Ethics of the teaching profession as an ethics of care

• Authors: Dariusz Zając

Title variants

PL

Etyka zawodu nauczyciela jako etyka troski

Abstracts

PL

Wśród wielu podmiotów edukacji wymienia się nauczyciela. W zawodzie uprawianym przez niego warto zwrócić szczególną uwagę na wymiar etyczny. Podyktowane jest to przede wszystkim specyficznym charakterem aktywności edukacyjnej przedstawicieli tej kategorii społeczno-zawodowej, w którą wpisane są między innymi relacje interpersonalne z uczniami-wychowankami. Manifestują się one w różnorodnych sytuacjach edukacyjnych, niejednokrotnie złożonych i skomplikowanych, wymagających od nauczyciela reprezentowania wysokiego poziomu etycznego, zgodnego z ustaleniami poczynionymi na gruncie etyki zawodowej. Ta z kolei, biorąc pod uwagę jej kształt, może być różnie postrzegana. Celem podejmowanych w niniejszym artykule rozważań jest próba ukazania etyki zawodu nauczyciela z punktu widzenia etyki troski. Ujmowanie etyki zawodu nauczyciela jako etyki troski rzadko eksponowane jest na gruncie literatury przedmiotu. Najczęściej etykę nauczycielską kojarzy się z zespołem określonych obwarowań etycznych bądź cnót moralnych, umniejszając nieco rangi kategorii troski w tej etyce. Stąd też główny problem badawczy oscyluje wokół pytań: Czym charakteryzuje się wymiar etyczny pracy zawodowej nauczyciela oraz co oznacza troska i etyka troski w zawodzie nauczyciela. Jako metodę badawczą przyjęto analizę literatury przedmiotu zarówno zwartą, jak również artykułów zamieszczonych w czasopismach naukowych, dotyczącą podejmowanej problematyki badawczej. W przedstawionym tekście kolejno zaprezentowano: wymiar etyczny pracy zawodowej nauczyciela z perspektywy normatywnej, w szczególności z punktu widzenia etyki powinności i etyki cnoty, a następnie kategorię troski oraz etykę troski wraz z odniesieniem jej do aktywności zawodowej nauczyciela. Przeprowadzona analiza literatury przedmiotu skłania do przekonania, że we współczesnych eksploracjach naukowych wpisujących się w myśl etyczno-pedeutologiczną należy położyć większy nacisk na etykę troski w zawodzie nauczyciela, a także ewentualną możliwość kontaminacji etyki troski i etyki sprawiedliwości. Wszystko to służyć może optymalnemu uprawianiu zawodu nauczyciela pod względem etycznym.

EN

Teachers are among many educational entities. In this profession, it is worth paying special attention to its ethical dimension. This is dictated primarily by the specific nature of the educational activity of the representatives of this socio-professional category which includes, among others, interpersonal relationships with pupils and students. They are manifested in various educational situations, oft en complex and complicated, requiring the teacher to represent a high ethical level, consistent with the arrangements made in the field of professional ethics. This, in turn, taking into account its shape, may be perceived differently. The aim of this article is to attempt to present the ethics of the teaching profession from the point of view of the ethics of care. Understanding the ethics of the teaching profession as an ethics of care is rarely presented in the literature on the subject. Most often, teaching ethics is associated with a set of specific ethical conditions or moral virtues, somewhat reducing the importance of the category of care in this ethics. Hence, the main research problem revolves around the questions: What are the characteristics of the ethical dimension of a teacher’s professional work and what does care and ethics of care mean in the teaching profession? The adopted research method was the analysis of the literature on the subject and of articles published in scientific journals, concerning the research issues being undertaken. The presented text discusses the ethical dimension of a teacher’s professional work from a normative perspective, in particular from the point of view of the ethics of duty and the ethics of virtue, and then the category of care and the ethics of care with its relation to the teacher’s professional activity. The analysis of the literature on the subject leads to the belief that in contemporary scientific explorations consistent with ethical and pedeutological thought, greater emphasis should be placed on the ethics of care in the teaching profession, as well as the possibility of contamination of the ethics of care and the ethics of justice. All this can serve to optimally practice the teaching profession in ethical terms.

