Oblicza sowieckiego antysemityzmu. Od zakończenia II wojny światowej do rozwiązania ZSRR

• Authors: Tadeusz Lebioda

Title variants

EN

The faces of Soviet anti‑Semitism. From the end of the Second World War to the dissolution of the USSR. Historical outline

Abstracts

EN

aim of this article is to sketch the attitude of Soviet power and society towards the Jews from the end of the Second World War until the dissolution of the USSR. It has become particularly important to demonstrate the anti‑ Semitic policies and propaganda of the Stalinist regime. The aim is also to delineate the change in attitude towards Jews that occurred after Khrushchev came to power. The liberalisation of the regime was accompanied by a softening of anti‑ Semitic propaganda. The article will also outline the period of stagnation of the system of power in the USSR during Brezhnev’s rule. It will reflect negatively on the situation of Jews in the country. The promoted unity and brotherhood of nations was juxtaposed with bureaucratic harassment of the Jews. Their emigration was also blocked and widespread surveillance was carried out. In the 1970s, their situation was improved by international relaxation. The period of Gorbachev’s Perestroika saw a rise in Russian nationalism and anti‑ Semitic sentiment. Dissident groups emerged, opportunities for Jewish organisational development and culture improved, and emigration intensified. There was support from the World Jewish Congress. In the Soviet system, attitudes towards Jews were visible on two levels characterised by state anti‑Semitism and social anti Semitism.

PL

Celem artykułu jest naszkicowanie stosunku władzy i społeczeństwa sowieckiego wobec Żydów od zakończenia II wojny światowej do rozwiązania ZSRR. Szczególnie istotne stało się wykazanie antysemickiej polityki i propagandy reżimu stalinowskiego. Celem jest także wyznaczenie zmiany w podejściu do Żydów, która nastąpiła po dojściu do władzy Chruszczowa. Liberalizacji systemu towarzyszyło złagodzenie antysemickiej propagandy. W artykule nakreślony zostanie również okres stagnacji systemu władzy w ZSRR w okresie rządów Breżniewa. Odbije się on negatywnie na sytuacji Żydów w tym państwie. Propagowana jedność i braterstwo narodów zestawiana była z szykanami biurokratycznymi wobec Żydów. Blokowano także ich emigrację oraz stosowano powszechną inwigilację. W latach 70. XX w. na poprawę ich położenia wpłynęło odprężenie międzynarodowe. W okresie „pieriestrojki” Gorbaczowa nastąpił wzrost nacjonalizmu rosyjskiego i nastrojów antysemickich. Pojawiły się grupy dysydenckie, polepszyły możliwości rozwoju organizacyjnego i kultury żydowskiej, nasiliła się emigracja. Pojawiło się poparcie ze strony Światowego Kongresu Żydów. W systemie sowieckim stosunek do Żydów widoczny był na dwóch płaszczyznach charakteryzujących się antysemityzmem państwowym i antysemityzmem społecznym.

Keywords

PL

Żydzi; stalinizm; propaganda; terror; antysemityzm

EN

Jews; Stalinism; propaganda; terror; anti‑Semitism

• Publisher: Uniwersytet Wrocławski. Wydział Nauk Społecznych. Instytut Studiów Międzynarodowych
• Journal: Wschodnioznawstwo
• Year: 2024
• Volume: 18
• Pages: 361-389

Dates

published

2024

Contributors

author

Tadeusz Lebioda

• Zakład Badań Niemcoznawczych, Instytut Studiów Międzynarodowych i Bezpieczeństwa, Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000313475470

