Medycyna w ujęciu Jędrzeja Śniadeckiego

• Authors: Ryszard W. Gryglewski

Title variants

EN

Medicine in terms of Jędrzej Śniadecki

Abstracts

EN

Jędrzej Śniadecki (1768–1838) remains one of most eminent scholars of his times. Remembered as a founder of modern chemistry in Poland, one of early pioneers in anthropology and social sciences, and author of the two volume book Theory of organic being (Teoria jestestw organicznych), in which the modern metabolic concept of life processes can be considered as grounded; he was also a highly educated and gifted physician. This paper aims to show the importance of medicine in Śniadecki’s theory of life, in its physiological and pathological manifestations in regard to the clinical model and the medical practice which he followed. It deals with the concept of illness as described in Śniadecki’s writings, focusing on the role of irritation and organic reaction as the major components of his proposed pathological model. The dynamic and variable conditions of diseases are explained by means of metabolic changes, which was a truly pioneering concept, already described in Śniadecki’s earlier theoretical works on the subject of life and nature. The paper discusses the problem of influence in terms of the leading medical doctrines at the end of the 18th and the beginning of the 19th century, namely those of John Brown (1735–1788) and François Broussais (1772–1838), on Śniadecki as a researcher and practitioner. For practical (clinical) medicine his reserve towards auscultation and percussion, then a slowly gaining field in clinical subjects, is clearly present in Śniadecki’s writings and teaching. His passive and, as far as we can tell, sceptical attitude is explained by the lack of convincing evidence, based on empirical and experimental data, which would enable to connect the physical signs of a diagnosis fulfilled by means of stethoscope to that of the percussion process. It must be remembered that the books by Adam Raciborski (1809–1871) and Joseph Škoda (1805–1881) were both published in the 1830s, where modern diagnosing methods were established using a suitable scientific background to explain their importance. This was too late to influence the clinical work of Śniadecki. The same scepticism, with an obvious demand for strict and experimentally derived data, is probably responsible for the conservative therapy present in Śniadecki’s teaching.

Keywords

PL

Jędrzej Śniadecki; historia medycyny; teoria życia; patologia; medycyna kliniczna / Jędrzej Śniadecki

EN

Jędrzej Śniadecki; history of medicine; theory of life; pathology; clinical medicine

• Publisher: Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Opuscula Musealia
• Year: 2019
• Volume: 26
• Pages: 7-19

Dates

published

2019

Contributors

author

Ryszard W. Gryglewski

• Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000211717846

References

• Baliński M., Życie Jędrzeja Śniadeckiego, Leszno–Gniezno 1840.
• Brzozowski S., Jędrzej Śniadecki, jego życie i dzieła, Warszawa 1903.
• Chrzęściewski L., Jedrzej Śniadecki. Życie i dzieło, Kraków 1978.
• Getka-Kenig M., Śniadecki Jędrzej [w:] Polski słownik biograficzny, Wrocław etc. 2016–2017, t. 51, s. 133–139.
• Górnicki B., J. Śniadecki – żywot i dzieła, „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 1938, R. 15, nr 45, s. 801–804.
• Januszkiewicz A., Jędrzej Śniadecki jako lekarz i kierownik Kliniki Medycznej Wileńskiej, „Nowiny Lekarskie” 1938, R. 50, nr 10, s. 303–312.
• Magowska A., Empirycznie czy racjonalistycznie? Dylematy i praktyka medycyny uniwersyteckiej w Wilnie w latach 1781–1842, Poznań 2015.
• Majer J., Obraz postępu nauki lekarskiej, o ile wpłynęły nań pisma polskie, lub przez Polaków w trzech ostatnich latach wydane, „Rocznik Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim” 1840, t. 3, s. 237–455.
• Mianowski J., Zdanie sprawy z dziejów Kliniki Medyczney, przy Cesarskim uniwersytecie wileńskim pod przewodnictwem Pr. Iędrzeja Śniadeckiego w pierwszym kwartale 1829/1830 roku, „Dziennik Medycyny, Chirurgii i Farmacyi” 1830, t. 1, nr 1–4, s. 39–65, 214–227, 380–390, 525–538.
• Pearce J.M.S., A brief history of the clinical thermometer, „QJM: Monthly Journal of the Association of Physicians” 2002, t. 95, nr 4, s. 251–252.
• Pepłowski-Schnür S., Jędrzej Śniadecki, „Kosmos” 1898, R. 22, s. 459–510.
• Rey A.-L., Metaphysical problems in Francis Glisson’s theory of irritability [w:] The life sciences in early modern philosophy, red. O. Nachtomy, J.E.H. Smith, Oxford 2014, s. 85–97.
• Ruciński Z., Skalski J.H., Śródka A., Kardiologia w okresie zaborów [w:] Dzieje kardiologii w Polsce, red. J. Kuch, A. Śródka, Warszawa 2004.
• Skarżyński B., Jędrzej Śniadecki jako lekarz i higienista [w:] Jędrzej Śniadecki. Wybór pism naukowych i publicystycznych, oprac. B. Skarżyński, Warszawa 1952, s. 234–257.
• Skimborowicz H., Wspomnenie życi̇a ś.p. Jędrzeja Śniadeckiego, Warszawa 1840.
• Sławiński K., Jędrzej Śniadecki – życie i dzieła, IV Zjazd Chemików Polskich w Wilnie 1938 [osobne odbicie].
• Strojnowski J., Jędrzej Śniadecki jako lekarz, „Problemy” 1969, nr 2, s. 74–79.
• Śniadecki J., Co to jest irrytacya?, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1839, t. 2, z. 1, s. 439–437.
• Śniadecki J., Krótki wykład systematu Galla z przyłączeniem niektórych uwag nad jego nauką, „Dziennik Wileński” 1805, t. 1, nr 1, s. 16–43.
• Śniadecki J., O fizycznem wychowaniu dzieci, Warszawa 1840.
• Śniadecki J., O gorączce, „Dziennik Medycyny, Chirurgii i Farmacyi” 1830, t. 1, nr 3, s. 335–371.
• Śniadecki J., O przypadkach śmierci pozornej i sposobach przywracania tak obumarłych do życia, „Dziennik Wileński” 1805, nr 9, s. 487–513.
• Śniadecki J., O wyziewach jadowitych i zarazach, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1837, t. 1, z. 3, s. 395–429.
• Śniadecki J., Przedmowa, „Dziennik Medycyny, Chirurgii i Farmacyi” 1830, t. 1, nr 1, s. V–XVIII.
• Śniadecki J., Teoria jestestw organicznych, Warszawa–Wilno, 1804–1811, t. 1–2.
• Thomson A., Bodies of thought: science, religion, and the soul in the early enlightenment, Oxford 2008.
• Wrzosek A., Jędrzej Śniadecki. Życiorys i rozbiór pism, Kraków 1910, t. 1–2.
• Wunderlich C., Das Verhalten der Eigenwärme in Krankheiten, Leipzig 1868.
• Zubek A., Barciszewski J., Belter A., Barciszewski J., „Teoria jestestw organicznych” Jędrzeja Śniadeckiego. Rewolucja w spojrzeniu na życie, „Nauka” 2018, nr 4, s. 165–175.

Identifiers

DOI

10.4467/20843852.OM.18.001.10994

Biblioteka Nauki

2171594