 263, s. 72-78.
• Jeleniewski M.K., Model Policji Państwowej w II Rzeczpospolitej (1919-1939), w: Policja w Polsce. Stan obecny i perspektywy, A. Szymaniak, W. Ciepiela (red.), t. 1, Poznań 2007.
• Kędzierska G., Polska kryminalistyka w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy” 2018, t. 18, s. 243-263.
• Kozdrowski S., Metody i zakres gromadzenia danych do statystyki policyjnej w II Rzeczypospolitej (1919-1934), „Studia nad Bezpieczeństwem” 2017, nr 2, s. 77-88.
• Kozdrowski S., Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 2006, nr 19, s. 84-98.
• Litwiński R., Korpus policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2007.
• Litwiński R., Zawód policjanta w Drugiej Rzeczypospolitej: służba czy praca?, w: Metamorfozy społeczne. Praca i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, W. Mędrzecki, C. Leszczyń- ska (red.), Warszawa 2014, t. 9, s. 261-276.
• Majer P., Geneza i ewolucja policji jako pojęcia, instytucji i funkcji państwa, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, t. 11, s. 129-155.
• Mączyński M., Policja Państwowa w II Rzeczypospolitej: organizacyjno-prawne podstawy funkcjonowania, Kraków 1997.
• Mierzwa J., Unikfiacja, modernizacja, opresja. Przemiany aparatu aministracyjnego II Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2020, z. 4, s. 719-731.
• Misiuk A., Historia policji od X wieku do współczesności, Warszawa 2008.
• Misiuk A., Policja Państwowa 1919-1939: powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996.
• Misiuk A., Służba śledcza Policji Państwowej. Geneza, organizacja i kierunki działania, w: W cieniu służb. Ze studiów nad bezpieczeństwem państwa, P. Kołakowski i in. (red.), Toruń 2016.
• Pepłoński A., Organizacja policji kryminalnej w II RP, „Problemy Kryminalistyki” 1984, nr 165, s. 466-474.
• Pepłoński A., Współdziałanie Policji Politycznej z Oddziałem II Sztabu Głównego WP, w: Kontrwywiad II RP (1914) 1918-1945 (1948), t. 2, Z. Nawrocki (red.), Warszawa 2014, s. 58-73.
• Rodak M., Międzywojenna Polska debata kryminologiczna - poszukiwanie społecznych przyczyn przestępczości i sposobów jej zwalczania, „Archiwum Kryminologii” 2009, t. 31, s. 101-145.
• Siemak Z., Policja kryminalna w II Rzeczypospolitej. Powstanie, organizacja, kadry i metody pracy, „Zagadnienia Społeczne” 2014, nr 1, s. 184-205.
• Siewier M., Z dziejów bezpieczeństwa wewnętrznego II RP. Policja Województwa Śląskiego wobec ruchu komunistycznego, „Doctrina. Studia Społeczno-Polityczne” 2017, nr 14, s. 225-248.
• Sowińska D., Przestępczość kryminalna w okresie międzywojennym na obszarze siedleckiego okręgu sądowego. Sprawca, motyw, kara, „Rozprawy Społeczne” 2015, t. 9, nr 3, s. 38-50.
• Śleszyński W., Rola i zadania organów Policji Państwowej na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (1920-1939), „Studia Podlaskie” 2005, t. 15, s. 7-33.
• Widacki J., Stulecie polskich detektywów, Kraków 1992.
• Żurek K., Organizacja i działalność Policji Politycznej w Polsce międzywojennej, „Acta Iuridica Resoviensia” 2022, nr 1, s. 236-247.
• Bryła W., Zarys historii nauk kryminalistycznych na ziemiach polskich, w: Acta Uroboroi – w kręgu alchemii, Wrocław 2017, s. 66–76, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/13486 [dostęp: 30 VIII 2022].
• Halicki K., Geneza i rozwój organizacyjny Policji Państwowej 1920-1939, Policja Kujawsko-Pomorska, 15 IX 2015 r., https://kujawsko-pomorska.policja.gov.pl/kb/informacje/historia-policji/historia-policji-1920/2992,Geneza-i-rozwoj-organizacyjny-Policji-Panstwowej-1920-1939.html [dostęp: 29 VIII 2022].
• Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 października 1944 r. o Milicji Obywatelskiej (DzU z 1944 r. nr 7 poz. 33).
• Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 15 sierpnia 1944 r. o rozwiązaniu policji państwowej (tzw. granatowej policji) – (DzU z 1944 r. nr 2 poz. 6).
• Ustawa z dnia 24 lipca 1919 r. o policji państwowej (Dz.Pr.P.P. z 1919 r. nr 61 poz. 363).
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 1929 r. zmieniające przepisy o ustaleniu tytułów urzędowych prokuratorów i wiceprokuratorów Sądu Najwyższego (DzU z 1929 r. nr 81 poz. 609).
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 kwietnia 1927 r. o wydziałach i urzędach śledczych (DzU z 1927 r. nr 40 poz. 358).
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1926 r. o organizacji urzędów śledczych (DzU z 1926 r. nr 82 poz. 455).
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 stycznia 1922 r. o organizacji urzędów śledczych (DzU z 1922 r. nr 7 poz. 54).

Identifiers

DOI

10.4467/20801335PBW.23.006.17656

Biblioteka Nauki

2195873