References

• Alekseyeva, L., Istoriya inakomysliya v SSSR, 1983, http://old.memo.ru/history/diss/books/alexeewa/chapter10.htm.
• Burkett, E., Golda, New York 2014.
• Cheda, R., Początki państwa Izrael. „Izraelska Republika Radziecka”, 25 VIII 2019, https://historia.rp.pl/historia/art1170021-poczatki-panstwa-izrael-izraelska-republika-radziecka.
• Estoniya, 2001, https://eleven.co.il/diaspora/regions-and-countries/15119/.
• Grüner, F., Patrioten und Kosmopoliten. Juden im Sowjetstaat 1941‑1953, Köln – Weimar – Wien 2008.
• Heller, M. & Niekricz, A., Utopia u władzy, t. 2, Wrocław 1989.
• Kats, A., Yevrei. Khristianstvo. Rossiya. Ot prorokov do gensekov, Moskva 2006.
• Korey, W., Russian Antisemitism, Pamyat and the Demonology of Zionism, Laghorne 1995.
• Korotich, V., Istoriya Perestroyki. 28 iyunya – 1 iyulya 1988 v Moskve prokhodila XIX Vsesoyuznaya konferentsii KPSS, 2 VII 2018, https://www.gorby.ru/presscenter/news/show_29877/.
• Kramer, M., Kto spas Izrail’ v 1947 godu?, 18 IV 2018, https://lechaim.ru/acade-my/kto-spas-izrail-v-1947-godu/.
• Kychko, T., Iudayizm bez prykras, Kyyiv 1963.
• Lebedev, N., „Yevreyskiy vopros” pri Khrushcheve: mify i fakty, 16 VII 2012, https://jewish.ru/ru/stories/reviews/4854/.
• Lourie, K.J., Soviet ‘Refusniks’ Turn to Orthodox Judaism, „East European Jewish Affairs” 1992, t. 22, nr 1.
• Lustiger, A., Czerwona księga. Stalin i Żydzi. Tragiczna historia Żydowskiego Komitetu Antyfaszystowskiego i radzieckich Żydów, Warszawa 2004.
• Łoś-Nowak, T., Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota – mechanizmy działania – zasięg, Wrocław 2004.
• Marples, D.R., Historia ZSRR, Wrocław 2011.
• McCauley, M., Narodziny i upadek Związku Radzieckiego, Warszawa 2010.
• Mozhukhin, A., „Nas interesovali svedeniya i informatsiya”, kotoraya byla razme‑ shchena na stranitse yey zhertvoy karatel’noy mashiny Stalina?, 10 VI 2019, https://lenta.ru/articles/2019/06/10/jewish_stalin/.
• Rossiysko‑izrail’skiye otnosheniya, no data, https://israel.mid.ru/ru/bilateralrelations/rossiysko_izrailskie_otnosheniya/.
• Schoeps, J.H., Enzyklopädie des Holocaust. Die Verfolgung der europäischen Juden, t. I, Berlin 1998.
• Sovetskiy Soyuz. Yevrei v gody perestroyki, 1996, https://eleven.co.il/jews-of-russia/history-in-ussr/15421/.
• „Spisek lekarzy” – ostatni zbrodniczy pomysł Stalina, 11 I 2018, https://dzieje.pl/aktualnosci/spisek-lekarzy-ostatni-zbrodniczy-pomysl-stalina.
• Tol’ts, M., Massovaya emigratsiya yevreyev iz SSSR v 1970‑ye i yeye tormozheniye v 1980‑ye, 1-14 X 2007, http://www.demoscope.ru/weekly/2007/0303/tema01.php.
• Tol’ts, M., Yevreyskaya emigratsiya iz byvshego SSSR s 1970 goda sostavila pochti 2 milliona chelovek, 6-19 II 2012, http://www.demoscope.ru/weekly/2012/0497/tema01.php.
• Wistrich, R.S., Terms of Survival: The Jewish World Since 1945, London 1993.
• XXVII s”yezd Kommunisticheskoy partii Sovetskogo Soyuza. 25 fevralya – 6 marta 1986 g. Stenogr. otchot, t. 1, Moskva 1986.
• Yaacov, R. & Beker, A., Jewish Culture and Identity in the Soviet Union, New York 1991.
• Zubkova, E., Die sowjetische Gesellschaft nach dem Krieg. Lage und Stimmung der Bevölkerung 1945/46, Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte 3, Institut für Zeitgeschichte, Oldenburg 1999.

Identifiers

DOI

10.4467/20827695WSC.24.021.20636

Biblioteka Nauki

63513320