Keywords

EN

ethics of the teaching profession; care; ethics of care; relationships; reliable caregiver

PL

etyka zawodu nauczyciela; troska; etyka troski; relacje; opiekun spolegliwy

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Spraw Społecznych
• Journal: Labor et Educatio
• Year: 2023
• Issue: 11
• Pages: 55-71

Dates

published

2023

Contributors

author

Dariusz Zając

• Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

• https://orcid.org/0000000235151779

References

• Augustyniak-Kopka, J. (1994). O społecznych uwarunkowaniach postrzegania moralnego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Barycz, H. (1997). W stronę etyki. Uwagi na temat kodeksu etyki nauczycielskiej. In: H. Kwiatkowska, T. Lewowicki (eds.), Źródła inspiracji współczesnej edukacji nauczycielskiej, (pp. 165-171). Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne.
• Campbell, E. (2000). Professional Ethics in Teaching: towards the development of a code of practice. Cambridge Journal of Educatio, 2, 203-221.
• Campbell, E. (2008). The Ethics of Teaching as a Moral Profession. Curriculum Inquiry, 4, 357–385. DOI: 10.1111/j.1467-873X.2008.00414.x. Retrieved from: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-873X.2008.00414.x (last accesed: 10.08.2023).
• Carr, D. (2006). Professional and personal values and virtues in education and teaching. Oxford Review of Education, 2, 171–183.
• Chomczyk, Z. (2003). Kodeks Etyki Nauczycielskiej. In: T. Pilch (ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. II, (pp. 631–634). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ,,Żak”.
• Czyżowska, D. (2004). Płeć a etyka troski i etyka sprawiedliwości. Psychologia Rozwojowa, 9(1), 119-130.
• Deklaracja Etyki Nauczyciela. Projekt. (2012). In: D. Obidniak, T. Sobierajski (red.), Czytanki o edukacji – etyka dla nauczycieli, (pp. 216–219). Warszawa: Związek Nauczycielstwa Polskiego.
• Dobrowolska, B. (2010). Wprowadzenie do medycznej etyki troski. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
• Dróżdż, A. (2004). Etyka nauczycieli. In: A. Rumiński (ed.), Etyczny wymiar edukacji nauczycielskiej, (pp. 53–69). Kraków: Ofi cyna Wydawnicza ,,Impuls”.
• Dudek, J. (1995). Czy nauczyciel skazany jest na wielkość moralną? In: K. Kaszyński, L. Żuk-Łapińska (eds.), Etyka zawodu nauczyciela. Nauczanie etyki, (pp. 74–77). Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego.
• Dudek, J. (1997). Etyka niezależna Tadeusza Kotarbińskiego. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego.
• Fromm, E. (1994). O sztuce miłości. Przełożył A. Bogdański. Wstępem opatrzył M. Czerwiński. Warszawa: Wydawnictwo Sagittarius.
• Held, V. (2006). The Ethics of Care: Personal, Political, and Global. New York: Oxford University Press.
• Horowski, J. (2011). Etyka powinności czy etyka cnoty w przygotowaniu zawodowym nauczycieli? Paedagogia Christiana, 1/27, pp. 173–184.
• Hyży, E. (2012). Wkład feministycznych teorii etycznych do bioetyki. Nowiny Lekarskie, 81, 524–533.
• Juruś, D. (2015). Czy etyka troski może prowadzić do zaniku troski? Roczniki Filozoficzne, t. LXIII, 2, 187–206.
• Kanclerz, A. (2018). Etyka troski Carol Gilligan i Nel Noddings a moralny partykularyzm, Etyka, 57, 29–44.
• Kaniowski, A. M. (1999). Supererogacja. Zagubiony wymiar etyki. Czyny chwalebne w etykach uniwersalistycznych. Warszawa: Oficyna Naukowa S.c.
• Kostyło, P. (2008). Wykluczanie jako problem filozofii i edukacji. Komentarz do badań empirycznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”.
• Kotarbiński, T. (1986). Medytacje o życiu godziwym. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kozakiewicz, M. (1971). Z problemów etyki zawodowej nauczyciela. In: A. Sarapata (ed.), Etyka zawodowa, (pp. 150–173). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Kozakiewicz, M. (1996). Etyka zawodowa nauczyciela. In: W. Pomykało (ed.), Encyklopedia pedagogiczna, (pp. 200–203). Warszawa: Fundacja INNOWACJA.
• Legowicz, J. (1988). Moralno-etyczne zasady zawodu nauczycielskiego. Kwartalnik Pedagogiczny, 2, 95–109.
• Łobocki, M. (2003). Teoria wychowania w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”.
• Madalińska-Michalak, J. (2017). Etyka troski w pracy nauczycieli. In: S. T. Kwiatkowski, D. Walczak (eds.), Kompetencje interpersonalne w pracy współczesnego nauczyciela, (pp. 102-113). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Meirieu, P. (2003). Moralne wybory nauczycieli. Etyka i pedagogika. Przełożył T. Grzegorczyk. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
• Ostrowska, U. (2010). Heroiczny wymiar etyki nauczyciela: między ideą a realnością. In: J. M. Michalak (ed.), Etyka i profesjonalizm w zawodzie nauczyciela, (pp. 49-66). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Penczek, M. (2016). Autonomia osób z niepełnosprawnością intelektualną z perspektywy etyki troski. In: B. Grzyb, G. Kowalska (eds.), Specjalne potrzeby edukacyjne. Wspomaganie rozwoju – wielość obszarów, wspólnota celów, (pp. 53–64). Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• Phillips, J. (2009). Troska. Przełożyła A. Gruba. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Siemianowski, A. (1995). Szkice z etyki wartości. Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo ,,Gaudentinum”.
• Skowron, A. (2021). Zastosowanie koncepcji etyki niezależnej w zawodzie lekarza. Ruch Filozoficzny, t. LXXVII, 1, 173–183.
• Słownik języka polskiego, (2006), L. Drabik, A. Kubiak-Sokół, E. Sobol, L. Wiśniakowska (opracowanie), A. Stankiewicz (współpraca). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Środa, M. (2011). Etyka dla nauczycieli. Retrieved from: https://docplayer.pl/637196Etyka-dla-nauczycieli.html (last accessed: 8.09.2022).
• Środa, M. (2012). Czy etyka ma płeć? Etyka, 45, 7–15.
• Uliński, M. (2012). Etyka troski i jej pogranicza. Kraków: Aureus.
• Waleszczyński, A. (2012). Pojęcie troski we współczesnej etyce. Studia Philosophiae Christianae, 48/2, 143–157.
• Waleszczyński, A. (2013). Feministyczna etyka troski. Założenia i aspiracje. Warszawa: Środkowoeuropejski Instytut Zmiany Społecznej.
• Waleszczyński, A. (2019). Między troską a sprawiedliwością – Virginii Held poglądy na wspólnotę polityczną. Roczniki Filozoficzne, t. LXVII, 3, 115–135.
• Zając, D. (2022). Etyczny wymiar opieki jako kategorii pedagogicznej. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 8, 3–16.
• Ziemińska, R. (2008). Etyka troski i etyka sprawiedliwości. Czy moralność zależy od płci? Analiza i Egzystencja, 8, 115–131.
• Żywczok, A. (2018). Troska, zatroskanie, troskliwość – niespecyficzne przedmioty badań pedagogiki ogólnej. Forum Pedagogiczne, 1, 105–118.

Identifiers

DOI

10.4467/25439561LE.23.005.19210

Biblioteka Nauki

28410258